Depozıt te, kredıt te ósti

Infografıkany jasaǵan Amangeldi Qııas, «EQ»

Sońǵy eki jyldyń ishinde bank júıesi aıtar­lyqtaı ózgeristerge ushy­ra­­dy, keıbir oıynshylar naryqtan ketti, basqalary ıelerin aýystyrdy. Sektorda 21 bank qaldy. Qazirgi jaǵdaı­da qa­zaqstandyqtar óz aqshasyn tek eń iri, tu­raqty jáne senimdi qarjy ıns­tı­týt­­tary men banktik ekojúıelerge tapsyrýǵa daıyn.

Ranking sarapshylarynyń baǵam­daýynsha, halyq depozıtteriniń jyl­dyq ósimi boıynsha Kaspi.kz absolıýtti kósh­basshy bolyp tanyldy: 1 jel­toq­sanda banktegi bólshek depozıtter portfeli 3,4 trln teńgege jetken, bul bir jyl bu­rynǵydan 895,2 mlrd teńgege ar­tyq. Ne­bári bir aıdyń ishinde bank klıent­te­ri depozıt portfelderin 108,4 mlrd teńgege ulǵaıtqan.

«Kaspi.kz bólshek depozıtteriniń naryqtaǵy úlesi bir jyl burynǵy 19,4 paıyzben salystyrǵanda 21,6 paıyz­dy quraıdy. Aıta keteıik, daǵda­rys ke­ze­ńin­de bólshek segmenttegi mun­daı ósim qazaqstandyqtardyń qar­jy ınstıtýtyna degen senimin jáne ilespe qol­je­tim­di eko­júıege (naryq, tó­lem júıesi, fınteh) joǵary qyzyǵý­shy­lyǵyn kór­setedi. Jeke tulǵa depozıtteriniń jyldyq ósimi boıynsha ekinshi orynda Halyk Bank – 806 mlrd teńgege kóbeıip, shamamen 5 trln teńgege jetti. Aıta keterligi, óz mar­ket­pleısi bar bul bank te qashyqtan qyz­met kórsetýdi damytyp jatyr. Úzdik úshtikti «Bank SentrKredıt» túıindep tur – bir jylda 784,4 mlrd teńgege ulǵaıyp, 1,5 trln teńgege jetti. Bul bank­tiń osynshalyqty ósýi burynǵy re­seı­lik «Alfa-Bankti» satyp alýymen baı­lanysty», dep habarlady Ranking.

Atalǵan úshtikten basqa, onyń ózinde bireýi basqa bankti satyp alǵanyn eskersek, depozıt portfeliniń joǵary ósimi tur­ǵyn úı qurylys jınaq júıesi bo­­ıynsha jumys isteıtin memle­ket­tik qar­jy ınstıtýty – «Otbasy bankinde» ǵana baı­qaldy. Budan qazaqstan­dyq­tar­dyń bank­pen jumys istegende barynsha sa­ýatty ári muqııat ekenin ańǵaramyz.

Jalpy, sektor boıynsha eldegi 21 ekinshi deńgeıli bank ishinde 14 qarjy ınstıtýty jyldyq dınamıka bo­­ıynsha oń kórsetkish kórsetse, qalǵan 7 banktiń kórsetkishi tómendegen. Port­fel kóle­min­degi eń úlken shyǵyn taǵy bir bu­rynǵy reseılik «Sberbank» dep atal­ǵan qa­zirgi Bereke Bank-ke tıesili – 794,9 mlrd teńgege quldyrap, nebári 180,4 mlrd teńgeni qurady.

Eske sala keteıik, elimizde depozıt­ter­­ge mindetti kepildik berý júıesi ju­mys isteıdi jáne oǵan 19 ekinshi deń­geıli bank kiredi.

«Qazaqstandyqtar fors-major ke­zinde aqshany qaıtarýdy emes, jalpy eshqan­daı fors-majordyń bolmaýyna kepildik suraıdy. Halyqtyń depozıtteri eń iri jáne dáleldengen qarjy ınstıtýttaryna senimdi túrde aǵyp jatqanyna qaraǵanda, halyq pen elimizdegi shetel azamattary óz tańdaýyn jasap qoıǵan», deıdi sarapshylar.

Ekonomıkalyq sholýshy Aıbar Ol­jaı­dyń aıtýynsha, elimizdiń tarı­hyn­da depozıt kólemi tuńǵysh ret 30 trln teńgeden asyp otyr. Bul – bıznestiń bank­­­­­­­te saqtaǵan qarajatyn qosa alǵandaǵy kórsetkish. 2022 jyldyń qorytyndysy boıynsha depozıtte jatqan jalpy aqsha kólemi – 30,9 trln teńge.

– Osy jerde eki faktordy atap qa­ras­tyrý kerek: depozıttiń valıýtasy men halyq/bıznes sanaty. 30,9 trln teń­ge­niń 21,14 trln teńgesi – teńgedegi de­pozıt. Iаǵnı dollarızasııa deńgeıi – 32 paıyz. Sonymen birge halyq 15,64 trln teńge, al bıznes (zańdy tulǵalar) 15,28 trln teńge jınaǵan. Eki jyl burynǵy jaǵdaıǵa qarap, biz naqty trendterdi baıqaımyz. El tarıhynda tuńǵysh ret halyq bıznesten kóp depozıt ustap otyr. Mysaly, 2020 jyly jalpy depozıt kólemi 21,9 trln teńge bolsa, sonyń 10,4 trln teńgesi halyqtiki, 11,5 trln teńgesi bıznestiki bolǵan edi. Dál sol jyly dollarızasııa kólemi 39,3 paıyzdy qurady. Iаǵnı eki jylda dollardyń de­pozıttegi úlesi 7,3 paıyzǵa kemigen. De­mek, teńgege degen senim artyp ke­le­di jáne mólsherlemeniń joǵary bolýy teńgeniń kiristiligin arttyrdy da, ınvestorlardyń qyzyǵýshylyǵyn oıatty, – deıdi Aıbar Oljaı.

Onyń aıtýynsha, depozıtpen bir­ge nesıe kólemi de qarqyndy ósimin jalǵas­ty­ryp jatyr. Depozıt kóleminiń ósýi kredıt kóleminiń azaıýyn ańǵartpaıdy. 

– Sońǵy eki jylda depozıt te, kredıt te ósken. Mysaly, kredıttik portfel 2020 jyly 14,65 trln teńge bolsa, qazir onyń kólemi 26,9 trln teńge. Bul jerde de halyq bıznesti sál de bolsa basyp ozyp keledi. Bıznestiń kredıtke degen qyzyǵýshylyǵy tómendeı bastasa, halyqtyń óz qarqynyn kóbeıtkenin baıqaımyz. Biraq halyq alǵan kre­dıt­tiń 90 paıyzy – 500 myń teńgege deıingi soma. Sonda halyq kredıtti kóp alady, biraq somasy az. Qazirgi kartına osyndaı, – deıdi sarapshy.

Birinshi nesıe bıýrosynyń derekteri de sarapshynyń pikirin rastaı túskendeı. 2022 jyly berilgen tutynýshylyq nesıe kólemi 6,7 trln teńge bolǵan. 2021 jylǵy kórsetkishpen salystyrǵanda 16,8 paıyzǵa kóp. Al kepilsiz tutynýshylyq nesıe portfeli 26 paıyzǵa (1,6 trln teńgege) ósip, 7,4 trln teńgeni quraǵan.

Aıtyp óteıik, osydan on jyl buryn Qazaqstanda 38 bank bolsa, bes jyl buryn 32 bank jumys istep turdy. Nebári eki jyl buryn naryqta 26 oıynshy bolǵan. Búgingi tańda elimizde 21 qarjy ınstıtýty halyqqa qyzmet kórsetip otyr. Onyń ishinde keıbiriniń naryqtan ketýi múmkin ekenin eskersek, salymshy retinde ınstıtýt tańdaý kezinde jeti ret ólshep, bir ret kesýdiń artyǵy bolmaıdy.