Altynǵa arbalǵan ańǵar

Jazýshy Gerbert Ýellstiń «Soqyrlar eli» degen fantas­tı­kalyq shyǵarmasy boıyn­sha sahnalanǵan tamasha qoıy­lym bizdi osynaý oılarǵa je­te­ledi. Dmıtrıı Mıronov esimdi reseılik rejısserdiń erek­she­ligi sol, qoıylym jazý­shy­nyń shyǵarmasy negizinde sah­na­lanǵanymen túpki sheshim qo­ıylym aıaǵynda sizdi tipti basqa qıyrǵa jetelep ketedi. Shy­ǵar­ma­nyń taqyryby tartymdy, sıýjeti qyzyq bolǵanymen onyń tereńine birden boılaý qıyn.

And taýlarynyń bıik shat­qaldarynan altyn izdep júrgen toptyń ishinde Nýnes esimdi jigit bar. Qalyń qarǵa abaısyzda omaqasa qulaǵan ol jalǵyz ózi sol súringennen quldılap kelip jumbaqtaý bir qupııa ańǵardan bir-aq shyǵady. Alaıda ol álgi ańǵardyń qupııa syryn keıin biledi. Sóıtse anasy bala kezinen beri ertegi qylyp aıtyp kelgen soqyrlar eli degen tylsym meken Nýnes dál qazir top ete túsken tuıyq ańǵar. О́zińiz oılaı berińiz, budan birneshe ǵasyr buryn tabıǵı apat kezinde sol ańǵarǵa qamalyp qalǵandar úsh úı ýaqyt óte kele áldebir qubylystyń saldarynan kórý qabiletteri birte-birte nasharlap, keıin birjola soqyrlar eline aınalady. Qanshama urpaq almasa kele olar tipti ata-babadan jalǵasyp kele jatqan máńgilik qundylyqtardan da ajyraı bastaıdy.

Tylsym mekenge endi kelgen albyr jigit «Soqyrlar eline aqsaqtyń ózi aq patsha» dep oılap, soqyr taıpaǵa kósem bola qoımaqshy bolady, biraq oqıǵa tipti basqasha órbıdi. Rejısserdiń erekshe sheshiminiń biri de sol, qoıylym boıyna kózine qara boıaý jaǵyp alǵan ǵarip ne sahnada emes, ne kórermenniń arasynda emes, altyn aralyqta oqıǵaǵa qa­tysyp otyrady. Álgi aıtady: «Nýnestiń qolyndaǵy saǵat soqyrlar elin tań-tamasha etti. «Seniń qolyńdaǵy tyqyldap turǵan ne tas?» dep tańdanysty olar», deıdi. Shynymen de, soqyrlar úshin saǵat degen, ýaqyt, kún ıa tún degen uǵymdar áldeqashan mańyzyn joıǵan. Eń qyzyǵy, yzalanǵan Nýnestiń olarǵa jiberip qalǵan tastyń ózi altyn bop shyqpasy bar ma? Adam aıtsa senbeıdi, soqyrlar sóıtse qanshama ǵasyr boıy tutastaı altyn tastardyń ús­tinde tirshilik keship kelgen. Rejısserdiń de ymdap otyrǵany sol, álgi mol altynnyń kúni-túni jarqyraı shashyraǵan ashy nury beıshara halyqtyń kózderin qaryqtyryp máńgi soqyr etip tastaǵan. Olar úshin altyn da tas, tas ta tas. Báriniń baǵasy eshteńege turmaıdy. Tip­ti kóz jasy degen uǵymdy da sezin­beıdi.

Iá, biz Medına jaıly aıtpaı ketip baramyz ǵoı. Nýnes sol mekenniń asa sulý perızaty, taıpa kóseminiń qyzy Medınaǵa ǵashyq bolady. Medınany sondaı-aq taıpanyń erjúrek batyr jigiti Pedro da qulaı sú­ıetin edi. Qyzdyń kóńilin álem­niń asa sulý kelbetin erek­she sýretteı jyrlaǵan Nýnestiń júrek sózi birte-bir­te jaýlaı beredi. Aıly tún­niń ǵajap kórinisin óz tanymynda jarqyratqan Medına Nýneske máńgilik jar bolýǵa kelisedi. Alaıda taıpa asa aýyr shart qoıady. Medınaǵa úılený úshin Nýnes eki kózin oıyp, máńgi soqyrǵa aınalýy kerek bolady. Ǵashyqtyq derti men máńgilik jaryq dúnıeniń arasynda teńselgen basty keıipker uly sheshimge uzaq keledi.

Siz qalaı oılar edińiz, ol óz mahabbaty úshin qos kózin qurban etti me? Joq, qara túnniń tósine jarqyraı shashyraǵan sansyz juldyzdarǵa qarap jatyp kóz ildi me?

Bálkim, Nýnes anasy mynaý jaryq dúnıemen qoshtasyp jatyp qolyna tapsyrǵan sa­ǵatty oılady ma? Sol saǵatty soqyrlar eli ýaqyttyń temir júregi degen edi ǵoı... Bálkim, Nýnes bul qupııa mekenge kezdeısoq emes, sanaly túrde kelgen bolar? Oqıǵa basynda onyń anasyna ota jasaý úshin sonshalyqty kóp qarajat kerek bolatyn edi ǵoı? Nýnes sol qarajattyń, asta tók baı­lyqtyń ústinde otyr qazir. Joǵaltqany da bar, tapqany da joq emes. Joǵaltary da bar, qymbatyn qurban etip baǵa jetpes baılyqty da keziktiretin sııaqty.

Nýnes Medınaǵa eki kó­zin qurban etkenmen onyń sulý­lyǵyna erteń qalaı súı­sinbekshi? Medınany tastap ony eshqashan shyn túsinbeıtin kózi saý, kerisinshe kókiregi soqyr qoǵamǵa qaıtyp oralǵanda ne utady? Jalpy soqyr adamnyń kózin ashý ońaı ma, álde saý adamdy soqyr etý ońaı ma?

Avtor meńzep otyrǵan Nýnes kim, soqyrlar kimder? Jalpy álemge soqyrlar qa­rap tur ma, saý kózder qarap tur ma, álemge báribir de sııaqty. Iá, áńgime jalpy sol tuıyq ańǵarda qalyp qoıǵan taıpanyń ǵana soqyrlyǵy ma? Biz keıde jyndyhanadaǵy naý­qastardyń syrqatyn aýrý dep qabyldaımyz, shyn má­nin­de ol olardyń ómiri ǵoı. Biz keıde bárimiz eshqashan bir­deı emestigimizdi, adamdardy eshqashan birdeı oılatýǵa, bir­deı sóıletýge, birdeı kórýge tyryspaǵanymyz durys. So­qyr­lar eline qos janarymyz shyradaı janyp kirip barǵanda da abaı bolsaq deımiz.