Qazaqtyń Qanyshy

Jıynǵa qatysqan qoǵam qaı­rat­kerleri men ǵalymdar, zııa­ly qaýym ókilderi Qazaqstan geologtary ǵylymı mektebiniń jáne qazaqstandyq metallogenııa ǵylymynyń negizin salýshy tulǵa týraly tushymdy estelikter aıtty. «Boıyndaǵy qajyr-qaıratyn Otan úshin jumsap, ǵylymı jáne memle­ket­tik qyzmetiniń bar je­misin halyq ıgiligine arnaǵan úlken ǵalymnyń ómir joly, eń­begi tunǵan taǵylym. Hal­qy­na adal perzenttiń ǵıbraty jyl ót­­ken saıyn bıikteı túsken tá­rizdi, bul – keleshek urpaqqa elin súıýdiń, aıanbaı qyzmet etýdiń úlgisi», degen Aka­demık Q.Sátbaevtyń Baıanaýyl me­mo­rıaldyq mýzeıiniń basshysy Baqyt Kenjeqaıyrqyzy ǵa­lymnyń ómiri men eńbekteri jaıly syr shertti.

Kórmede akademıktiń tý­ǵan qystaýy, azamat bolǵan sha­ǵy­nan bastap Qazaqstan Res­pýb­lıkasynyń Ulttyq ǵylym aka­­demııasynyń prezıdenti bolyp saı­lanǵan ýaqytqa deıingi, odan keıingi de ómir joldarynan mol maǵlumat berildi. Ǵalymnyń ózi qoldanǵan tumar shanaqty dombyrasy, kıgen kıimderi syndy jeke zattary shetelderge bar­ǵandaǵy saparlary jónindegi arnaıy stendter kópshilik nazaryna usynyldy.

Baıanaýyl memorıaldyq mýzeı qo­rynan ákelingen qundy jádigerlerdiń arasynda Qanysh Imantaıulynyń 1935 jyly Uly­taýdaǵy Altynshoqydan tap­­­­­qan Ámir Temirdiń joryq ke­­­­­­zinde qashap qaldyrǵan jazba tasynyń fotosýreti de bar. Tas betinde «Tarıhtyń jeti júz toq­­san ekinshi qoı jyly. Jazdyń ólara aıy. Turannyń sultany Te­mir­­bek júz myń áskerimen Toq­ta­mys hanǵa so­ǵyspaqqa jú­redi. Bul jerden ótip b­a­ra jatyp, bel­gi bolsyn dep osy jazýdy qal­­dyrdy. Táńir násip bersin» dep jazylǵan. Qazirgi kúni jaz­ba tas mem­lekettik Ermıtaj (Sankt-Peterbýrg) mý­zeıinde saq­­taýly.

Qanyshtanýshy zertteýshi­ler­diń aıt­qanynan ańǵar­ǵany­myzdaı, Qanysh Iman­taıuly – oqymysty geolog qana emes, ónerge aıryqsha qamqor bolǵan jan. Tusynda Sátbaevtyń aýzynan A.V. Zataevıch jazyp alǵan 25 án 1931 jyly Máskeýde ja­ryq kórgen «Qazaqtyń 500 án men kúıi» atty irgeli eńbekke engen. Osy ánderge bergen túsin­dirmesinde A.V.Zataevıchtiń «Qa­nysh Sátbaev – Tomsk teh­no­logııalyq ınstıtýtynda bi­lim alǵan jas qazaq ınjeneri. Bul jı­naqqa áýen men saz salasynda bir­sypyra óte baǵaly habar­lama jasap qana qoımaı, sonymen birge án teksterin be­rip, olardyń oryssha aýdarma­syn jasaǵan tamasha bilgir de Baıanaýyl ánderiniń jaqsy oryn­daýshysy!» dep baǵa berýi Qa­nysh Imantaıulynyń qa­zaq óner­tanymynyń bastaýynda tur­­ǵanyn kórsetse kerek. Iá, qa­zaq hal­qynyń birtýar perzenti Sátbaev esimi halyq jadynda máńgi saqtalmaq. Onyń esimi ózi uzaq jyldar jetekshilik etken Ulttyq ǵylym akademııasynyń geologııalyq ǵylymdar ınstıtýtyna, Almaty, Balqash, Semeı qalalaryndaǵy kóshelerge, kishi planetaǵa berilgen. Q.Iman­taıulynyń qurmetine Jońǵar Alataýy jotasyndaǵy muzdaq pen shyń, Qarataýdaǵy vanadıı ken orny rýdalarynda ta­bylǵan «Satbaevıt» mıneraly, «Akademık Sátbaev» gladıolýs gúli atalǵan. Ǵulama ǵa­lym týraly Álkeı Marǵulan sózi­men aıtsaq, «Qanysh – aıaýly ǵalymdyǵymen birge halyq­tyń súıgen uly, bar ómirin, bili­min el ıgiligi úshin sarp etken kisi. Sondyqtan onyń jarqyn beı­nesi bizdiń jas urpaqtar úshin asa qadirli, asa qymbat».