Shekteýler shyrmaýyndaǵy maınıng fermalar

Ranking aqparaty boıynsha, bizde alǵashqy iri maınıngtik kompanııalar óz jumysyn 2018 jyly bastady. Alaıda Sıfrlyq damý mınıstrligi olardyń jumysyna qatysty quqyqtyq baqylaýdy 2021 jyly ǵana qolǵa aldy. Mınıstrlik málimeti boıynsha, 2021 jyldyń qazanynda elde sıfrly maınıngpen aınalysatyn nebári 27 kompanııa tirkeldi. 2022 jyldyń ortasynda «aq» maı­ner­lerdiń sany 11 ese artyp, 297-ge jetti. Buǵan ju­mys istep jatqan krıptoóndirýshiler de jáne mı­nıstrlikke óz qyzmetin endi bastaǵany jaıly habar­laǵan kompanııalar da kiredi. Sonymen qa­tar mınıstrlik data-ortalyqtar men maınıng úshin ınfra­qurylym usynýshy ózge kompanııalar­dy bólek qarastyra bastady. 2022 jyldyń jeltoq­sanynda ondaı fırma sany 60 boldy (onyń 27-si maınıngpen de aınalysty). Byltyr jyl sońynda 330 biregeı qatysýshy bolǵany anyqtalǵan.

Sarapshylardyń aıtýynsha, vedomstvo máli­metterin Ulttyq statıstıka bıýrosynyń derek­terimen salystyrý múmkin emes. О́ıtkeni qyzmet túrleriniń ulttyq klassıfıkatorynda maı­nıngtiń jeke kody áli bólinbegen. Kóptegen kompanııa 63111 kodymen (qoldanbaly baǵdarlamalardy, qosymshalardy jáne solarmen baılanysty qyz­metterdi ornalastyrý) tirkeledi.

«Áý basta maınerler Qazaqstanǵa ınvestısııamen keldi, fermalar sala bastady, sıfrlyq valıýta óndirisiniń kólemin ulǵaıtty. Sodan keıin ǵana Úkimet olardyń jumysyn zańmen retteýdi qolǵa aldy. Budan eki jaq ta zardap shekti. Krıptofermalardyń energııa tutynýynyń ósýine baılanysty blekaýttan el zardap shekse, maınerler elektr qýaty men ınternettiń májbúrli óshirilýine tap boldy. Ulttyq statıstıka bıýrosynyń bıznes tizilimindegi jáne basqa da ashyq derekter qoryndaǵy 330 kásiporyndy teksere kele, olardyń kópshiligi úshin maınıng negizgi emes, qosymsha qyzmet túri degen qorytyndyǵa kelýge bolady. Kenshilerdi «kóleńkeden» shyǵarý naýqanynan keıin maınıng jabdyqtar bar ekeni týraly aqparatty tek ónerkásiptik krıptofermalar ǵana emes, sonymen qatar shaǵyn SES jáne KES, logıstıkalyq kompanııalar, jarnama agenttikteri, aýyl sharýashylyǵy kompanııalary, tipti jol boıyndaǵy qyzmet ıeleri de bere bastady», dep jazdy Ranking.

Geografııasy boıynsha «aq» maınerlerdiń kóbi eki iri megapolıste — Almaty men Astanada ornalasqan, sáıkesinshe 115 jáne 100. Kásiporyndar sany boıynsha úshinshi orynda Jambyl oblysy (22) tur. Degenmen maınerler sany kóp bolǵanymen, qýattylyq kólemi az bolýy múmkin. Mysaly, maınerler sany az bolsa da, Pavlodar oblysy qýattylyq jaǵynan birinshi orynda. Munda TMD-daǵy eń iri krıptoferma – Enegix jumys isteıdi. Ekibastuz mańyn­daǵy ónerkásip alańynyń aýmaǵynda 180 MVt tutynatyn 50 myń arnaıy maıınıng qurylǵysy jumys istep jatyr.

Saladaǵy iri kompanııalar salyq mindettemesin aıtarlyqtaı arttyrǵan. Enegix data ortalyǵy 2022 jyly bıýdjetke 2021 jylmen salystyrǵanda 19 paıyzǵa kóp, ıaǵnı 164,5 mln teńge salyq aýdarypty. «AlSolutions» JShS salyq tólemin 9 ese kóbeıtip 344,2 mln teńgege, «BCD Company» JShS 5 ese kóbeıtip 296,6 mln teńgege, «KZ Systems» JShS 8 ese arttyryp 252 mln teńgege jetkizgen.

Parlament Májilisiniń 2022 jylǵy 26 jeltoq­sandaǵy otyrysynda jarııalanǵan málimetterge súıensek, maınerler endi elektr qýatyn tek kúr­deli jáne únemdi joldarmen ala alady. Onyń bir­neshe ádisi bar. Bul energııany basqa elderden ım­porttaý, táýelsiz óndirý, «jasyl» JEK stansa­laryna qosylý nemese energııa júıede artyq bolǵan jaǵdaıda ǵana jáne tek naryqtyq baǵamen «Qazaqstan elektr energııasy naryǵy men qýat­tylyǵy operatory» AQ ortaq energetıkalyq naryǵynyń aýksıony arqyly satyp alý. Kim joǵary baǵa usynsa, sol «artyq» elektr qýatyn satyp ala alady. Bul krıptonaryqtaǵy básekeni arttyryp, naryqta tek adal ári qýatty fermalardy áıgilep, osy arqyly básekege qabiletti kompanııalardy súzip qaldyrýy múmkin.