Aqkól - Qazaqstandaǵy barlyq «aqyldy qalalardy» damytýdyń biryńǵaı standarty

Elbasymyz Nursultan Nazarbaev «Astananyń tájirıbesi negizinde Smart city «etalondy» standartyn qalyptastyryp, Qazaqstan qalalary arasynda ozyq praktıkany taratýdy jáne tájirıbe almasý isin bastaý kerek», dep aıtqan bolatyn. Mine, osy oraıda qolǵa alynǵan «Smart Aqkol» jobasynyń ıgiligin qazirgi ýaqytta qala turǵyndary kórip otyr. Sondaı-aq joba Qazaqstandaǵy barlyq «aqyldy qalalardy» damytýdyń biryńǵaı standarty sanalady. Sonymen «aqyldy qala» degenimiz qandaı qala?  

«Aqyldy qala»  – tehnologııalar arqyly derekterdi jınap, sodan keıin bul derekterdi aktıvter men resýrstardy tıimdi basqarý úshin paıdalanatyn qala aýdany. Joba qaladaǵy barlyq qyzmetterdi onyń ishinde jol jáne kólik júıelerin, elektr stansııalaryn, sýmen jabdyqtaý jelilerin, qaldyqtardy basqarý, qylmystardy anyqtaý, barlyq qoǵamdyq qyzmetterdi bir ýaqytta monıtorıng jasap, basqarýmen erekshelenedi. Iаǵnı qysqasha aıtqanda, bul joba bir mezette qaladaǵy barlyq jaǵdaıdy baqyldaýda ustaýǵa múmkindik beredi. Al bul degenińiz – óz kezeginde adamdardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etýge, sondaı-aq olarǵa jaılylyqtyń joǵary deńgeıin tartý etedi.

Aqkól – Qazaqstandaǵy alǵashqy «aqyldy qala»

Búginde elimizdegi telekommýnıkasııa naryǵyn damytý saıasatyn iske asyryp otyrǵan «Qazaqtelekom» kompanııasy «Smart Aqkol» jobasyn Tengri Lab jáne Eýrazııalyq Toppen (ERG) birlese iske asyrdy. Aqkól qalasy áleýmettik ınfraqurylymǵa, damyǵan agrarlyq sektor men ónerkásiptik áleýetke ıe, qalada 14 myń adam turady. Aımaqta «aqyldy qala» standartynyń júzege asýy óńirge ınvestorlar men  daryndy mamandar tartyp, qala ajaryn arttyra tústi.

Bıyl qańtar aıynda Elbasy Nursultan Nazarbaev  Aqmola oblysynyń Aqkól qalasyna jumys sapary barysynda «Qazaqtelekom» aksıonerlik qoǵamy jelilik magıstraliniń tehnıkalyq toraby Málimetterdi óńdeý ortalyǵynyń jumysymen tanysyp, joǵary baǵasyn berdi. Bul ortalyq Aqkóldegi barlyq beınebaqylaý, energııa resýrstaryna ekologııalyq monıtorıng, baqylaý jáne esep júrgizý, jol trafıgin basqarý, órtke qarsy qaýipsizdik júıelerinen kelip túsetin málimetterdi jınaqtap, «Smart Aqkol» ahýaldyq ortalyǵyna jiberedi. Derekterdi jınaý jáne óńdeý býnkerlik tıptegi «Qazaqtelekom» derekterdi óńdeý ortalyǵynda júzege asady.

Qalany sıfrlandyryp, aqparattardy bir jerge jınaý úshin qalada «Qazaqtelekom» kompanııasy qajetti sıfrlyq jáne zııatkerlik ınfraqurylym qurdy. Kompanııanyń qoldaýymen 17,5 km talshyqty-optıkalyq baılanys jelisi, LoRaWAN energııa tıimdilik jelisi, qoǵamdyq Wi-Fi jáne LTE jelisi jańǵyrtyldy. Bul óz kezeginde túrli modıfıkasııadaǵy 100-ge jýyq kamerany ornatý, ekologııalyq jáne energııa resýrstaryn baqylaý jáne esepke alý, jol trafıgin, órt qaýipsizdigin, kósheni jaryqtandyrý jáne basqa da IoT datchıkterdi basqarý múmkindigin týǵyzdy. Turǵyn úılerge sýdy esepke alýdyń 4500 qurylǵysy jáne elektr energııasyn esepke alýdyń 6000 qurylǵysy ornatylǵan.

Memleket basshysy qaladaǵy jumystyń alǵashqy nátıjelerine, sonymen qatar elimizdegi iri qalalarynda tehnologııalardy engizý perspektıvalaryna qyzyǵýshylyq tanytty. Bul elimizdegi «aqyldy qalanyń» alǵashqy standartyna berilgen jaqsy baǵa desek arttyq aıtqandyq emes bolar.

Turmys sapasyn arttyrady

Elbasy «Aqyldy qalalar» óńirlik damýdyń, ınnovasııany taratýdyń jáne elimizdiń barlyq aýmaǵynda turmys sapasyn arttyrýdyń lokomotıvterine aınalady» degen bolatyn.  Buny praktıkada júzege asyrǵan Aqkól qalasy búginde elimizdegi úlken qalalarǵa arnalǵan úzdik úlgi retinde qarastyrylady. «Qazaqtelekom» AQ Basqarma tóraǵasy Qýanyshbek Esekeevtiń aıtýynsha, «Aqkól qalasynda ahýaldyq ortalyqty salý jáne uıymdastyrý maqsaty  – shaǵyn qalalar úlgisinde azamattarǵa jaıly jaǵdaı jasaý men qaýipsizdikti arttyrý jáne oń tájirıbeni megapolısterge odan ári taratý».

Kompanııa «aqyldy qala» jobasyn tek osy aımaqta taratýmen shektelmek emes. Sonymen qatar kompanııa elimizdegi iri megopolısterdi de úzdik tehnologııalarmen qamtamasyz etip jatyr. Mysaly, kompanııa Qazaqstan boıynsha 5,5 mln turǵyn sany bar 1,5 mln páterdi, 100 myńǵa jýyq kireberisti qamtıtyn 30 myńnan asa kóppáterli úıdi GPON optıkalyq jelisimen qamtamasyz etti. Sondaı-aq TMD-da eń iri LoRa tehnologııasy bazasynda M2M jelisi qurylysynyń 1-kezeńin aıaqtalyp, Almaty, Astana, Shymkent jáne Aqkól qalalary jelimen qamtyldy, bıyl barlyq oblys ortalyǵy qamtylady. Mine, munyń barlyǵy iri qalalardyń barlyǵyn derlik «aqyldy qalaǵa» aınaldyrý maqsatynda júzege asyp jatyr.

Búginde qala turǵyndary ıgiligin kórip jatqan Aqkól qalasynda barlyq kommýnaldyq qyzmetter tolyqtaı sıfrly júıege kóshken. Qala turǵyny, zeınetker Qadyrgúl apanyń aıtýynsha, «qazir kommýnaldyq tólemderdi tóleý úshin saǵattap kezekte turmaı-aq, uıaly telefonnyń bir knopkasyn bassańyz jetkilikti», deıdi qýanyshyn jasyra almaı.

Sonymen qatar «aqyldy qalalardyń» qaladaǵy qaýipsizdikti saqtaýda aıtarlyqtaı úlesi bar. О́ıtkeni kósheniń ár túkpirine ornatylǵan beınebaqylaý kameralary qalany bir jerden baqylaı alady. Qala turǵyny Toqtar aǵa da osy týraly óz pikirin bildirdi. «Sońǵy ýaqytta qoǵamymyzdaǵy bolyp jatqan jaǵdaılar balalarymyzdy beımezgil ýaqytta balalarymyzdy dalaǵa shyǵarmaq túgili, kúndiz de birge mektepke aparyp kelýge májbúrleıtin. Bul bir jaǵynan qanshama ýaqyt shyǵyny bolǵanymen, balamyzdyń qaýipsizdigi úshin basty jumysqa aınalǵan. Alaıda, qalamyz «aqyldy qalaǵa» aınalǵaly bunyń ıgiligin kórip jatyrmyz. О́ıtkeni qaladaǵy árbir jaǵdaıdyń bir ortalyqqa «baılanýy» qylmys sanyn da aıtarlyqtaı azaıtty dep aıta alamyn», dedi ol.

Aqkól qalasy búgingi kúni aqyldy qalalar qaýipsizdikten bastap ekologııany qamtıtyn 11 salanyń standartyna saı jumys isteıdi. Kóshelerdegi aıqyndylyǵy joǵary kameralar qoǵamdyq oryndar men joldardy qadaǵalasa, al kóppáterli úı aldyndaǵy kameralar quqyqtyq tártipti saqtaýǵa jáne jaǵdaıdy baqylaýǵa múmkindik beredi. Sonymen qatar órttiń aldyn alý, qoǵamdyq kólikterdegi Wi-Fi tehnologııasy da halyqtyń ıgiligine aınalyp úlgerdi. 

Mine, osylaısha álemdik standarttarǵa saı, joǵary tehnologııaly ınfraqurylymdy jasaıtyn «Qazaqtelekom» taǵy da bir sapaly servısimen halyqtyń yqylasyna ıe boldy. Aıta keteıik, sondaı-aq kompanııa elimizde telefon baılanysy qyzmetterin, Internet taratý, aqyly sıfrlyq teledıdar, túrli ınnovasııalyq qyzmetterdi jáne servısterin halyqqa usynyp otyr.

Mádına JÁLELQYZY,

«Egemen Qazaqstan»