Maıqanova nege muńaıdy?

Ustazymyz, belgili teatr syn­shysy Áshirbek Syǵaıdyń kóńil kúndeliginde osylaı dep tań­ba­lanypty sol bir kún. Pende bitkenniń qyzyǵýshylyǵyn qoısańshy, synshy kitabynan osy joldardy oqyǵannan-aq, ańyz aktrısanyń kóńiline kirbiń salǵan jaıttyń mán-jaıyn bilgimiz kelgen. Talaı márte oqtalǵanymyzben, jazbasynyń syryn suraýǵa batylymyz baryńqyramaı uzaǵyraq júrip te qaldyq. Onymyzdy Áshirbek aǵanyń ózi de sezdi-aý, tuńǵysh kásibı qazaq teatr tarıhy taqyryp ózegine aınalǵan dáris ústinde áńgimelep berip, kóńildegi kóp jumbaqtyń sheshimin taýyp bergen.

«Sahnada analar beınesiniń tu­­tas galereıasyn jasasa da Sá­bıra Maı­qanovany halqy eń áýeli Sh.Aıt­­matovtyń «Ana – Jer-ana» qoıy­lymyndaǵy Tolǵanaı róli arqyly tanyp, sol arqyly qabyl­dady ǵoı. Tolǵanaı – Sábıra apamyzdyń teatr­daǵy tólqujaty dese de bol­ǵandaı. Keıinirek bul róldi rejısser Ázirbaıjan Mámbetov jas ereksheligine qaramastan Fárıda Sháripovaǵa senip tapsyrdy. Alyp róldiń jaýapkershiliginen qorqaqtap bas tartqan aktrısanyń qarsylyǵyn elemedi de. Degeninen qaıtpady. Osylaısha, Tolǵanaı rólin ekinshi quramda Fárıda Sháripova oınady. Talanttyń aty talant emes pe, eki aktrısanyń Tolǵanaıdy saraptaýy bir-birine múldem uqsamady, árqaısysy ózinshe tolǵandy. Kórer­men retinde bizge eki sahnagerdi de tamashalaý qyzyq bolatyn. Birde M.Áýezov teatry sol kezdegi Frýnze, búgingi Bishkek shaharyna ataýly kún qarsańynda óner saparymen baratyn bolyp, qyrǵyz eline teatr tartýy retinde «Ana – Jer-ana» qoıylymyn kórsetýge daıyndaldy. Sábıra apamyz rólge erekshe enip, kóńili órekpip qyrǵyz kórermenderimen qaýy­shar sátti taǵatsyzdana kútti. Alaıda qo­ıy­lym kórsetilýge sanaýly sátter qal­ǵanda spektakl avtory Shyńǵys Aıtmatovtyń qalaýymen Tolǵanaıdy Fárıda Sháripova oınaıtyn bolyp sheshildi. Mundaı tosyn jaǵdaıdy kútpegen aktrısanyń názik jany álemtapyryq kúıge túsip, bir-aq sát­te eńsesi ezildi. Júgin jınap alyp Almatyǵa ketti de qaldy. Sapardan júzi synyq oralǵan aktrısa kele aýy­ryp qaldy, sodan ońalmady. Syrt­taı adýyndy kóringen sahnagerdiń sondaǵy janynyń náziktigi, ár róline baryn berip daıyndalatyndyǵy ǵoı, jany jaralanyp kópke deıin bul kúıden aıyǵa almady. Qazir ónerge dál sol Sábıra apamdaı jan-tánimen berilip, róline tutas bolmysymen enip ketetin aktrısa bar ma eken dep oılaımyn keıde. Oılaımyn da, kúmiljımin. О́ıtkeni ónerdiń baǵasyn búgingi ártisterdiń baǵalaýy basqa­sha. Akterlikti nanyn taýyp júrgen jumysy retinde ǵana qabyldaıdy kópshiligi, sondyqtan da oıyndary qurǵaq. Ról bar, beıne joq. Al Sábıra syndy saf talanttar sahnada ózi qınalatyn, biraq kórermenin demaldyratyn» dep áńgimesin muńaıa aıaqtap edi synshy.

Aktrısanyń kúlli bolmysyna, talant tabıǵatyna synshynyń jo­ǵaryda bergen baǵasy tolyq tarazy bolatyndaı. Shynymen de, Sá­bıra Maıqanovanyń sahnada týdyr­ǵan kesek rólderi – búginde ana­lar beınesiniń etalonyndaı qabyl­dana­dy, baǵalanady. Az-maz tarıhqa shegi­nis jasap kórsek, M.Áýezov atyndaǵy akademııalyq drama teatryndaǵy analar beınesi jaıly sóz bolǵanda, aıtýly tizimniń kóshin qazaq sahna óneriniń sheberi, KSRO jáne Qazaqstannyń halyq ártisi, Memlekettik syılyqtyń laýreaty Sábıra Maıqanova bas­taıdy. Oıymyzdy Qazaqstannyń Eńbek Eri, KSRO jáne Qazaqstannyń halyq ártisi, Sábıra Maıqanovanyń ónerdegi izbasary Asanáli Áshimovtiń: «Qallekı – qazaq teatrynyń ákesi bolsa, Sábıra – bizdiń teatrlarymyzdyń anasy» degen pikiri bekite túsedi.

Teatrdyń anasy atanǵan talant­ty tulǵa talaıdy tamsantqan Tolǵa­naıymen-aq ónerge qaltqysyz qyzmet etýdiń jarqyn úlgisin kórsetip ket­ti. Bul týrasynda Áshirbek Syǵaı­dyń «Oı tórinde – teatr» atty zert­teý eńbeginde bylaı dep jazy­lypty: «Alymdy sahnagerdiń qaı qap­talynan kóz salsańyz da ór­keshti beıneler legi, qudiretti kesek keıipkerler toby jadyńyzǵa oralyp, dál bir ejelgi ertegiler eli­nen qýana qol bulǵap turǵan eski tanys­taryńdaı jyly ushyrar edi. Ulty, rýhy, túr-túsi, turmys-salty, minez-qulqy árqıly áıelder keskini, ózderi shyqqan túp-tamyrlaryn týǵan tól topyraqtarynan naq bir qazaq­tyń uly qyzy, ultymyzdyń óreli ónerpazy Sábıra arqyly ǵana tapqandaı. Kóbinshe, kópke tanymal boıaýlary qalyńyraq beleń alyp jatatyn sátterde, esil Sákeń urpaǵyn aıalap ah urǵan analardy tolǵap bir ketkende, beıne bir botasyn izdep bozdaǵan arýanadaı ańyrar edi. Uljan, Zeınep, Tolǵanaı, Maqpal, Salıha, Mórjan, Kesarııa, Lıýsı, Than, Evdokııa Ivanovna... sanaı berseń, uzyn tizim jalǵasa bermek, ulasa túspek. Gáp – uly aktrısanyń ómir mektebinen órnek, ónege tabýynda. Onyń tabıǵı daryny en dalanyń, saıyn saharanyń erke samalyn eske túsirer edi. Jan darhandyǵy, talant moldyǵy, minez keńdigi tula boıynda «aıǵaı salyp», aıǵaılap emes-aý, únsiz «shyńǵyryp» jatar edi. Sábıra Maıqanqyzy óneriniń de ózgeden ereksheligi osynda».

Rasymen de, ol kezdegideı emes, ókinishke qaraı, búginde sahnanyń salmaǵyn dál Sábıra Maıqanovalar syndy baǵalap, ár qoıylym saıyn keıipkerin óbekteı aıalaıtyndar sırek. Keıde erterek kelip teatrdyń qyzmettik kireberisinde turyp baqylaıtyn bolsań, spektakl bastalýǵa jarty saǵattan az ýaqyt qalǵanda adymyn asyǵa basyp, entige esikke enip kele jatqan ártisterdi kórip osyndaı oıǵa eriksiz bekine túsesiń. Ony aıtasyz, sońǵy ýaqytta elimizdiń keıbir teatrlarynda tól trýppasynyń jumysyn tejep qoıyp, elge esimi tanylǵan akterlerdi arnaıy shaqyrtyp, ról oınatatyn da óner úshin ásire úreıli úrdister paıda bola bastady. Ushaqtan túse salyp, sanaýly mınýtta kúrdeli rólge esh qınalmastan kirigip kete beretin «qaharman akterlerdiń» de kózsiz erligi tańyrqatýdan jalyǵar emes. Ondaı tájirıbe burynnan-aq teatr tarıhynda bar deýińiz de múmkin. Alaıda bir qoıylym emes, tutas repertýardy jan-jaqtan shaqyrylǵan akterlerdiń ansambline qurý – ónerdi, teatrdyń tól tarıhyn qurdymǵa jiberýdiń eń ońaı joly ekenin ýaqytynda uǵynǵan da jón-aý. О́ıtkeni bul da – bir, qystygúni muzdy tirek etip alyp, jas shyǵa kele jylymyqtan qorqyp jaısyz kúıge túsken de – bir.

Árıne, «aıshylyq alys joldardan jyldam habar alǵyzǵan» búgingi jahandaný zamanynda jedeldilik jańalyq bolmaýy kerek. Bul turǵy­dan kelgende bizdiń sóz zamannan artta qalýshylyq bop ta kórinip qalýy bek múmkin. Alaıda asyǵystyqty kótere almaıtyn da kirpııaz salalar baryn umytpaǵanymyz abzal. So­nyń biri – óner, kıeli sahna. Sahna­ǵa salǵyrt qarap, sýretkerlik bıik­ke kóterilgen sahnager sırek sebe­bi. Ondaı sátte ustazymyz aıtyp ber­gen osy bir áńgime eriksiz oıǵa oralady.