«25 jyl tender ótkizbe deısiń be?..»

Osy jaǵdaı eskerilgen bolar, Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev «Ádiletti memleket. Birtutas ult. Berekeli qoǵam» Joldaýynda elimizdiń jańa ekonomıkalyq saıasatynyń basty basymdyqtary jaıly aıta kelip: «Memlekettik satyp alýdyń múlde jańa júıesi jasalady. Baǵanyń tómen bolýy ǵana emes, taýarlar men qyzmetterdiń sapasy basty nazarda bolady. Memlekettik jáne kvazımemlekettik satyp alýdy biryńǵaı platformaǵa kóshirý qajet. Osynyń bárin júzege asyrý úshin «Memlekettik satyp alý týraly» jańa zań qabyldanýǵa tıis», dep, atalǵan salada júıelik ózgeris, jańa tásil engizýdi usyndy.

«Memlekettik satyp alý týraly» jańa zańdy ázirleý kezinde erekshe kóńil bó­lýdi kerek etetin bir kókeıkesti másele bar. Ol – kez kelgen óńirde memlekettik satyp alý boıynsha atqarylatyn san alýan jumysqa syrttan keletin syry belgisiz kásipkerlerdiń qatysýyn barynsha shekteý qajettigi. Sebebi olardyń kóbi tenderde tómen baǵa usynyp, basqa da «attyń júrisindeı» aılaly amaldarmen jeńiske jetkenimen, shyntýaıtynda, jal­ǵan kásipkerler bolyp shyǵyp júr. Ondaı pysyqaılar tenderde utylyp, mem­le­kettik tapsyryssyz qalǵan jergilikti ká­sipkerlerdi esh uıalmaı-qyzarmaı, ózde­ri­ne qosymsha merdiger bolýǵa úgittep kón­dirip, ońaı paıda taýyp jatatyny belgili. Osynaý alaıaqtyqpen para-par kópe-kórineý ádiletsizdikti tyıatyn kez jetti.

Buǵan mysal kóp, sonyń ishindegi eń sora­qysynyń biri – Semeı medısına ýnı­versıtetiniń 1000 oryndyq jańa jataq­hanasynyń qurylysynda qalyptasqan jaǵdaı. Respýblıkalyq bıýdjetten bólingen 2 mıllıard 246 mıllıon teńgege jýyq qarjyǵa 2014 jyldan bastap salynyp jatqan bul obekt belgilengen merzimde bitpeı, «saqaldy qurylysqa» aınalǵan. Sebebi osy jataqhanany salýshy merdigerdiń – Almaty qalasynyń ekinshi sanattaǵy qurylys uıymynyń mundaı iri obektini salý tájirıbesi de, qajetti materıaldyq-tehnıkalyq bazasy da bolmaǵan. Onyń basshysy Almatydan Semeıge tek ózi ǵana kelip, qurylysshylardy jergilikti ju­myssyzdardyń arasynan jaldaǵan, qajetti tehnıkany da semeılikterden jalǵa alǵan. Alaıda merdiger mańyzdy obektiniń qurylysyn ýaqtyly júrgize almaǵandyqtan, tapsyrys berýshi onyń ústinen sotqa shaǵym túsirgen. Sot prosesi uzaqqa sozylyp, aqyry 2018 jylǵy 26 qarashada Joǵarǵy sot ýnıversıtet pen qurylys uıymy arasyndaǵy merdigerlik shart zańdy kúshin joıdy dep tanyǵan. Osyǵan oraı, joǵary oqý ornynyń basshylyǵyna qurylys materıaldarynyń jyldan-jylǵa qymbattaýyna baılanys­ty jataqhananyń jobalaý-smetalyq qu­jattamasyn qaıtadan qarap, qosymsha qarjy jáne jańa merdiger izdeýine týra kelgen. Sonyń saldarynan segiz jylǵa sozylǵan qurylys áli kúnge aıaqtalmaı, qazir Semeı medısınalyq ýnıversıtetiniń myńdaǵan stýdenti páter jaldaýǵa májbúr bolyp júr.

Tenderdiń sheneýnikterdiń «maıshel­pegine» aınalǵanynyń bir shekten shyqqan mysaly jadymnan shyqpaıdy: «Bolashaq» baǵdarlamasy arqyly shetelde oqyp, Qa­zaqstanǵa oralǵan bir jas maman ozyq teh­nologııa boıynsha jurt serýendeıtin kóshelerdiń boıy men demalys oryndaryna qoıylatyn sándi oryndyqtar shyǵaratyn óndiris ashqan-dy. Olar zamanaýı, asa berik materıaldan jasalǵandyqtan, shırek ǵasyr paıdalanýǵa jaraıdy eken. О́nimderin otandyq taýarlar kórmesinde el basshylary da kórip, maqtaý aıtqan soń jas kásipker astanadaǵy aýdandardyń biriniń ákiminiń orynbasaryna kelip, alda bolatyn tenderge qatysýǵa nıeti baryn bildiripti. Sonda álgi sheneýnik: «Men tozǵan jáne synǵan oryndyqtardy aýystyrý úshin jyl saıyn derlik tender ótkizip júrmin. Sen maǵan 25 jyl boıy birde-bir tender ótkizbe deısiń be? Olaı bolmaıdy...», depti beti búlk etpesten. Endi jaǵdaı ózgerýge tıis.