Dýbektiń dańqy: «Aqbaqaıdan» «Altynalmasqa» deıingi jol

«Kóripkel kenshi» atanǵan áıgili geologtiń dál osy qasıeti Qazaqstandy jerasty qazba baılyǵy jaǵynan alǵa ozdyryp, 1969 jyly ashqan «Aqbaqaıy» ıakýt jeriniń gaýhar qorlarymen teńe­sip, ǵasyr jańalyǵy bolǵan. Dýbek Dúısenbekulyna deıin qýar­ǵan Betpaqdalada úsh birdeı ekspe­dısııa taban tozdyrsa da, bórik­ti aspanǵa atyp qýanatyndaı nátı­je shyǵara almaǵany aıan. Al qazir ashyq jáne shahta ádisimen ıgerilip jatqan ken orny – en baılyqtyń kózi. Sol jyldardyń ózin­de nebir mamandar Aqbaqaı alqa­by­nyń ereksheligin aıtyp taýysa almaı, ańyz tektes áńgime­ler jeldeı esken. Tipti keıbir kenish­ter bir tonna kennen 6 kıloǵa deıin altyn bergende, tonnasyna orta mólsheri 3 gramnyń ózi olja dep biletin kenshiler úshin bul bir ǵalamat bolǵany sózsiz.

Taldyqorǵan oblysy Tas-tóbe aýylynan shyqqan ataqty geologtiń eńbek joly Jezqazǵan óńi­rinen bastaý alady. El aýzyn­da «Allanyń bergen geologi» atanǵan talanttyń tanylýynda akademık Q.Sátbaevtyń da úlesi bar. Taý-ken ınstıtýtynyń jap-jas túlegi 1956 jyly alǵashqy bentonıt saz ken ornyn ashyp, onyń úlgilerin Almatyǵa, akademık Ivan Bokqa kórsetýge ákel­gende, ustazy sol sazdy bir­den Qanysh Imantaıulyna alyp barady. Belgili ǵalymdarmen ótken keńeste Qanysh Sátbaev áli tanylmaǵan Dýbek Dúısenbekovke birden nazar aýdarady. Dál sol kezde Andreevskıı bentonıt saz ken ornyn ıgerýge ruqsat berilgen eken. Osylaısha, Dýbektiń ustazy ári jol bastaýshysyna aınalǵan akademık ony aspırantýraǵa bara jatqan jerinen alyp qalyp, kenbarlaý jumystaryna jibergeni tolyq aqtaldy.

1969 jyly Jambyl oblysy Moıynqum aýdanynda «Aqbaqaı» ken ornynyń ashylýy keńes odaǵy aýmaǵynda sensasııa retin­de baǵalandy. Ataqty geolog odan keıin de 45 jyldyq geologııa­­lyq barlaý qyzmetinde «Beskempir», «Kenjem», «Dýmanshýaq», «Iаpýr-aı», «Aqsaqal» ken oryndaryn da ashty. Ol ashqan ken oryn­darynyń basym bóligi «Iаpýr-aı», «Maqpal», «Qaratoǵaı», «Láılim», «Qarakesek», «Aqmań­daılym», «Qarǵash» syndy qazaq halqynyń klassıkalyq ánderi­niń atymen atalady. Ol ashqan qazba oryndarynyń arqasynda «Aqbaqaı» ken baıytý kombınaty salyndy.

Dýbek Dúısenbekuly ataqtan kende bolmaǵan, Memlekettik syılyqtyń laýreaty atandy, eki Eńbek Qyzyl Tý ordenimen, talaı medalmen marapattaldy.

Qazirgi tańda «Aqbaqaı» ken orny «Altynalmas AK» AQ-nyń óndiristik alańyna aınalǵany aıan. Kompanııanyń aktıvine «Aqbaqaı» jobasy 2011 jyldan bastap endi. 2011-2015 jyldary kenish qol eńbegi tehnologııasynan jerasty óndirisiniń mehanıkalandyrylǵan ádisine kóshkennen keıin, ónim­­dilik 600 paıyzǵa ósken. «Altynal­mas» «Aqbaqaıdy» fabrıka salý, kásip­orynnyń jınalǵan tehno­gendik-mıneraldyq túzilimderin qaıta óńdeý arqyly damytty. Fabrıka jylyna 850 myń tonna ken óńdeı alady. Bıyl maýsym aıynda 2-kezeń jańǵyryp, iske qosylǵannan keıin óndiris qýaty 1,2 mln tonnaǵa deıin artty. Kompanııa josparyndaǵy kelesi kezeń – «Aqbaqaıdaǵy» altyn shyǵarý fabrıkasynyń 1-kezeńin avtomattandyrý.

Eń bastysy, óndiristi sıfr­landyrý baǵdarlamasynyń arqa­synda ınnovasııalyq tehnologııalar keldi: jerasty stasıo­narlyq jabdyqtary, ashyq taý-ken jumystaryn basqarý avtomattandyryldy, geologııalyq-marksheıderlik súıeldemesi men GEOVIA biriktirý platformasy qoldanysqa endi. Uzyndyǵy 130 shaqyrym talshyqty-optıkalyq baılanys jelisi júrgizilip, 400 metr tereńdikte jerasty Wi-FI orna­tyldy. Jerasty taý-ken jumys­tarynyń marksheıderlik baqy­laýy kenshilerdiń qaýipsiz­digin qamtamasyz etetin jáne taý-ken jumystarynyń ónimdiligin arttyratyn CMS MINEi (Geosight, Kanada) paıdalanylǵan keńistik­ti lazerlik skanerleý ádisi ar­qy­ly júzege asyrylady. Oǵan qosa, taý-ken geologııalyq derekter­di júıelep saqtaý úshin syrtqy zerthanalarmen biriktirilgen Minevision ortalyqtandyrylǵan derek­terdi basqarý júıesi engizil­di. Strata jerasty pozısııalaý jú­ıesi dıspetcherge sensorlary arqy­ly adam men tehnıkanyń turǵan jerin kórsete alady. Al Surpac-taǵy 3D modeldeý júıe­si geologtiń jumys ýaqytyn únem­deýge jáne derekterdiń tolyq­tyǵy men naqtylyǵyn arttyrýǵa múmkindik beredi. Kenishtiń jeldetý júıesi VentSim baǵdarlamalyq jasaqtamasy kómegimen jasalǵan.

Al endi osynshama en baılyq­tyń ústinde otyrǵan, irgesinde altyn kenishi bar Aqba­qaı aýylynda 1,5 myńdaı adam turady. Úlken dep aıtýǵa da bolmaıtyn, kishi dep aıtýǵa da kelmeıtin osy aýyldyń bar muqtajdyǵy «Altynalmas AK» AQ-qa artylǵan. Kompanııa 2013 osy eldi mekenniń turmys-tir­shiligin túletýdi maqsat tuta­tyn memorandýmǵa qol qoı­ǵan­dyqtan, osy mámilege sáıkes «Altynalmas» aýyldy aýyz sý, tokpen qamtamasyz etedi. Qoǵam­dyq monshadan bastap, joldardy jóndeý, tazalyq jumystary, Aqbaqaı – Mırnyı kólik jolyn kútip ustaý da kompanııanyń moınynda. Mádenı, sporttyq is-sharalardy ótkizýde materıal­dyq qoldaý kórsetip, merekelerde aýyl turǵyndary men balalardy syılyqtarmen qýantýdy umyt­paıdy. Kompanııa pandemııa kezin­de de óz qarajatyna ákim­dikten bastap, mektep, balabaqsha, medbeketti joǵary jyldamdyqty ınternet jelisine qosty.

Qalaı desek te, Kompanııa men dalada, karta betinde daryndy geolog Dýbek Dúısenbekulynyń arqasynda paıda bolǵan ju­mys­shy aýyldyń ál-aýqatyn esh­qashan qaperden shyǵarmaıdy. О́ıt­keni «Aqbaqaı» ken orny ar­qyly Qazaqstan álemdegi altyn ón­dirýshi elder on bestigine kirdi.

ALMATY