Aıaly aǵalardyń alaqany-aı!

Dara týǵan dana Abaı: «Aldyń­ǵy tol­­qyn – aǵalar, Artqy tolqyn – ini­ler» deıdi. Osy egiz uǵym urpaqtar sa­baq­tas­ty­­ǵynyń altyn arqaýyn úzbeı jal­ǵas­­tyryp keledi. Bul oılar kórnekti qalamger Safýan Shaımerdenovtiń «Aǵalardyń alaqany» atty kitabyn qaıta paraqtaǵanda eske tústi. Aǵalardyń asyl qasıeti, úkilep ustar úlgisi, ininiń aǵaǵa izeti, iltıpaty – bári-bári ádemi baıandalǵan. «Jyǵylar jerinde jyǵylǵan...», ótirikke jany qas, «...ózinen jasy kóp kishi bireý sýyrylyp: «áı, Baýyrjan, sen...» - dep ádilin aıtar, taýyp sóıler bolsa, shamdanýdyń, úlkendigin salyq etýdiń ornyna, namysshyl basyn ıip, taǵzym etý» paryzy bolyp esepteletin B.Momyshuly týraly baıany, M.Áýezov, S.Muqanov, Ǵ.Músirepovtiń qadirli qasıetteri, kisiligi men kishiligi, eline saparlap barǵan Sábeńdi tanymaıtyn tentek jastardyń jat qylyǵy, Q.Amanjolovtyń Talǵar shyńyna qarap turyp, «Taýlar netken tamasha! Alystan turyp qarasań. Átteń, taýlar baýyrynda, Adamdar bar alasa», dep tórt jol óleńdi tógip jiberetini, uly Muhańnyń: « – Uly dep meni atama, Safýan. Ondaı pikirge oqyrman qaýymnyń daıyndyǵy joq, olarǵa myna uly sóziń ersi bolyp estiledi. Qur bosqa uıatqa qalamyz», deýi oıǵa qaldyrady. Al Muqaǵalıdy bilmeıtin oıy tapal sheneýnikke jazýshy aqyn inisiniń «Altyn adam» óleńinen: «Sary altynnyń belgili narqy maǵan, Qaıda biraq, altynnan artyq adam?!..Ajal kelse altynyń saqtaıtyndaı... Altyn tabyt ishinde jatpaıtyndaı... Shejiremdi urlapty... Zýlapty kún. Ǵasyrlardan bir izim tyńdap turmyn. Altyn adam shynymen qazaq bolsa, Bilgen eken qunynyń qymbattyǵyn!» degen joldardy oqyp berse, álgi shirkin: «...á, mynaý álgi Esikten tabylǵan adam ǵoı» depti. Aqynnan habary joq pendege qalamger ne desin: «... Toǵysharlardyń bári birdeı bilimdi, mádenıetti, talantty bolyp jan almaıtyn bolsa, sharań qaısy?!» deıdi de, rýhanııat salasynyń ókilderi aıaly alaqanynyń jylýyn inilerine irkilissiz berip júrgenine táýbe keltiredi. «Qaıran, Muhań... Tıip ketken jeri tárbıe, úlgi, ónege bolatyn... Nesin aıtamyz. Ǵajap edi ǵoı.. Úlgi demekshi, Muhań sekildi alyp tulǵanyń kúni keshe aramyzda bolǵanynyń tirilermen birge tirshilik etip júrgeniniń ózinen artyq qandaı úlgi bar!» deıdi akademık Zeınolla Qabdolov ustazy Muhtar Áýezov jaıly aǵynan jarylyp. Talaıdy tańdandyrǵan Tahaýı (Ahtanov) aǵasy týraly: «Betege ketip, bel qalar, Bekter ketip, el qalar. El aman bolsa, Tahaýı esten ketpes», deıdi de Syrbaı (Máýlenov) aǵasy týraly oı terbep «Qulyn» atty óleńine toqtap, sol arqyly surapyl soǵysty elestetip, «Shirkin ómir, qulyn bop kisineıdi», degen bir jolǵa salmaq salyp, Oralhanǵa (Bókeev) oralady da: «Oralhannyń bilimi «qyzyl dıplommen bitirgenderden kóp ilgeri turatyn», dep ininiń aǵaǵa degen iltıpatynyń qandaı bolǵanyn: «Aǵa! Men sizdi eshqashan da aty-jónińizben ataǵan emespin. Eń alǵash kórgennen bastap «Aǵa» dep amandastym jáne sol 1967 jyldan beri týǵan aǵadaı shynshyl kóńilmen syılap qurmet tutyp kelemin... Men sizdi, aǵa, jahandaǵy jalǵyz ustazym dep, jar sala aıtýdan uıalmas edim, ári osynyń ózin maqtan tutar edim. Qarǵadaı kezimde, «Lenınshil jas» gazetinde jarııalanǵan úsh-tórt ocherkimdi oqyp, aýylda qapersiz júrgen kezimde respýblıkalyq basylymǵa shaqyrdyńyz...Mine, siz 60 degen asýǵa shyqtyńyz, tómenge qarańyzshy, Aǵa, men kórinem be eken?» degen jany jaısań ini sózin eljireı otyryp dáıekke keltirgen Sheraǵań (Murtaza) aǵa men ininiń syılastyǵyn injý-marjandaı sýrettegende, qos tulǵa kóz aldyńa keledi. Alyptardyń únin estip, sózin tyńdaǵan, úlgisin kórgen Myrzataı aǵa (Joldasbekov) «Asyldarym» dep aǵalary men zamandastary týraly toqsan buraý syr shertedi. «Dúldúl edi, bulbul edi Kenekeń!» dep ánshi-jyraýlardyń sońǵy tuıaǵyndaı tuǵyry myqty kemel Kenen (Ázirbaev) keremetterin tereńnen tolǵap, «Aǵaǵa qarap tańdanamyz! Aǵaǵa qarap bıikteımiz!» degen keremet rııasyz kóńilmen Ábdijámil (Nurpeıisov) aǵasyn maqtan etedi. Mine, aǵa men ininiń jarasymy degen osylaı bolsa kerek edi. Degenmen, sol aǵa men ininiń úlgisi – zamanǵa qaraı adamy delinip birtindep sıreksip, árkim ózim bileminmen ketip bara jatqan joq pa degen oı mazalaıdy. Shirkin, aǵanyń aıaly alaqanyna, ininiń iltıpatyna ne jetsin!

Súleımen Mámet,

«Egemen Qazaqstan»