Jeńisti dástúr jalǵasa bergeı

Keńes Odaǵy kezinde de qa­zaq­standyq boksshylardyń óte qarýly bolǵany málim. Barlyq 15 respýblıkanyń ókilderi bas qosqan asa jaýapty jarystarda jerlestermiz únemi úzdik úshtiktiń qatarynda júrdi. Tipten, jalpy komandalyq esepte kósh bastaǵan kezderimiz de az emes. Biraq ish­tar­lyq tanytqan máskeýlik maman­dar bizdiń jigitterdi únemi shettetip kelgeni taǵy belgili. Máselen, KSRO dáýirinde bar-joǵy jeti jerlesimiz ǵana álem chempıonatynda kúsh synasý qurmetine bó­lendi. Sonyń tórteýi jeńis tu­ǵyryna kóterilgeni jaıynda joǵaryda aıttyq. Olardan bó­lek, Serik Nurqazov 1982 jyly Mıýn­hendegi jarystyń shırek fınalynda qabaǵy jarylyp, amerıkalyq Bernard Greıge jol berdi. 1986 jyly Renoda da onyń joly bolmady. Serik 1/8 fınalda kanadalyq Bıll Daýnıden utyldy. Dál sol jarystyń sol mejesinde Beıbit Esjanov ta súrindi. Qandasymyz kýbalyq Pedro Orlando Reıesten jeńildi. 1991 jyly Sıdneıde Bolat Temirov bastapqy básekelerdiń birinde Bostandyq aralynyń ókili Hose Ramosqa ese jiberdi.

Táýelsizdiktiń tańy atqannan soń Qazaqstannyń boksshylary úshin  sharshy alańdy armansyz shaıqap, ózderiniń myqtylyǵyn túbegeıli moıyndatýǵa tama­sha múmkindik týdy. Bul múmkin­dik­ti bizdiń jigitter qalt jiber­gen joq. 1993-2007 jyldar ara­lyǵynda álem chempıonaty 13 márte uıymdastyrylsa, so­nyń barlyǵynda elimizdiń týy kók­te jelbiredi. Eń keremet tabys­qa 2013 jyly Almatyda qol jetkizdik. Balýan Sholaq atyn­daǵy sport saraıynda ótken baıraqty básekede 4 altyn, 2 kúmis jáne 2 qola medaldy qorjynǵa salyp, komandalyq esepte bas júldeni oljaladyq. 2003 jyly Bangkokta, 2005 jyly Mınıanda jáne 2017 jyly Gambýrgte úzdik úshtiktiń sanatyna qosyldyq. 1999 jyly Hıýstonda jáne 2007 jyly Chıkagoda ozyq bes komandanyń qatarynan kórindik. О́zge jarystarda da qol jetkizgen tabysymyz eleýli. Al 1993, 2001 jáne 2009 jyldardaǵy dodada jalǵyz júldeni qanaǵat tuttyq. Bul – otandyq bylǵary qolǵap sheberleriniń aıtýly básekelerdegi eń nashar nátıjesi. Endi ár jyldary ótken álem chempıonattaryna jeke-jeke toqtalaıyq:

1993 jyl. Tampere (Fın­lıan­dııa). Álem chempıonatyna tuń­ǵysh ret qatysqan Qazaqstan quramasy jalǵyz qola medaldy qanaǵat tutty. Onyń ıegeri – 75 kılo salmaqtaǵy Vasılıı Jı­rov. Jartylaı fınalda «Bal­qash barysy» túrkııalyq Aqyn Quloǵlydan (2:9) jeńildi.

1995 jyl. Berlın (Ger­manııa). 81 kılo salmaq dárejesine aýysqan Vasılıı Jırov Sýomı elindegi nátıjesin qaıtalady. Ol amerıkalyq Antonıo Tarverden (6:9) utyldy. 51 kılo salmaqtaǵy Bo­lat Jumadilov aqtyq synǵa deıin alqynbaı jetkenimen, sheshýshi tusta rıng qojaıyny Zoltan Lýnkaǵa (6:11) jol berdi.   

1997 jyl. Býdapesht (Ven­grııa). 71 kılo salmaqtaǵy Erma­han Ybyraıymov kúmis alsa, 51 kılo salmaqtaǵy Bolat Juma­di­lov qolaǵa qol sozdy. Ermahan kýbalyq Alfredo Dıýverhelge (7:9), Bolat reseılik Ilfat Rıazapovqa (10:16) ese jiberdi.

1999 jyl. Hıýston (AQSh). Táýelsiz Qazaqstannyń jáne qa­zaq boksshylarynyń arasynan tuń­ǵysh álem chempıony ataný baqyty Bolat Jumadilovke buıyrdy. О́ziniń úırenshikti salmaǵynda óner kórsetken judyryǵy altyn jigit fınalda argentınalyq Omar Narvaezden (6:4) basym tústi. Asa aýyr salmaqtaǵy Muhtarhan Dil­dábekov pen Sınan Samıl San arasyndaǵy fınaldyq sa­ıys 4:4 esebimen teń aıaqtaldy. Biraq tóreshiler túrkııalyq boks­shynyń qolyn kóterdi. Qazaq­tyń nar tulǵaly azamaty kúmis­pen kúpteldi. Jartylaı fınal­da Kýba qabylany Horhe Gýte­resten bir ǵana upaımen utylǵan Ermahan Ybyraıymov (11:12) qola medaldy ıelendi.  

2001 jyl. Belfast (Sol­tús­tik Irlandııa). Keshendi jarys bolǵandyqtan elimizdiń beldi boksshylary Shyǵys Azııa oıyndaryna attandy da, álem chempıo­natyna ekinshi nómirli bylǵary qolǵap sheberleri bardy. Osy jarysta Galıb Jafarov kúmis medaldy keýdesinde jarqyratty. 57 kılo salmaqta baq synaǵan ol túrkııalyq Ramaz Palıanıden jeńilip qaldy.

2003 jyl. Bangkok (Taı­land). El boksy tarıhynda tuń­ǵysh ret qos órenimiz altyn tuǵyr­dan qol bulǵady. Galıb Jafa­rov Belfasttaǵy kúmisin bul joly bas júldege almastyr­dy. Aqtyq synda otandasy­myz Qazaqstanda týyp-ósip, keıinnen Germanııaǵa qonys aýdarǵan Vıtalıı Taı­bert­ti (43:35) tize búktirdi. 75 kılo salmaqtaǵy Gennadıı Golovkın ýkraınalyq Oleg Mashkındi fınaldyq aıqastyń ekinshi raýndynda uryp jyǵyp, tórtkúl dúnıeniń teńdessizi atandy.

2005 jyl. Mınıan (Qy­taı). Dúnıejúzilik dodada taǵy da ánuranymyz eki márte shyrqa­lyp, mereıimiz ósti. Qytaıda Se­rik Sápıev pen Erdos Jańa­ber­genovtiń juldyzy jarqyraı jandy. Sheshýshi tusta 64 kılo salmaqtaǵy Seriktiń ózbekstandyq Dilshod Mahmýdovtan (39:21) mereıi ústem bolsa, 81 kılo salmaqtaǵy Erdos horvatııalyq Marıo Sıvolıjany (27:12) san soqtyrdy. Birjan Jaqypov (48 kılo), Mırat Sársenbaev (51 kılo) jáne Baqtııar Artaev (69 kılo) úshinshi orynǵa taban tiredi. Osylaısha, tuńǵysh ret bir jarys­ta qazaqtyń bes birdeı qaısar uly jeńis tuǵyryna kóterildi.

2007 jyl. Chıkago (AQSh). Serik Sápıev óz salmaǵynda taǵy da qarsylas shaq keltirmedi. Qa­raǵandylyq boksshynyń Amerı­kadaǵy ónerine jankúıer bitken­niń barlyǵy súısindi. Tusaýkeser kezdesýinde ol serbııalyq sport­shyǵa 22:6 esebimen san soqtyrdy. Nıkaragýa, Kanada, Iran jáne Japonııanyń jigitterine qarsy jekpe-jekterin Serik merziminen buryn nokaýtpen aıaqtady. Fınalda reseılik Gennadıı Kova­levty 20:5 esebimen tas-talqa­nyn shyǵardy. 75 kılo salmaq­taǵy Baqtııar Artaev pen 81 kılo salmaqtaǵy Erkebulan Shyn­álıev qola medaldy ıemdendi. Baq­tııar venesýelalyq Alfonso Blan­kodan (7:15), Erkebulan óz­bek­standyq Abosh Atoevtan (8:17) ǵana aılalaryn asyra alǵan joq.  

2009 jyl. Mılan (Italııa). Apennın túbeginde jalǵyz qola­ǵa qolymyz jetti. 69 kılo sal­maq dárejesine aýysqan Serik Sápıev jartylaı fınalda reseı­lik Andreı Zamkovoıdan (10:16) oı­da-joqta utyldy. Al ózge jer­les­terimiz bul sapardan qur qol qaıtty.

2011 jyl. Baký (Ázerbaıjan). Kaspıı teńizi jaǵalaýynda tórt boksshymyz jeńis tuǵyryna kó­te­rildi. Fınalda Serik Sápıev ýk­raınalyq Taras Shelestıýkke (10:16), 81 kılo salmaqtaǵy Ádil­bek Nııazymbetov kýbalyq Hý­lıo Sezar de la Krýzǵa (13:17) jol berdi. Jartylaı fınalda 60 kı­lo salmaqtaǵy Ǵanı Jaılaýov taǵy bir Kýba qabylany Iаsner Tole­do Lopesten (9:21), alyptar aı­qasynda Ivan Dychko ázerbaı­jandyq Magomedrasýl Medjı­dovtan (9:16) jeńildi.

2013 jyl. Almaty (Qazaq­stan). О́z elimizde, óz jerimizde, óz jankúıerlerimizdiń kóz aldynda jýan judyryqty jigitterimiz jasyndaı jarqyrap, 4 altyn, 2 kúmis jáne 2 qolany oljala­dy. Aqtyq aıqasta Birjan Ja­qy­pov (49 kılo) aljırlik Muham­med Flıssıge, Mereı Aqsha­lov (64 kılo) men Danııar Eleý­sinov (69 kılo) Kýbanyń qos juldyzy – Iаsner Toledo Lopes pen Arısnoıde Despaıınge jáne Jánibek Álimhanuly (75 kılo) ırlandııalyq Djeıson Kýıglıge shań qaptyryp ketti. Ádilbek Nııazymbetov (81 kılo) pen Ivan Dychko (+91 kılo) ekinshi oryndy enshilese, Qaırat Eralıev (57 kılo) pen Berik Ábdirahmanov (60 kılo) úshinshi satyǵa taban tiredi. Osyndaı orasan zor tabystyń arqasynda Qazaqstan quramasy óz tarıhynda tuńǵysh ret álemdik dodanyń komandalyq esebinde kósh bastady. 

2015 jyl. Doha (Qatar). Parsy shyǵanaǵyndaǵy «shaı­qas­ta» Danııar Eleýsinov (69 kılo) pen Ivan Dychko (+91 kılo) aqtyq synǵa deıin alqynbaı jetti. Ekeýi de jarystyń favorıtteri sa­nalǵanymen, oıda-joqta óz qar­sylastaryna ese jiberdi. Fı­nal­da Danııar marokkolyq Muham­med Rabııden jeńilse, Ivan fran­sııalyq Tonı Iokoǵa utyldy. 

2017 jyl. Gambýrg (Ger­ma­nııa). Nemis jerinde alty bir­deı jerlesimiz júlde alyp, qazaq­standyq jankúıerlerdi qýanysh pen shatttyqqa bóledi. Erjan Jomart (49 kılo), Abylaıhan Júsipov (69 kılo) jáne Vasılıı Levıt (91 kılo) qola júldeger atandy. Jartylaı fınalda Er­jan men Vasılııdiń kýbalyq Hoa­nıs Arhılagos pen Erıslandı Sa­vonǵa, Abylaıhannyń ózbek­standyq Shahram Gııasovqa áli jet­pedi. Fınalda Ábilhan Aman­qul (75 kılo) ýkraınalyq Alek­sandr Hıjıaktyń, Qamshybek Qoń­qabaev (+91 kılo) ázerbaı­jan­dyq Magomedrasýl Medjı­dov­tyń osal tusyn taba almady. Al álem chempıony atanǵan Qaı­rat Eralıevti (56 kılo) qalaı maqtasaq ta jarasady. Asa shıe­lenisti ótken sheshýshi aıqasta qazaq boksshysy amerıkalyq Dıýk Regannan alymdy kórindi.

Mine, qysqa qaıyrǵanda áń­gime osyndaı. Táýelsizdik alǵannan keıingi kezeńde Qazaqstannyń boksshylary álem chempıonatynda 11 altyn, 12 kúmis jáne 17 qola medaldy oljalady. Barlyǵy ­– 40 júlde! Sharshy alańdaǵy osy kórsetkishi jaǵynan jerlesterimiz tórtinshi orynda tur. Aldymyzda tek Kýba, Reseı (KSRO-ny qosa alǵanda) jáne AQSh sekildi alpaýyttar. Osy oraıda, olardyń álem chempıonatyna 1974 jyldan beri qatysyp kele jatqanyn eskergen jón. Al Qazaqstannyń boksshylary táýelsiz eldiń ókilderi jáne derbes komandanyń músheleri retinde 1993 jyly ǵana qatarǵa qosyldy.  

Bıylǵy álem chempıonatynyń bastalýyna az ǵana ýaqyt qaldy. Naqtylap aıtsaq, ol 7-21 qyr­kúıek aralyǵynda Reseıdiń Eka­te­rınbýrg qalasynda ótedi. Aıtý­ly jarysta Olımpıada baǵdar­lamasynda bar 8 salmaq dárejesi boıynsha túrli júldeler sarapqa salynady. Sol baıraqty básekede otandastarymyz jalpy komandalyq esepte úzdik úshtiktiń qatarynan kórinýdi kózdeýde.