Sýretterdi túsirgen Erlan OMAR, «EQ»
Memleket basshysy osy maqsatpen óz janynan qurǵan konsýltatıvtik-keńesshi organ – Ulttyq qoǵamdyq senim keńesinde jáne onyń qyzmetin jalpyhalyqtyq deńgeıde jalǵastyrý mindeti júktelgen, ári quramy jaǵynan aýqymdy Ulttyq quryltaıda halyqty tolǵandyryp júrgen talaı kókeıkesti másele oń sheshimin tapty.
Eń bastysy – kóp jyl boıy alypqashpa sózderge arqaý bolyp, halyqtyń alańdaýshylyǵyn týǵyzyp kelgen keń-baıtaq jerimizge qatysty túpkilikti sheshimder qabyldandy. Atap aıtqanda, 2021 jyly 13 mamyrda qabyldanǵan «Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine jer qatynastary máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» Zań arqyly Jer kodeksi 24-babynyń 1-tarmaǵy «Sheteldikter, azamattyǵy joq adamdar, sheteldik zańdy tulǵalar, sheteldik qatysýy bar Qazaqstan Respýblıkasynyń zańdy tulǵalary, halyqaralyq uıymdar, halyqaralyq qatysýy bar ǵylymı ortalyqtar, sondaı-aq qandastar aýyl sharýashylyǵy maqsatyndaǵy jer ýchaskelerin jeke menshik nemese jer paıdalaný quqyǵymen ıelene almaıdy» degen úshinshi bólikpen tolyqtyryldy. Osylaısha aýyl sharýashylyǵy jerlerin sheteldik azamattar men zańdy tulǵalarǵa satýǵa jáne jalǵa berýge birjola tyıym salyndy.
Buǵan qosa, ótken jylǵy 5 maýsymda bolǵan respýblıkalyq referendýmda qabyldanǵan «Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýsııasyna ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» Zańǵa sáıkes Ata zańnyń 6-babynyń 3-tarmaǵy «Jer jəne onyń qoınaýy, sý kózderi, ósimdikter men janýarlar dúnıesi, basqa da tabıǵı resýrstar halyqqa tıesili. Halyq atynan menshik quqyǵyn memleket júzege asyrady» degen jańa redaksııada jazyldy. Bul osyǵan deıin memleket menshiginde bolǵan barlyq tabıǵı baılyq halyq menshigine berildi, endi ony qalaı paıdalanýdy memleket halyqpen aqyldasyp, ári halyqtyń ıgiligine sheshedi degen sóz. Prezıdent osy baǵyttaǵy alǵashqy mańyzdy qadam týraly byltyrǵy 1 qyrkúıektegi «Ádiletti memleket. Birtutas ult. Berekeli qoǵam» Joldaýynda jarııalady.
«Biz Ata zańymyzda jer men tabıǵı resýrstar halyqtyń menshigi degen basty qaǵıdatty bekittik. Bul – qur sóz emes. Bul – barlyq reformanyń arqaýy. Árbir otbasy elimiz paıdalanyp jatqan ulttyq baılyqtyń ıgiligin kórýi kerek. Sondyqtan men jarııalaǵan Balalar jylynyń aıasynda «Ulttyq qor – balalarǵa» atty múlde jańa baǵdarlamany júzege asyrý óte mańyzdy dep sanaımyn. Ulttyq qordyń jyl saıynǵy ınvestısııalyq tabysynyń 50 paıyzyn balalardyń arnaýly jınaqtaýshy shotyna aýdarýdy usynamyn. Qarjy ár bala 18 jasqa tolǵanǵa deıin aýdarylyp turady, ony merziminen buryn shottan shyǵaryp alýǵa bolmaıdy. Jınaqtalǵan qarjy balalar kámelet jasyna tolǵannan keıin olardyń baspana nemese bilim alýyna jumsalatyn bolady. Bul qarajat óskeleń urpaqtyń úlken ómirge qadam basýyna múmkindik beredi. Qor, shyn máninde, ulttyq mártebege ıe bolyp, halqymyzdyń ıgiligine qyzmet etedi. Bastamany muqııat ázirleý qajettigin eskere otyryp, jobany 2024 jylǵy 1 qańtardan júzege asyra bastaýdy tapsyramyn», dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Qarjy mınıstrliginiń málimetine qaraǵanda, Ulttyq qordan balalarǵa jyl saıyn bólinetin qarajat áleýmettik jobalardy júzege asyrýda birshama tájirıbe jınaqtaǵan «Biryńǵaı jınaqtaýshy zeınetaqy qory» aksıonerlik qoǵamynda saqtalmaqshy. Onda árbir balaǵa ashylatyn shotqa kelesi jyldyń basynda 150 AQSh dollary mólsherindegi alǵashqy tólemdi aýdarý josparlanyp otyr. Onyń somasy bala 18 jasqa tolǵanda shamamen 3500 AQSh dollaryna jetýge tıis. Osy ıgi bastama otandastarymyzdyń elimiz táýelsizdik alǵan jyldary týyndap, keıin jappaı jemqorlyq qurbanyna aınalǵan «Qazaqstandaı tabıǵı resýrstarǵa baı elde Qatar memleketindegiden tómen ómir súrmeıtin jaǵdaıǵa jetý» týraly armanynyń júzege asýynyń basy bolǵaı dep tileımiz.
Memleket basshysy ondaǵan myń gektar qunarly jerdi «ebin taýyp» ıemdenip alsa da, ony tolyq ıgermeı, «shóp qoryǵan ıttiń» kebin kıip otyrǵan latıfýndıster men jemqor sheneýniktermen jeń ushynan jalǵasyp, aýyldyq eldi mekenderdiń mańyndaǵy jerlerdi de ózderiniń paıdalanýyna alǵan ozbyr kásipkerlerdiń kesirinen egistik jer jáne jaıylym men shabyndyq taba almaı tyǵyryqqa tirelgen qarapaıym sharýalar men qosalqy sharýashylyq ustaıtyn aýyl turǵyndarynyń janaıqaılaryna qulaq asyp, osy kókeıkesti máseleni sheshýge tikeleı uıytqy boldy. Nátıjesinde, ótken jyly memleketke 5,2 mıllıon gektar paıdalanylmaǵan jáne zańnamany buza otyryp berilgen aýyl sharýashylyǵy jerleri qaıtaryldy. Buǵan Prezıdent 2022 jyly 9 tamyzda jer qatynastary salasyndaǵy tekserýlerge moratorııdi alyp tastaǵany qolaıly múmkindik týǵyzdy. Memleket basshysynyń tapsyrmasyna sáıkes Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi bıylǵy jyldyń sońyna deıin qosymsha 5 mıllıon gektar ıgerilmegen jerdi qaıtarý jumysyna kiristi. О́ıtkeni jaıylymdyq jerler, ásirese Túrkistan, Qyzylorda, Almaty jáne Atyraý oblystarynda áli de jetispeıdi.
Maǵjan Jumabaevtyń «Alty alashtyń balasy bas qossa, tór – muǵalimdiki» degen sóziniń mańyzy zor. О́kinishke qaraı, táýelsizdik jyldary bilim berý salasyna jete mán berilmeı, muǵalim bedeli túsip ketkeni belgili. Osyǵan oraı, Prezıdent 2019 jylǵy 27 jeltoqsanda alǵash ret qabyldanǵan «Pedagog mártebesi týraly» Zańǵa qol qoıyp, uly aqyn ósıetine saı túbegeıli ózgeristerge jol ashyldy. Mektep muǵalimderiniń jalaqysy eselep arttyrylyp, ustazdyq qalada da, aýylda da eń bedeldi mamandyqtyń birine aınalyp otyr. Degenmen uzaq jyldar boıy mekteptegi oqý úlgerimi ortasha bolǵan túlekterdiń kóbi muǵalim mamandyǵy boıynsha oqýǵa túskenin, bul úrdis endi ǵana ózgerip, ustazdyq bilimdi jastardyń tańdaýyna aınala bastaǵanyn eskersek, bilim berý sapasyn arttyrý úderisi biraz ýaqytqa sozylatyny anyq. Áıteýir, seń ornynan qozǵalǵany sózsiz.
Buǵan qosa, joǵary oqý oryndarynda sabaq beretin oqytýshylardyń jalaqysy ósirildi. Stýdentter men doktoranttardyń stıpendııasy kóbeıtildi. Erekshe kútimdi qajet etetin balalarǵa bilim berý úshin bólinetin qarjy eki ese ulǵaıtyldy. Byltyr alǵash ret kópbalaly, múgedektigi bar bala ósirip otyrǵan jáne tolyq emes otbasylardyń balalaryna 5 myńnan astam bilim granty berildi. Osy rette Prezıdent «Egemen Qazaqstan» respýblıkalyq gazetinde Qyzylorda oblysynyń Sekseýil kentinde mektepke poıyzdar ersili-qarsyly aǵylǵan temirjoldyń ústimen baryp, bastaryn báıgege tigip júrgen oqýshylar týraly jazylǵan synı maqalaǵa birden den qoıyp, óńir basshylyǵyna atalǵan eldi mekende jańa mektep salýdy tapsyrǵany da oıǵa oralady.
Prezıdent qoǵamda jıi kóterilip júrgen strategııalyq mańyzy bar kóshi-qon saıasatyna da erekshe kóńil bólip otyr. Ońtústikten soltústikke qonys aýdarǵan azamattarǵa beriletin sýbsıdııa mólsheri eki ese ulǵaıtylǵandyǵy – sonyń aıǵaǵy. Memleket basshysy Soltústik Qazaqstan oblysynda qonys aýdarýshylardyń muqtajdyqtaryna jergilikti bılik tarapynan jete kóńil bólinbeýine qatysty «Kazahstanskaıa pravda» respýblıkalyq gazetinde jarııalanǵan synı maqalaǵa oraı keshendi tekseris júrgizip, nátıjesinde óreskel kemshilikterge jol berilgen eki aýdannyń ákimderi qyzmetterinen bosatylǵany da jadymyzda.
Jurtshylyqtyń el ómirin demokratııalandyrý haqyndaǵy syndarly usynys-pikirleri de eskerilip, tıisti sheshimder qabyldandy. Sonyń ishinde aýyl ákimderin saılaý júıesi engizilgendiginiń, Parlament Májilisi men barlyq deńgeıdegi máslıhattar saılaýyna majorıtarlyq júıe, ıaǵnı bir mandatty okrýgter boıynsha saılaý júıesi qaıtarylǵandyǵynyń, sondaı-aq bıyl aýdan jáne oblystyq mańyzdaǵy qalalar ákimderin saılaý bastalatyndyǵynyń mańyzy aıryqsha. VIII shaqyrylymdaǵy Parlamenttiń birinshi sessııasynyń ashylýynda Prezıdenttiń: «Saılaý naýqany kezinde kóptegen oryndy syn, baıypty usynys aıtyldy. Biz aıtylǵan salmaqty usynystardy mindetti túrde zerdeleımiz... Biraq ózgerister munymen bitpeıdi. Bul uzaq joldyń basy ǵana. Reformalar jalǵasa beredi, saıası qurylymdy jetildirý qajet», dep qadaı aıtqan sózi elimizdi demokratııalandyrý dáıekti jalǵasyn tabatyndyǵyn bildiredi. Paıymdap qarasaq, Qazaqstan qazirgi almaǵaıyp zamanda túbegeıli saıası reformalar júrgizip otyrǵan Ortalyq Azııadaǵy birden-bir memleket ekendigi kóńilge úlken úmit uıalatady.
Memleket basshysy bıylǵy 19 sáýirde bolǵan elimizdiń áleýmettik-ekonomıkalyq damý máseleleri jónindegi keńeıtilgen keńeste sóılegen sózinde: «Halyq únine qulaq asatyn memleket» bolý úshin azamattarmen tyǵyz qarym-qatynas ornatý aıryqsha mańyzdy. Árbir aımaqtyń óz ereksheligi jáne «álsiz tustary» bar. О́kinishke qaraı, ákimder sony bile tura, aldaǵy qıyndyqtardy ýaqtyly baǵamdaı almaıdy. Jaýapkershilikti ózine alyp, der kezinde sheshim qabyldaýdan qashady. Jańa jyldan beri Prezıdent Ákimshiliginiń qoǵamdyq qabyldaýynda 811 adam boldy. Sonyń 730-yn kesteden tys, ıaǵnı taban astynda jedel túrde qabyldaýǵa týra keldi. Olardyń arasynda barlyq aımaqtyń turǵyndary bar. Prezıdenttiń atyna jazylǵan aryz-shaǵymdardyń sany úsh jylda eki ese ósti», dedi. Qasym-Jomart Toqaev keltirgen derekter, bir jaǵynan, elimizdegi saıası jáne ekonomıkalyq reformalar óńirlerde ártúrli kedergilerge tap bolyp otyrǵanyn kórsetse, ekinshi jaǵynan, halyqtyń ózi saılaǵan Prezıdentine degen senimi arta túskendigin aıǵaqtaıdy.
Túıindeı aıtsaq, Ádiletti memleket ornatý – halyq únine qulaq asatyn memleket ornatý. О́ıtkeni «halyq aıtsa, qalt aıtpaıdy».
Káribaı MUSYRMAN,
«Egemen Qazaqstan»
