Eske alý kúni – Aza tutý kúni emes pe?

Al bul kúni Memlekettik Týymyz tó­men túsirilmeıdi, televızııa men radıo arnala­rynda oıyn-saýyqtyq, konserttik baǵdar­lamalar kúni-túni júrip jatady, kóńil kóterý oryndarynyń jumysyna da esh shekteý qoıylmaıdy. Biraq osymyz durys pa?

Bul rette Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev­tyń «Táýelsizdik bárinen qymbat» ma­qalasynda barsha jurttyń, ásirese jas urpaqtyń tarıhı sanasy aıqyn ári berik bolýǵa tıis ekenin aıta kelip: «Biz kez­inde elge qyzmet etýdiń ozyq úlgisin kórset­ken Alash qaıratkerlerinen taǵylym alamyz. Olar ótken ǵasyrdyń basynda táýel­sizdik ıdeıalaryn halyq arasynda dárip­teýge zor eńbek sińirip, azattyq jo­lynda qurban boldy», degen paıymy oıǵa ora­lady. Demek Saıası qýǵyn-súrgin qurban­daryn eske alý kúnine arnalǵan is-sharalardy da halqymyzdyń tarıhı sanasyn qalyptastyrýǵa baǵyttaǵanymyz jón emes pe?!

О́tken ǵasyrdyń 20-50-jyldaryndaǵy stalındik repressııa – halqymyzdyń tarı­hyndaǵy naǵyz qasiretti kezeń bolǵany sózsiz. Alaıda keńes ókimeti tusynda ol týraly shyndyq tolyq aıtylmaı, birjaqty da teris túsinik qalyptastyrýǵa kúsh salyndy. Tarıhtaǵy aqtańdaqtar aqıqaty tek sekseninshi jyldardyń ortasyndaǵy qaıta qurý men jarııalylyq saıasaty kezinde ashyla bastaǵanymen, Qazaqstan óz táýelsizdigin alǵannan keıin ǵana osy náýbet qurbanda­­ryn máńgi este qaldyrý maqsatynda memlekettik deńgeıdegi sharalardy júzege asyrýǵa kiristi. Sonyń ishinde 1997 jyly 31 mamyr Saıası qýǵyn-súrgin qurbandaryn eske alý kúni bolyp jarııalansa, keıin oǵan asharshylyq qurbandary qosylyp, jyl saıyn atap ótilip keledi.

Memleket basshysy Saıası qýǵyn-súrgin jáne asharshylyq qurbandaryn eske alý kúnine oraı halyqqa arnaǵan úndeýinde: «Zulmat jyldarda Qazaqstanǵa KSRO-nyń túkpir-túkpirinen bes mıllıonnan astam adam jer aýdaryldy. 100 myńǵa jýyq azamatymyz qýǵyn-súrginge ushyrap, sonyń 20 myńnan astamy atyldy. Jazyqsyz jazalanǵandardyń qatarynda Á.Bókeıhan, A.Baıtursynuly, M.Tynyshbaev, M.Dýlatuly, T.Rysqulov, M.Jumabaev, S.Seıfýllın, I.Jansúgirov, B.Maılın, S.Asfandııarov sııaqty kórnekti memleket jáne qoǵam qaıratkerleri, basqa da ult zııalylary bar...

Búgin biz ujymdastyrý jyldarynda ashtyqqa ushyraǵandardy, sondaı-aq týǵan jerinen ketýge májbúr bolǵandardy da eske alamyz. Bul zobalańnyń qasiretin úsh mıllıonǵa jýyq adam tartty... О́tken ǵasyrdaǵy eń qıly kezeńniń birinde ja­zyq­syz japa shekkenderdiń rýhyna taǵzym etý – barshamyzdyń perzenttik boryshymyz», ­degen edi. Osy turǵydan alǵanda, Saıası qýǵyn-súrgin qurbandaryn eske alý kúnin tıisti deńgeıde ótkizý úshin arnaıy tujyrymdama daıyndaǵan jón sııaqty. Onda bul kúndi jalpyulttyq Aza tutý kúni retinde atap ótýdiń keshendi is-sharalary qamtylsa ıgi.

Al Aza tutý kúnin qalaı ótkizý kerek degenge kelsek, jyl saıyn 27 qańtarda atap ótiletin Halyqaralyq Holokost qur­ban­daryn eske alý kúnine arnalǵan is-shara­larǵa nazar aýdarǵan abzal. Máselen, bul kúni Eýropa Keńesine kirgen elderdegi bar­lyq mektepte «Eske alý kúni» ótkiziledi. Ulybrıtanııada Holokost qasiretin bastarynan keshkender, memleket jáne qoǵam qaıratkerleri qatysatyn rásimderden bólek, shirkeýler, mektepter, ýnıversıtetter jáne qalalyq keńester jurtshylyqqa arnalǵan is-sharalardy uıymdastyrady. Izraılde Holokost qurbandary bolǵan 6 mıllıon evreıdi eske alýǵa arnalǵan osy Aza kúni búkil elde eki mınýt boıy sırena berilip, meıramhanalar, kafeler, dıskotekalar, teatrlar sııaqty kóńil kóterý oryndary jumys istemeıdi. Ultymyzǵa bas bolǵan zııaly azamattarymyzdy túgeldeı derlik oqqa baılaǵan náýbet endi qaıtalanbaýy úshin Saıası qýǵyn-súrgin jáne asharshylyq qurbandaryn eske alý kúnin biz de órkenıeti bıik eldershe atap ótýimiz kerek dep bilemiz.