Ǵasyrlar boıǵy qalyptasqan ulttyq tanym men jańashyldyq sınteziniń búgingi kórinisi Aza Shádenniń qylqalamynan ózgeshe órnek tapqan. Astanada ótken zamanaýı art kórmelerdiń birinde áýeli Azanyń ózimen emes, tumandy Albıondy asyp jetken shyǵarmashylyǵymen tanysqan edik. Artynsha sýretshimen de tildesýge asyqtyq. Jas sýretshiniń shyǵarmashylyǵy nesimen dara? Beıneleý ónerinde ony ne tolǵandyrady?

Aza Sháden, sýretke túsirgen Sara Pıantadosı
О́zbekstanda týyp-ósken ol áskerı qyzmettegi atasynyń jumys yńǵaıymen Ortalyq Azııa aýmaǵynda otbasymen jıi qonys aýdarǵan. Osy sebepti bolsa kerek, en dalany erkin jaılaǵan sahara jurtynyń salt-dástúrine kishkentaıynan qanyǵyp ósipti. Biz muny kóshpendi halyqtardyń mádenıeti men dúnıetanymyna aıryqsha oryn tabylǵan jas sýretshiniń shyǵarmashylyǵynan ańǵardyq.
Azanyń qoltańbasynan kúrdeli dınamıkalyq yrǵaq pen jumbaq mazmundy, obrazdy sımvol men metaforany jazbaı tanýǵa bolady. Ýaqyt aǵymymen úndesken kórkemdik tehnıkasynyń ózgesheligi birde ońaı oqylsa, keıde aýyzdyǵymen alysqan asaýdaı alysqa áketedi. Mysaly, «Shesheleri men qyzdary» (Mothers and Daughters) kartınasy qyr áıeliniń qala tirshiligine úırenisken, túrlengen beınesiniń búgingi sıpaty haqynda. Áıel – oshaqtyń uıytqysy, altyn besiktiń kıesi sanalsa, burym áıel balasynyń sulýlyǵyna balanatyn. Kompozısııanyń «Qyzdar» kartınasynda qalalyq áıelder úshin uzyn burymnyń endigi qadir-qasıeti kórsetilse, osyǵan jalǵas kelesi bir portretinde ishimdik ishkennen keıin burymyn kesip alǵan áıel keskindelgen. Sýretshiniń aıtýynsha, sýrettiń negizgi ıdeıasy keńestik fılmderden alynǵan. Al «Shesheler» kartınasynda olardyń burymy asqar taýlar syndy beınelenedi. Tabıǵat ana tósinen nesibesin tergen aýyl áıelderiniń ómiri qalaǵa kóship kelgen soń jańa arnaǵa burylyp sala berdi. Endi olarǵa aıran uıytý, kúbi pisip, maı shaıqaý, qurt qaınatýdyń keregi joq, dúkenderge bar da qalaýyńsha satyp ala ber! Munyń sońy nemen tynady? Qazirgi qazaq áıeli degende kimdi kórsetemiz? «Shesheleri men qyzdary» atty serııalyq jumys, mine, osyndaı suraqtarǵa túrtki bolar mazmun týdyrady.
Azanyń galereıasyndaǵy taǵy bir irgeli jumys – Aral taqyrybyna arnalǵan «Aza tutý tekstýrasy» (Textures of grieving) atty polotnosy. Árıne Aral teńizin qutqarý taqyrybyna qalam tartpaǵan jazarman qaýymy kem de kem. Áıtse de Azanyń Aral taqyryby tóńiregindegi izdenisi formalyq mazmunymen daralanady. Iаǵnı teńiz ben adam taǵdyryn uqsastyra otyryp, jumystyń negizgi ózegine aınaldyrǵan. Muny avtordyń ózi bylaı dep túsindiredi:
«Bul jumystyń negizgi aıtar oıy osy tóńirektegi ulttar men quryp ketýge shaq qalǵan Aral teńiziniń múshkil jaǵdaıy týraly. Olardyń ortaq tusy bar. Ortalyq Azııany sovettendirý qoǵamdy aıtarlyqtaı ózgeristerge ushyratqany barshaǵa málim. Áıelderge keńshilik, teńdik berý degen jeleý halyqty ulttyq bolmysynan aıyrdy. Osyndaı absýrdtyq beıneler arqyly Keńes Odaǵy ıdeologııasy Ortalyq Azııa úshin tıimdi boldy ma, álde ulttardy kúshtep uıytqan «birligi» turǵylyqty halyqtardyń birtindep joıylýyna ákep soqty ma degen suraqty kóldeneń tastaımyn», deıdi.
Atamekeninen jyraqta ósip, qıyr jaılaǵan qazaq qyzynyń kez kelgen dúnıege ulttyq dúnıetanym epısentrinen kóz salatyndyǵy unady. Kóneniń kózin kóksegeni eskishildikke bura tartqany emes.
«О́ner qazirgi sátte ómir súrýi tıis. Ádemilikti kógergen nannan da, júzin qaıǵy torlaǵan qartamys áıeldiń betinen de kórýge bolady» deıtin sýretshiniń keskindemedegi aıaq alysynyń nyǵaıa túsýine 1920-40 jyldardyń áseri zor bolǵan. Ásirese Kazımır Malevıch, Natalıa Goncharova, Ernst Kırhner, Man Reı, Maks Bekman syndy kórkem mádenıetke taısalmaı jańashyl lep ákelgen sýretshiler shyǵarmashylyǵyndaǵy túster kompozısııasy men taqyryp alýandyǵy ony áý bastan ereshe qyzyqtyrǵan.
– Meni erterektegi sýretshiler qarapaıym da tereń mazmunymen tartyp turady. Bálkim solar ómir súrgen shaqtar janyma jaqyn bolar. Zymyraǵan búgingi zamannyń jańashyldyqtaryn asa unata bermeımin, – deıdi Aza.
Londonda on jyldan astam ýaqyt turyp kelgen ol jýyrda teńiz jaǵasyndaǵy Gastıngs qalashyǵyna qonys aýdarypty. Munda kreatıvti dızaıner retinde ártúrli jobalarǵa atsalysyp turady. Kisi aıaǵy úzilmeıtin kafe, meıramhanalar men shokolad dúkenderi, kishigirim saýda-sattyq oryndary men merekelik festıvaldardyń ortalyǵyna aınalǵan qala qushaǵy qaı kezde bolsyn sýretshilerdi jatsynbaǵan. Tipti beıresmı túrde «sýretshiler qalasy» dep te atalýy tegin bolmasa kerek-ti. Bizdiń sýretshi qyz da osy qalada shyǵarmashylyǵyn óristetip, álemniń kórkemsýret galereıalarynda jylyna kem degende bes márte jeke kórmesi ótse degen meje qoıyp otyr. О́ziń aıtqandaı, ekspromt-qııalyń men qýatty aqyndyq shabytyń tasqyndaı bersin, Aza!
ShQO-da zańsyz ań aýlaýdyń 11 deregi anyqtaldy
Aımaqtar • Búgin, 21:32
Elektr energetıkasy týraly zańǵa ózgerister engizildi
Prezıdent • Búgin, 21:12
Ekomınıstrliktiń kadr saıasaty qalaı júrýde?
Ekonomıka • Búgin, 20:33
Túrkistanda sýǵa batyp ketken úndistandyqtar áli tabylǵan joq
Aımaqtar • Búgin, 20:01
Aqyn Muhtar Shahanovtyń 80 jasyn toılaý Túrkııadan bastaldy
Rýhanııat • Búgin, 20:01
Shymkentte JShS dırektory 3 mln teńge urlady degen kúdikke ilindi
Aımaqtar • Búgin, 19:48
Prezıdent Reformalar jónindegi joǵary keńestiń otyrysyn ótkizdi
Prezıdent • Búgin, 19:25
Túrkııada maımyl shesheginiń alǵashqy jaǵdaıy rastaldy
Álem • Búgin, 19:23
Qazaqstanda qańtar oqıǵasy boıynsha 445 adam sottaldy
Qazaqstan • Búgin, 19:02
Aqmola oblysynyń aýyl sharýashylyǵy basqarma basshysy sottaldy
ANTIKOR • Búgin, 18:40
QTJ men Álııa Nazarbaeva arasyndaǵy kelisimshart kúshin joıady
Qazaqstan • Búgin, 18:22
«Ksell» jáne «Mobaıl Telekom-Servıske» qatysty tergeý bastaldy
Oqıǵa • Búgin, 18:01
Qazaqstanda koronavırýs juqtyrǵandar kóbeıip keledi
Koronavırýs • Búgin, 17:48
Qazaqstan mindetti sıfrlyq tańbalaýdy engizýge moratorııden bas tartty
Úkimet • Búgin, 17:32
Elordada «HAT» fılosofııalyq dramasynyń premerasy ótedi
О́ner • Búgin, 17:20
Bıyl elimizde 9 jańa ushaq satyp alynady
Qoǵam • Búgin, 17:12
Elordadan birqatar qalaǵa qosymsha poıyzdar qatynaıdy
Qoǵam • Búgin, 16:55
Qazaqstan taǵy 73 jolaýshylar vagonyn satyp alady
Qoǵam • Búgin, 16:48
Qyzyl kitapqa engen arqardy atqan brakoner ustaldy
Qoǵam • Búgin, 16:37
Múgedek balalarǵa bólingen qarjyny jymqyrǵan sheneýnik ustaldy
Aımaqtar • Búgin, 16:25
Aqtaýǵa týrısterge arnalǵan charterlik reıs qatynaı bastady
Aımaqtar • Búgin, 16:18
Qor naryǵynda dollar baǵasy qymbattady
Qarjy • Búgin, 16:01
Sanksııalyq tizimdegi taýarlarǵa turaqty monıtorıng júrgiziledi
Qazaqstan • Búgin, 15:40
Ulttyq bank tólem kartochkalarynyń jańa júıesin iske qosty
Qarjy • Búgin, 15:31
Qyzylordada 19 adamdy aldap soqqan alaıaq qamaýǵa alyndy
Aımaqtar • Búgin, 15:20
El ekonomıkasyna úles qosatyn ınvestor kóbeıdi
Ekonomıka • Búgin, 15:11
«Sergek» jobasy 2023 jyldyń sońynda aıaqtalady
Qoǵam • Búgin, 14:57
Aqtaýda qoǵamdyq kólikter 100 paıyzǵa jańardy
Aımaqtar • Búgin, 14:49
Almatyda turǵyn úıdegi lıft qulap, bir adam zardap shekti
Oqıǵa • Búgin, 14:38
Abaı oblysy Kókpekti aýdanyna jańa ákim taǵaıyndaldy
Taǵaıyndaý • Búgin, 14:28
Qazaqstanda zańsyz júrgen 322 sheteldik elden shyǵaryldy
Qoǵam • Búgin, 14:20
Pavlodar oblysynda memlekettik shekarany zańsyz ótken reseılik ustaldy
Aımaqtar • Búgin, 14:08
IIDM-de komıtet tóraǵasynyń orynbasary taǵaıyndaldy
Taǵaıyndaý • Búgin, 13:28
Oqý jylyn maýsym aıynyń sońyna deıin uzartý usynyldy
Bilim • Búgin, 12:50
«Operator ROP-tyń» burynǵy quryltaıshysyna izdeý jarııalandy
ANTIKOR • Búgin, 12:42
Ulttyq bank aqsha-kredıt saıasatyn kúsheıtýi múmkin
Ekonomıka • Búgin, 12:30
Aqtaýda munaı-gaz jabdyqtaryn óndiretin zaýyt iske qosyldy
Aımaqtar • Búgin, 12:21
Qoshanov: Parlamenttiń ekinshi sessııasy mańyzdy sheshimderge toly boldy
Parlament • Búgin, 12:10
Qazaqstanda jetim balalarǵa qamqorshy taǵaıyndaý rásimi jeńildeıdi
Qoǵam • Búgin, 11:58
Almatydaǵy densaýlyq saqtaý basqarmasynyń basshysy aýysady
Aımaqtar • Búgin, 11:43
Uqsas jańalyqtar