«О́lim bardyń malyn shashady...»

Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń ultymyzdyń boıyndaǵy keseldi kemshilikterdiń ishinde eń aldymen ysyrapshyldyq pen dańǵazalyqqa nazar aýdarýy beker emes. Sebebi torqaly toı-tomalaq ótkizýdi aıtpaǵanda, topyraqty ólim jóneltýdiń ózi de áli kúnge kóp jerde báz baıaǵysha, asta-tók ysyrapshyldyqpen, jalǵan namysqa basqan dańǵoılyqpen atqarylyp júr.

Shyntýaıtynda, jaqynynan aıyrylyp, qara jamylyp otyrǵan otbasy týys-týǵandary, quda-jekjattary, aýyldastary, qyzmettes joldastary, kórshi-qolańy, ıaǵnı keminde júzden asa adam jınalatyn asqa ádette jylqy soıady. Mundaıda kómek qolyn sozatyn baqýatty aǵaıyn tabyla qoısa, jaqsy. Áıtpese, qaryzdanyp-qaýǵalanýǵa týra keledi. Qazekemniń «О́lim bardyń malyn shashady, joqtyń artyn ashady» degen sózi osyndaıda aıtylsa kerek.

Al Qambar ata túliginiń baǵasy byltyrǵy qysqy soǵym soıý naýqany kezinde burnaǵy jylǵymen salystyrǵanda ártúrli sebeppen eki esege deıin qymbattap, 800 myń – 1 mıllıon teńgege deıin sharyqtaǵanyn eskersek, qazir kisi jóneltý qarapaıym adamdarǵa burynǵydan da qıynǵa soǵyp, qınaltyp otyrǵany kúmánsiz.

Osy oraıda keı óńirde dúnıeden ozǵan adamdy aqtyq saparǵa attandyrý kezinde qaraly úıge salmaq túsirmeıtin kóne de ıgi dástúr kúni búginge deıin jalǵasyp kele jat­qanyn aıtqan jón. Máselen, Aqmola ob­lysynyń Zerendi aýdanyna qarasty bir­qatar qazaq aýylynda kisi qaıtqan úıge alys-jaqynnan kóńil aıtýǵa keletin adam­dardy kórshileri ózara bólisip alyp, úı­lerine shaqyryp, qonaq qylady. «Kórshi aqy­sy – Táńir aqysy» degendeı, olar ata-baba­larynan mıras bolǵan saýapty isten el ba­syndaǵy neler qıyn kezeńderde de bas tartpaǵan. 

Osyny eskergen Kókshetaý qalalyq ardagerler keńesi, jergilikti meshit jáne «El birligi» qoǵamdyq birlestigi budan bes jyldaı buryn qalaly jerde de qymbat adamynan aıyrylǵan azaly otbasyǵa qosymsha aýyrt­pashylyq túsirmeý máselesin aqylda­sa kelip, kisi jerleý rásiminen keıin berile­tin as mázirin shekteý jóninde sheshim qabyldapty.

«Marqum bolǵan kisini o dúnıege attan­dyrýǵa jınalǵan qaýymǵa dastarqanǵa tek maı, baýyrsaq, nan jáne azdap kámpıt qoıyp, shaı berý jetkilikti dep sheshtik», deıdi Kókshetaý qalalyq ardagerler keńe­siniń tóraǵasy Shııap Álıev. Bul el ishin­degi meımanasy asqan baı-baǵlandardy aıt­paǵanda, aılyǵy shaılyǵyna áreń jetip júrgen aǵaıyndardyń kóńilinen shyqqan bas­tama bolǵany daýsyz. Tek soǵan qalyń el bolyp qoldaý bildirsek, qanekeı.

Jýyrda buqaralyq kommýnıkasııa quraldary Qyrǵyz Respýblıkasynyń Pre­zıdenti Sadyr Japarov janazada mal soıýǵa tyıym salǵan Jarlyqqa qol qoı­ǵanyn habarlady. Sebebi kórshiles eldegi baılar jaqynyn sońǵy saparǵa shyǵaryp salý úshin bes-alty iri qarasyn soıýǵa deıin barady eken. Al olardan qalǵysy kelmegen kedeıler jalǵyz malyn pyshaqqa salyp, onsyz da ońaı emes jaǵdaılaryn tipti qıyndata túsetin kórinedi.

«2019 jyly ulym qaıtys bolǵanda as berýge mal soıýdan bas tarttym. Kóńil aıtýǵa kelgen 10 myń adamnyń eshqaısysy «mal soımadyń» dep kinálaǵan joq», dep jazypty baýyrlas eldiń basshysy áleýmettik jelide.

Iá, bizge de osy ózekti máseleni kóp bo­l­yp keńesip, bir uıǵarymǵa kelý kerek shy­ǵar. Qazirgi qaýip-qateri azaımaı, jer-ja­han­dy alańdatyp turǵan almaǵaıyp zaman­da ysyrapshyldyqty tyımasaq, halyq­tyń jaǵdaıy tipti qıyndaı túseri anyq.