Uly Turan ólkesiniń bútin jeri 5,5 mln sharshy kılometr desek, sonyń 3 mıllıonyna ıe bolyp otyrǵan Qazaq eli qazir kemel shaǵynda. Byltyr ǵana shırek ǵasyrlyq merekeni atap óttik. Bul mereıimizdi ósirdi, abyroıymyzdy arttyrdy. Táýelsizdik bergen, ańsap jetken azattyqtyń baq pen baqytyn túsindik.

Osy márege jetken tusta da laýazymdysy, beldisi, bekemdisi, basqasy bar keıbir mekemelerde memlekettik tildiń taǵdyry aýdarmashylardyń quzyrynda qalǵanyn jurt bilse kerek. Qazaq tildi basylymnan edik dep, málimet surasań ondaǵylar aýdarmashyǵa silteıdi. Keıde ózge tilde maqala jiberip, «Bir retin keltirseńder jón bolar edi, aýdarmashymyz bolmaı tur, ne syrqattanyp qaldy», degen ýájderin alǵa tartady. Basqalardyń ondaı tilekterine túsinistikpen qaraýǵa bolady. О́z qandasyń shúldirlep tursa, sharasyz kúı keshesiń.
Keńes dáýirinde, 1989 jyldyń 21 qyrkúıekte «Til týraly» tuńǵysh zań qabyldanyp,onda qazaq tili memlekettik mártebe aldy. Ol jurtymyzdyń eldik jolyndaǵy kúresiniń bir jeńisi dep bildik. Odan beri de 30 jylǵa taıaý ýaqyt ótkeni, til merekesi toılanyp kele jatqany belgili. Táńir jarylqap, táýelsizdiktiń tańy atqanda tilimizdiń mártebesi Ata Zańnan oıyp turyp oryn aldy. Sóıtip, «Alash arystary bizge memlekettik ıdeıasyn tý etip kóterýdi tabystap ketti», dep Elbasy Nursultan Nazarbaev aıtqandaı, táýelsizdiktiń basty ıdeıasynyń biri – til táýelsizdigine qol jetkizip edik. 1997 jyly Prezıdenttiń bekitýimen «Til týraly» egemen el zańy qabyldandy. 1998 jyly Úkimet memlekettik tilge basymdyq berý jaıyn jan-jaqty qarastyra kelip, arnaıy qaýly qabyldap onda: «memlekettik organdarda is qaǵazdaryn kezeń-kezeńmen qazaq tiline kóshýine baılanysty is-sharalar josparyn jasap, júzege asyrsyn» dep tapsyrdy. Sonymen birge, árqaısysy on jyl ishinde atqarylatyn jumysty aıqyndaǵan eki memlekettik baǵdarlama jasaqtaldy.
Osy arada ult asyly Sáken Seıfýllın oıǵa oralyp otyr. Qazaq AKSR Halyq komıssarlary keńesiniń tóraǵasy kezinde «Qazaqty qazaq deıik, tarıhı qateni túzeıik», dep qorlanǵan ultynyń atyn qaıtaryp, is-qaǵazdaryn qazaq tilinde júrgizý jóninde dekret qabyldatty. Osynyń basynda júrip batyldyq tanytqan alash arysy «Bizdiń qazaq kommýnısteriniń keıbireýi qazaq tili týraly qatty kirisýge: «Bireý ultshyl dep aıtady...» dep boı tartady. Biraq bul – qýlyq, bul kommýnıstik qylyq emes, ol – jaramsaqtyq, jaǵympazdyq... «Jaqsy kommýnıst eken» dep aıtsyn degenderdi» qatty synǵa alady. Taǵy bir alash arysy M.Dýlatovtyń: «Qazaq tili memlekettik til boldy» dep, artynan sol memlekettik tildiń mártebesin oryndamaı júrgenderge renish tanytatyny osy tus edi.
Árıne, aýdarmashy kerek. Biraq, zań talabyna saı memlekettik til óz dárejesinde atqarylýy tıis emes pe? Ony aýdarmashyǵa júktep qoıýdan arylatyn kez baıaǵyda kelgen. Elbasy N.Nazarbaevtyń «Uly Dala ulaǵattary» atty kitabynda, «Til damýy úshin tildik orta qajet. Bul – eń birinshi shart. Sosyn tilge degen qajettilik kerek. úshinshi shart, ana tilińdi ardaqtaıtyn ulttyq namys kerek» dep taıǵa tańba basqandaı aıtqany málim. Osyny múltiksiz oryndaýǵa kelgende enjarlyq tanytyp júrmiz. Eger álgi mártebeli mekemeler Prezıdent aıtqan qajettilikti qalyptastyryp, namystaryn oıatsa, til jaıly áńgime tyıylyp, órkenıetti elderdegideı óris ala bereri sózsiz.
Osy kúni úlkendi-kishili mekemege telefon soǵyp sharýańdy aıtsań, aýdarmashyǵa, bolmasa baspasóz hatshysyna habarlasý kerektigin jetkizedi. Aqıqatyna kelse, baspasóz hatshysynyń mindeti úlken. Ony ózimiz úlgi etetin memleketterden kórip otyrmyz. Áıtse de, sol baspasóz hatshylary barlyq jerde talapqa saı jumys istep otyr ma degen bir suraq kókeıden ketpeıdi. Olar kóbinde bastyǵynyń «jazbalaryn» ázirleýmen aınalysady. Ony tórt aıaǵynan teń turǵyzsa sóz basqa. Sol baspasóz hatshylarynyń keıbiriniń mamandyqtary jumysyna da sáıkes kele bermeıtini jáne bar. Elimiz egemendik alǵan jyldardaǵy baspasóz hatshylary shetinen myqty edi. Eki tilge jetik bolatyn. Qazir olaı dep aıta almasaq kerek. Birazynyń memlekettik tilden habary shamaly...
Keıbir kompanııa men bankterdegi memlekettik tildiń jaǵdaıy shala-jansar desek qatelese qoımaspyz. Endeshe, esep-qısaby ádemi, qarjy jaǵynan baqýatty irgeli mekemelerdegi aýdarmashy men baspasóz hatshysynyń mártebesin kóterip, ult tiliniń uıtqysy dárejesine jetkizsek utylmas edik. Bul azat el tiliniń óresi bıikteı beretinine septigin tıgizeri sózsiz. Ol úshin kóptiń qataryndaǵy ǵana emes, kún saıyn jurt aldynda júretin, oı-ólshemi bıik, rýhy myqty, óz jumysynyń ǵana ıesi emes, kıeli ana tiliniń de tilekshisi bolatyn namysty, kózi alysty shalatyn jastardy alda aıtqan eki mamandyqqa taban tiretsek, ketken ese qaıtyp, ana tiliniń eńsesi bıikteı beretinine ımanymyz kámil.
Súleımen MÁMET,
«Egemen Qazaqstan»
BQO-da jel sot ǵımaratynyń shatyryn ushyryp áketti
Aımaqtar • Keshe
Toqaev pen Pýtınniń kezdesýi 2,5 saǵatqa sozyldy
Prezıdent • Keshe
Birneshe óńirde aýa raıyna baılanysty eskertý jarııalandy
Aýa raıy • Keshe
Qazaqstan Prezıdenti Reseı basshysymen kelissóz júrgizdi
Prezıdent • Keshe
TMD sammıti qazan aıynda ótedi
Prezıdent • Keshe
Qasym-Jomart Toqaev Reseı Prezıdentimen kezdesti
Prezıdent • Keshe
«Atyraý» fýtbol klýbynyń bas bapkeri qyzmetinen bosatyldy
Fýtbol • Keshe
«AMANAT» sheneýnikterdi jaýapkershilikke tartady
Qoǵam • Keshe
Velosıped mingen balanyń kesirinen eki kólik soqtyǵysty
Oqıǵa • Keshe
SQO-da jeti aıda 464 ınternet-alaıaqtyq tirkeldi
Qoǵam • Keshe
Almatyda qala qurylysynyń keńesi quryldy
Aımaqtar • Keshe
Memleket basshysy jumys saparymen Sochı qalasyna bardy
Prezıdent • Keshe
Elordada Áýezov kóshesi ýaqytsha jabyldy
Elorda • Keshe
Shýchınsktegi oıyn alańynda 9 jastaǵy bala jaraqat aldy
Aımaqtar • Keshe
Mektep dırektorlarynyń jalaqysy ósýi múmkin
Bilim • Keshe
Eki oblysta din máseleleri týraly aqparattyq jumys júrgizildi
Aımaqtar • Keshe
Jyl basynan beri elordada 456 órt tirkeldi
Elorda • Keshe
Aqtaýda jasóspirim kópqabatty úıden qulap ketti
Oqıǵa • Keshe
Kólik polısııasy esirtki taratý arnasynyń jolyn kesti
Qoǵam • Keshe
Qazaqstannyń eki qalasynan Vetnamǵa áýe reısteri qatynaıdy
Qazaqstan • Keshe
Atyraý oblysynda áskerı qyzmetshi kóz jumdy
Aımaqtar • Keshe
Qazaqstan mektepteri bes kúndik oqý aptasyna kóshedi
Bilim • Keshe
Demalys kúnderi aýa raıy qandaı bolady
Aýa raıy • Keshe
Almatyda alaıaqtyq deregine qatysty kúdiktiler ustaldy
Oqıǵa • Keshe
Elimizde bir jylda qant 86,6% qymbattady
Qoǵam • Keshe
Jer kadastry bazasynyń jumysy tolyq qalpyna keltirildi
Qoǵam • Keshe
О́skemende esirtki tasymaldaǵan qylmystyq top ustaldy
Qoǵam • Keshe
Elordada Ortalyq Azııa volonterler forýmy bastaldy
Elorda • Keshe
Reseıde oq-dári qoımasy órtendi
Oqıǵa • Keshe
Golovkın men Alvares bir aıdan soń rıngte kezdesedi
Kásipqoı boks • Keshe
Aqmolada qarjy pıramıdasyn uıymdastyrǵandar ustaldy
Aımaqtar • Keshe
Jyl sońyna deıin elimizde 5 ushaq satyp alynady
Qoǵam • Keshe
Anna Danılına Sınsınnatı týrnıriniń shırek fınalyna shyqty
Tennıs • Keshe
Uqsas jańalyqtar