Maıra Qarsaqbaeva, prodıýser: Eń basty ınvestısııa – bilim men tájirıbe

– Londonda ótken bıylǵy Romford halyqaralyq jáne táýelsiz festıvali qazaq kınosy úshin eleýli tabystarymen este qaldy deýge negiz bar. Eýropada alǵash ret ótken eýrazııalyq kınofestıvaldi uıymdastyrýǵa ne túrtki boldy?

– Buǵan deıin de Bollıvýd, Túrkııa, AQSh kıno mamandarymen birlesken iri jobalardan is-tájirıbem bolǵandyqtan, neden taısaqtaımyn dep áýeli ózimdi jigerlendirip aldym. Sabaqty ıne sátimen demekshi, barlyǵy oıdaǵydaı ótti. Festıvaldi ótkizý bir kúnde kele salǵan oı emes. Londonda óner salalarynyń kreatıvti adamdaryn biriktirýge arnalǵan odaq – Eýrazııalyq shyǵarmashylyq gıldııasy jumys isteıdi. Onyń jetekshisi, vıse-dırek­tory Marat Ahmetjanov degen qazaq. Osy­dan eki jyl buryn Marat aǵamyzǵa Eýra­zııalyq kınofestıval ótkizsek degen usynysymdy aıtqan edim. Bir aýyz sózge kelmesten, meni Hart­fordshır graftyǵynyń batys bóligin­de ornalasqan Dakorým ákimshilik aýdany­nyń merimen kezdestirdi. Basshy­lyq bizdi óte jyly qarsy alyp, 500 myń AQSh dollary kóleminde bizdi qar­jylandyrýǵa da daıyn ekenin ańǵartty. Odan soń qarjy  jónindegi dırektorymen júzdesip, naqty jospar quryldy. Endi kirisemiz dep otyrǵanda az ýaqytta qalanyń meri aýysyp ketip, ornyna basqa adam keldi. Jobany ári qaraı talqylaý úshin, jolyǵýym kerek bolǵan. Biraq sýyq tıip, densaýlyǵym kelmeı joba aıaqsyz qaldy.

Bıyl qatarynan úshinshi jyl ótip jatqan Romford halyqaralyq kıno­festıvali basshylyǵyna habarlasyp, Eýrazııa kınofestıvalin ótkizý týraly jobamdy kórsetip edim, olar ótkizýden bas tartpady. Osylaısha ózimiz saıt ashyp, uzaqtyǵy men janryna shekteý qoımastan,  eýrazııalyq fılmderdi qabyldaı bastadyq. Festıval aıasynda uıymdastyrylǵan Eýrazııalyq shyǵarmashylyq gıldııasy fılm festıvaliniń dırektory retinde bar jaýapkershilikti seziný ońaı bolmady. Bul – Eýropada ótken alǵashqy Eýra­zııalyq kınofestıval. Sheteldik árip­testerimiz «kıno qoryna, álem mádenıetine jańa fılm qostyńdar, keler jyly da ótkizsek» dep erekshe qýanysyp jatyr. Odan bólek jekelegen uıymdardan qarjylyq jaǵynan usynystar tústi. Ázirge tıimdi tustaryn eskerip, oılanamyz. Dese de 3-4 aıdan keıin jumys bastalyp ketedi. О́ıtkeni fes­tıvalge daıyndyq kem degende 6 aı buryn bastalýy tıis.

– Ulttyq kınematografııanyń klassı­kasyna aınalǵan «Meniń atym Qoja» kartınasy tuńǵysh ret aǵyl­shyn tiline dýblıajdaldy. Aǵylshyn kórermeni qalaı qabyldady?

– Festıvalda kórermender bir fılmge 12 fýnt sterlıng tólep kiredi. Osylaı óz qalaýymen bılet alyp kór­gen el-jurt arasynan jyly lebizin bildirgender kóp kezdesti. Dýblıaj – qur­ǵaq aýdarma emes, óz aldyna zertteıtin, damytatyn óner salasy. «Pýshkın ne slovah, Pýshkın mejdý strok» deıdi. Sol sııaqty «Meniń atym Qoja» fılminde de kóp dúnıe astarmen jetkizilgen. Muny túsingen keı londondyq kórermen osynaý tamasha dúnıeniń ssenarıin kim jazdy dep surady. Biz olarǵa bala janynyń zertteýshisi, bilgiri Berdibek Soqpaqbaev degen talantty jazýshy ekenin aıttyq. Sondyqtan klassıkalyq fılmderdi túpnusqalyq erekshelikterin saqtaı otyryp, aǵylshyn tiline aýdaryp usynýymyz kerek degen oıǵa toqtadyq. Biraq bul bizdiń qolymyzda turǵan dúnıe emes, mınıstrlik deńgeıinde istelýi tıis jumystar.

Al dýblıaj jumystaryn joǵary deńgeıde atqarýǵa qarjynyń joqtyǵy qolbaılaý bolǵanyn ótken joly da aıtqanmyn. Kóp adamnan qoldaý surap, hat jazǵanymyzben esh nátıje bolmady. Jaǵdaıymyzdy túsindirgen soń eresek akterler qoldaý kórsetip, tegin jumys istese, balalarǵa óz qaltamyzdan azyn-aýlaq aqy tóledik. Dýblıaj jasarda fılmniń burynǵy sýbtıtrin búkil arhıvti aqtaryp taba almadyq. Sodan Toqtar ekranǵa qarap otyryp, bastan-aıaq qolmen jazyp shyqty. Balamyz aǵylshyn tiline aýdardy. О́zim qazaq tilindegi túpnusqasymen salystyryp, aǵylshyn tilinde qaıta pysyqtadym. Ákemizdiń esil eńbegi bolǵan soń júgirip júrmiz, al artynda izdeýshisi joq basqa klassıkterimizdiń endigi jaǵdaıy neshik?! Tipti Nurmuhan Jantórınniń  bobınasyn (kıno taspasyn) qoqysqa laqtyryp jatqandy da kórdik qoı. Keıbir adamdar onyń kim ekenin bilmeıdi. Osy oraıda myna bir máseleni aıta ketkenim jón bolar. Keńes Odaǵy kezinde túsirilgen fılmder túgeldeı Reseı Federasııasynyń «Altyn qorynyń» zańdy murasy bolyp tanylǵan. Qolda bar ózimizdiń eski kınolar kóshirme bolǵandyqtan, ekran­nan kórgen kezde vıdeonyń sapasy óte nashar boldy. Al bizdiń fılmderimizdiń túpnusqasy Reseı Federasııasy kınofılmderiniń bas arhıvinde saqtaýly. Bul qor álemdegi iri úsh kıno arhıvtiń biri retinde belgili. Ondaǵy ylǵaldyq temperatýra jaqsy saqtalǵanymen jyldar óte sapasy nasharlaı beredi. Sondyqtan qaıtken kúnde de qazaq fılmderin sıfrly formatqa aýdaryp, ózimizdiń qorǵa alýymyz kerek. Bul da memlekettik deńgeıde sheshiletin dúnıe. Vıdeosyn alǵan kúnde eskirgen dybystar men shýdy qaıta jasa­saq tipti jaqsy bolar edi. Al mýzy­kany jazǵan Nurǵısa Tilendıev qoı. Darıǵa apamyzdan surasaq, mýzykalardy bizge berýge daıyn. El arasyna keń taraǵan «Sarjaılaý» áni kezinde «Meniń atym Qoja» fılmine arnaıy jazylǵan shyǵarma.

– Azııa aımaqtarynyń kınemato­grafııasyn damytýda Batys fes­tıval­deriniń róli qandaı?

– Jumys yńǵaıymen Eýropa elderine jıi issaparǵa shyǵamyn. Rejıssýranyń «juldyzdar» tizimin iri eýropalyq fes­tıvalder anyqtaıtyny ras. Tańdaýly tulǵalar ǵana kire alatyn elıtalyq klýb deýge de bolady. Eýropalyq synshylar men kıno dıstrıbıýtorlarynyń ózderi turaqty rotasııaǵa múddeli emes, olarǵa ádettegi, qalyptasqan brend­termen jumys isteý ońaıyraq. Al jańa fenomenderdi tabý, taný, tany­týǵa kóp ýaqyt kerek. Árıne Kann nemese Venesııanyń qosalqy baǵdarla­ma­laryn­da jańadan kelgen jas maman­dar­men birli-jarym jumys isteý baıqa­lady. Kınony zııatkerlik maqsatta túsire­siń be, álde tabys tabý maqsatynda kommer­sııalyq jobaǵa aınaldyrasyń ba? Osy ekeýiniń arajigin ajyratyp alý kerek. Onyń ústine qazir kınoteatrlardyń barlyǵy jekemenshikte, sondyqtan túsirgen fılmiń qansha jerden myqty bolyp, biraq tabys ákelmeıtin bolsa, ony almaıdy. Biraq Reseıde qarjylyq maqsatty kózdemeıtin avtorlyq týyndylardy tegin, ıa azdaǵan tıyn-tebenge kórsetetin arnaıy retro kınoteatrlar bar. Osyndaı birli-jarym kınoteatrlardy Qazaqstanda da ashyp qoısa keremet bolar edi.

– Bizdiń kınoprokatymyzdyń kestesi Reseımen tyǵyz baılanysty. Jalpy, Qazaqstan óz aldyna derbes, táýelsiz naryq qura ala ma?

– Osydan bes jyl buryn Gollıvýd­taǵy seriktesimmen úlken joba qurdyq. Solar arqyly ózimizge, qazaqqa unaıtyn fılmderdi ákelsek degenbiz. Sóıtkende aldymyzdan birneshe másele shyǵa keldi. Birinshiden, dýblıaj jasaý quny óte qymbat. Al fılmder Reseı arqyly saty­latyn bolsa, TMD aýmaǵyn túgel qamtıdy. Dıstrıbıýtorlyqpen shuǵyl­danǵannan keıin, bul sala maǵan tańsyq emes. Ekinshiden, Qazaqstanda kınoǵa kim barady? Kınoteatrǵa baratyndardyń sany mıllıonǵa da jetpeıdi. Sondyqtan ol mıllıon adamnan 1 mıllıon AQSh dol­lary ǵana túsetin bolsa, olar biz­ge ónimderin bermeıdi. Dýblıaj jasa­ǵanda da arnaıy kastıng ótedi, qar­jy­nyń kóp bóligi PR jumystaryna jum­salady. Sondyqtan Gollıvýdta shaǵyn, jekemenshik kınostýdııalar kóp qoı. Qazaqstanǵa týra ákelýge  bizdiń shamamyz joq. Fılmder paketpen satylatyn bolǵandyqtan, onyń arasynda kórýge keletini de, kelmeıtini de qosa júredi.

– Qazaqstan kınosynyń tarıhynda Gollıvýd juldyzdaryn elge alǵash ákele bastaǵan joldasyńyz Toqtar Qarsaqbaev ekeýińiz edińizder. О́mirde de, ónerde de birgesizder. Tatý tandem bir-birin qalaı tapty?

– Jalpy, meniń kıno salasyna kelýim kezdeısoq, qyzyq bastalǵan. О́zim soltústiktiń, Petropavldyń qyzymyn. Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-dyń fılosofııa jáne ekonomıka fakýltetin bitirgen soń, Almatydaǵy shaǵyn oqý ornynda sabaq berdim. Oqýdy jańa bitirgen jas mamanmyn, el qatarly páter jaldap turdym. Men turǵan úı­diń besinshi qabatynda fılosofııa ǵylym­darynyń doktory degen dardaı ataǵy bar aǵa turatyn. Aıaldamada únemi avtobýs kútip turatyn sol ǵalymǵa qarap turyp óz bolashaǵymdy kórdim. О́zim de kandıdattyq qorǵaýǵa daıyndalyp júrgen kezim edi. «Endi bir on jylda buıyrsa, doktor da, professor da bolarmyn. Sonda jetken jerim aıaldamada sarylyp avtobýs kútý me» degen oıdan shoshyp kettim. О́zim óte eńbekqor janmyn, bastaǵan isti sońyna jetkenshe tynbaımyn. Sóıtip alty aıda jatpaı-turmaı daıyndalyp, aǵylshyn tilin úırenip aldym. KPMG halyqaralyq munaı fırmasynyń keńesshisi amerıkalyq edi, sonyń aýdarmashysy bolyp jumysqa ornalastym.

Al joldasym Toqtarmen habarlandyrý arqyly kezdeskenbiz desek, «ol qalaı?» dep jurttyń barlyǵy kú­ledi. Munaı kompanııasynda júrgende aqshany jaqsy taptym. Az ýaqytta páterli bolyp, qurbymmen birge turdym. Ol qyz bir kúni «Bıon» degen gazetke «Shyǵarmashylyq adamdary ár beısenbi saıyn bas qosamyz, jańa ıdeıalardy iske asyramyz» degen habarlandyrý berdim dep keldi. Inim habarlasqandardy tirkeıtin hatshy boldy. Bir kúni keshke qalanyń jastary jınalyp, bas qostyq. «Meniń atym Toqtar» dep buıra bas, rejısser jigit kelip tur. Sodan jaqsy aralasyp kettik. Kelin bop túsken úıimde kúndiz-túni tek kıno týraly áńgime aıtylatyn. Syrttaı qulaq salyp, tyńdap júrgenim ǵana bolmasa, bul salaǵa múlde jaqyndyǵym joq edi. Birte-birte otbasymnyń ómirlik muraty meniń de ustanymyma aınalyp, prodıýsserlik salaǵa bet burdym. Keıin jańa jobalar men maqsattarymyzdy iske asyrý úshin Kanadaǵa kóshtik. Toqtar kóbine oryssha sóıleıtinderge jaqyn bolsa, men kıno salasyndaǵy jergilikti mamandarmen etene aralastym.  Aldymen Vankýverde kıno alańynda erikti bolyp jumys istedim. Basshylyq jolyńdy, tamaǵyńdy tóleıdi. Esesine kásibı daǵdy qalyptastyryp, myqty tájirıbe jınaısyń. О́z ózimdi prodıýserlik salaǵa beıimdeı bastadym, arnaıy kýrsty da oqyp taýystym. Erikti bolyp jumys istegen jer maǵan jaqsy minezdeme jazyp berip, sonda jumysqa qaldyrdy.

– Ol qandaı uıym? Qansha ýaqyt jumys istedińiz?

– «Kıno jáne televızııadaǵy áıel­der» halyqaralyq uıymynyń (WIFTI) múshesi boldym. Bul – álem boıynsha kıno jáne ózge de kınematografııalyq túsirilimderdiń barlyq salalarynda jumys isteıtin áıelderdiń kásibı damýy men jetistikterin ilgeriletýmen aınalysatyn jahandyq jeli. Bir jaǵynan kásipodaq dep aıtýǵa da bolady, seniń jumysqa ornalasýyńa yqpal etip, shart negizinde eńbekaqyńnyń belgili bir paıyzyn alyp otyrady. Al Toqtarǵa ol jaqta qıyn boldy. Til úırený úshin akter de boldy, basqa da usaq-túıek jumystardy istep kórdi. Aqyry ol úırenise almaı, qamyǵyp, biz elge qaıtyp keldik. «Kem degende 20 jyldaı qalyp jumys isteıik, Qazaqstan jer planetasynan kóship ketpeıdi. Kez kelgen ýaqytta bılet satyp alyp, bara alamyz», dep Toqtarǵa qansha jalynyp aıttym. Túsinbedi ǵoı. Ol jaqta qalǵan bolsam, talaı jetistikterge jetken bolar edim. Negizi Toqtar – óte talantty, tereń azamat. Týrashyldyǵymen jamanatqa iligip ketip, bireýlerge jaqpaı qaldy. Oǵan jol ashylsa, keleshekte keremet fılmder túsirgen bolar edi.

– Táýelsiz dıstrıbýsııa salasynda tabys tabý qanshalyqty paıdaly?

– 2015 jyly Toqtar ekeýmizdi Alanıa­­daǵy kınofestıvalge shaqyryp, Túrkııa eline jol tústi. Sol festıvaldiń uıymdastyrýshysy ári kónekóz dosym Aıdyn Saıman beı bizdi óziniń dosy Álı Fıdanmen tanystyrdy. Ol Túrkııanyń «A» sanatyndaǵy kınokartınalaryn Eýropada dıstrıbýsııa jasaıtyn kompanııaǵa ıelik etedi eken. Bas ofısi Berlınde. Álı beı maǵan túrik fılmderin Qazaqstan aýmaǵyna jetkizý jóninde usynys jasady. Biraq men bul saladan habarym joq ekenin aıtyp, úzil­di-kesildi qarsy boldym. Oılanyp kóri­ńiz dep qyr sońymnan qalmaı qoı­dy. Aqyry bir aıdan soń jolymdy, ja­tyn orynymdy tólep, Berlınge sha­qyrý jiberdi. Qalanyń qaq ortasynda or­na­lasqan eńseli ǵımarat eken. Attaı qalap aldyrtqan soń, dıstrıbýsııa týraly zertteý júrgizip, ázirlikpen bardym. Ujymmen tanysyp, Qazaqstan naryǵy týraly shaǵyn prezentasııa ótkizdim. Sóıtip olar maǵan fılmderin senip tapsyryp, beretin bolyp kelistik. Basynda ońaı bolǵan joq, árıne. Kınoteatrlar basshylyǵy mensinbeýshilikpen qarady.

 Men basqaratyn «Turkish Global Media Distribution Qazaqstan» JShS birneshe jyldan beri Túrkııanyń «A» sanatyndaǵy fılmderin 23 qalada, 70 kınoteatrda kórsetip keledi. Qazir «Ýbeı menıa, lıýbımyı» atty otbasylyq komedııa barlyq kınoteatrlarda kórsetilip jatyr. Fılmniń dýblıaj rejısseri – Toqtar Qarsaqbaev. Túrik akterlerin M.Lermontov atyndaǵy Memlekettik akademııalyq orys drama teatrynyń akterleri Larısa Fateeva, Vıtalıı Bagrıansev, Larısa Paýkova, Sergeı Ýfımsev dybystady. Bir jaǵynan kınoteatrlardy da synaı almaımyz, óıtkeni barlyǵy kommersııalyq qurylymmen jumys isteıdi. Zań qabyldanǵan soń ǵana, kınoteatrlarda endi-endi qazaq tiliniń ústemdigi bilinip jatyr. Keńes Odaǵy qulaǵan soń, 90-jyldary kóp dúnıeni baqylaýsyz jiberip aldyq. Sonyń kesirinen Amerıkanyń dıstrıbýsııasy tolyq jaýlap aldy. Kıno – saıası qural, árqaısysynyń ózindik mıssııasy bar. Sana-sezimge úlken yqpal etedi. Osy­dan keıin bizdegi memleket tara­byn­daǵy dıstrıbýsııa birjola qurdymǵa ketti. Qazir dıstrıbýsııa túgeldeı táýel­siz. Sony Pictures, Disney, Universal, Warner Brothers sııaqty 5-6 iri meıdjorler fılıaldaryn jer-jerge taratty.

– О́zińiz bilesiz, jýyrda kıno týraly zań qabyldandy. Ázirlenýi men qabyldanýy tym uzaqqa sozylǵan zań qazaqstandyq kınematograftardyń aldynda turǵan máselelerdi sheship bere ala ma?

– Árıne kıno týraly zańnyń qabyldanǵany, ortalyqtyń ashylǵany jón-aq. Eń bastysy, bir-aq nárse, qaıda bolsyn kásibı mamandardyń jumys isteýine múmkindik berilýi tıis. Kıno – ıdeologııa, kıno – ekonomıka, kıno – bıznes. Osyny túsinýimiz kerek. Shet memleketterge barǵanda eń birinshi «sen kimsiń?» dep surasa, bizde «sen kimdikisiń?» dep qaraıdy. Shynyn aıtqanda, búgingi qazaq kınosyna kóńilim tola bermeıdi. Derek pen oqıǵa shyndyqtyń bar bolmysyn asha almaıdy, kórkem týyndynyń bitimi ár kezde bólek bolǵan. Ol – rýhanı jasampazdyqtyń aınasy. Bul Qazaqstanda talantty rejısserler men kompozıtorlar joq degen sóz emes. Bizde jumyssyz júrgen rejısserler, zeınetke shyǵyp alǵan burynǵy ustazdar sabaq berip, joǵary oqý oryndary esebinen kúneltkisi keledi. Olar kúndelikti tıyn-tebendi tapsaq degen pıǵyldaǵy adamdar. Sondyqtan akademııalyq bilimniń orny erek. Memleketke sózim ótedi-aý degen keı aǵalarymyz qara basyn kúıt­teı bermeı, bir ýaq bas kóterse deımin. Jas talanttarǵa jol kórsetse, baǵyn ashsa deımin.

– Qazaq kınoındýstrııasynyń tabysty damýy turǵysyna qatysty naqtyly usynystaryńyz bar ma?

– Úsh jyl buryn Italııa memleketi­men birlesip kıno túsirgimiz keldi. Sse­na­rıı úsh tilde jazylyp, daıyn tur. Kez kelgen mańyzdy jumystar keli­simshart qurýdan bastalady. Sóıtip qos tarap kelisimshart qurý kerek boldy. Biledi-aý degen qazaqstandyq mamandardan surastyryp kórip edim, ondaı salada tájirıbemiz joq dedi. Aqyry Bollıvýdtaǵy áriptesim maǵan kelisimshart jasap berip, ony Italııa taraby qabyldady. Memleketter ara­sy­ndaǵy birlesken óndiris týraly keli­sim degen ne? Ol jobaǵa qatysý­shy mem­leketterdi ortaq óndiristik min­det­ter týraly sheshimderge, fılmge qu­­qyqtardy birlesip ıelenýge mindet­teı­di. Qarapaıym tilmen aıtqanda eki jaqtan teń somada qarjy bóliný kerek. Birlesken kelisim bolmasa, ol aqsha berilmeıdi. 1991 jyly Almatyda burynǵy on bir keńestik respýblıka basshylary kezdesti. Onda Keńes ókimetinde qabyldanǵan zańdar sol kúıinde qalady dep sheshti. Sodan beri Qazaqstan áli kúnge memleketter arasyndaǵy birlesken óndiris týraly kelisimge (Co-production Agreement) otyr­ǵan joq. «Mine, túsiremiz» dep daıyn otyrǵanda osylaı iske aspaı, bir fılm qurdymǵa ketti. Kanadada jumys istep júrgen kezimizde Toqtar fılm túsiretin bolyp, bir kompanııaǵa aqsha surap bardym. Olar 500 myń dollar berýge da­ıyn boldy. Eń birinshi sózi Qazaqstan men Kanada arasynda kelisim bar ma, árıne joq. Onda «saý bola ǵoı» dep shyǵaryp saldy. Ekinshiden, kıno komıssııa qurylý kerek. Máselen, Amerıkanyń 50 shtatynda 50 kıno komıssııa jumys isteıdi. Olar ózderiniń turǵylyqty jerin maqtap, kıno túsirýge kelińder dep shaqyrady. Al ózimizdiń qasymyzdaǵy О́zbekstan muny áldeqashan istep aldy. Kıno naryǵyna qatysty qanshama usynysymdy jazyp-syzyp alyp, ákimdikterge apardym, qazir qaı qýysta jatqanyn kim bilsin. Munyń bárin aıtpaýym da kerek pe edi. Talaı aıt­qan dúnıemdi jazyp alyp, mensiz iske asyryp tastaǵan kezder kóp boldy. Isteı­tin, atqaratyn jumystar, jobalar kóp.

О́tkende Romfordtaǵy festıvalde qalanyń meri Maıkl Býrton «tamasha festıval ótkizdińiz, mádenıet jóninde áńgimeleseıik» dep jik-japar bolyp, meni kezdesýge shaqyrdy. Al bizdegilerge kirý birinshiden múmkin emes, ekinshiden seniń aıtqanyńnyń túkke qajeti joq. Meniń qabilet-qarymymdy shetelde baǵalaıdy, ol jaqta naǵyz suranysqa ıe mamanmyn. Balama únemi aıtamyn, eń basty ınvestısııa – bilim men tájirıbe. Adam namysqoı, eńbekqor, tabandy bolsa, álemniń kez kelgen elinde qany jerge tambaıtyn maman bolady. Halyqaralyq valıýta degen osy.

– Atqaratyn sharýanyń kóp ekenin aıttyńyz, keleshek josparlaryńyz qandaı?

– Qazaq balalar kınosynyń atasy – Abdolla Qarsaqbaev deımiz. Ol túsirgen «Meniń atym Qoja» men «Alty jasar Alpamys» sııaqty qaıtalanbas ǵajap kórkem fılmder Keńes Odaǵy tusynda, qazir de memleket qazynasyna qanshama tabys ákeldi. Kúzge salym Abdolla Qarsaqbaev atyndaǵy balalar men jasóspirimderdiń halyqaralyq kınofestıvalin ótkizsek dep otyrmyz. Biz ony eki baǵytta iske asyrsaq deımiz. Birinshi, balalar taqyrybyndaǵy fılm­der, ekinshisi balalar ózderi túsirgen fılmder. Basty maqsatymyz – kıno álemine qyzyǵýshylyǵy bar jas býynǵa baǵyt-baǵdar berý, orta qurý. Otbasy qundylyǵy, qorshaǵan ortany qorǵaý, úlkenge syılastyq, izet taqyrybynda ózimiz tapsyrmalardy úlestirip beremiz. Qazaqstan ǵana emes, ózge de shet mem­leketterdiń jas rejısserleri túsirgen jumystardy qabyldaımyz. Balalar arasynda shaǵyn saýalnama júrgizip edik, olar kóbine Garrı Potter, «Úıde jalǵyz qalǵanda» (Home Alone) kartınalaryna túsken akterlerdi kórgisi keledi eken. Bul juldyzdardy elge ákelýge tikeleı baılanysymyz da, tájirıbemiz de bar, biraq qaltamyzda bir tıynymyz joq. 18 mıllıon Qazaqstan halqy 1 teńgeden berse, 18 mıllıon teń­ge jınap berer edi. Halyqtyń qol­daýy aýadaı qajet. Qalǵan jobalar birtin­dep iske asa jatar, qazirgi basty ýa­ıym osy festıvaldi ótkizý bolyp tur. Mundaı formattaǵy kınofestıval Ortalyq Azııanyń kıno tarıhynda bolǵan emes. Balalar taqyrybyndaǵy kıno shyǵarmalardyń kóp bolýy jańa izdenisterge, múmkindikterge ákeledi. Bıyl Toqtar ekeýmizdiń otasqanymyzǵa 20 jyldan asty. Jaqynda enem maǵan úıdegi arhıvtiń kiltin bergen. 60-70-jyl­dardaǵy qundy derekter meniń qolymda, bolashaqta ony da jaryqqa shyǵarýdy oıda bar.

– Arhıv áńgimesin aıtyp qyzyq­tyryp qoıdyńyz.

– Atamyzdyń Almatyǵa alyp kelgen qol chemodany ǵoı. Pasporty, sekýndomeri, saǵaty, tirisinde qoldanǵan jeke zattary saqtalǵan. Qazaqstanda Qarsaqbaev taqyrybyn zerttep júrgen eki adam bar. Biri T.Júrgenov atyndaǵy ýnıversıtette «Kıno jáne televıdenıe» fakýltetiniń dekany, ónertaný kandıdaty Gúlnar Múrsálimova bolsa, ekinshisi belgili kınotanýshy Erjan Jumabekov. Bir kúni ekeýin shaqyryp alyp, arhıvti ashamyz. Sebebi ol mindetti túrde jaryqqa shyǵýy tıis.

– Áńgimeńizge rahmet.

Áńgimelesken

Aıa О́MIRTAI,

«Egemen Qazaqstan»