Muhammadǵalı Ábdýov: Uly Abaıdyń ulaǵaty

Rýhanııat • 10 Qańtar, 2020

Muhammadǵalı Ábdýov: Uly Abaıdyń ulaǵaty

Erkindik áleminde eńseli elge aınalǵan Qazaqstan 2020 jyldyń esigin erekshe eleýli jetistiktermen ashty. Ásirese, tylsymy tereń tumandy tarıhtyń qoınaýynda qalyp, kúńgirt tarta bastaǵan halyqtyń rýhanı qundylyqtary qaıtadan ómirge kelip, óziniń qadirli qasıettiligimen jalpy jurtty tánti etti.

Qaırat Ábilda

Búgin men bolashaqqa qajetti mundaı mańyzdy máselellerdiń júzege asýyna jol ashqan Qazaqstan Respýblıkasynyń Tuńǵysh Prezıdenti, Elbasy Nursultan Ábishuly Nazarbaevtyń «Bolashaqqa baǵdar: rýhanı jańǵyrý», «Uly dalanyń jeti qyry» atty baǵdarlamaly maqalalary ekendigi barshaǵa belgili.

Qazaq eli úshin 2020 jyly da dúr silkindirer dúbirli dúnıege toly jyl bolmaq. Sondaı mándi oqıǵalardyń kósh basynda uly Abaıdyń 175 jyldyq mereıtoıy turǵandyǵy aqıqat. Daıyndyǵyna jurt bolyp jumyla kirisken mártebesi bıik, aýqymy keń, jaýapkershiligi joǵary osyndaı jalpyhalyqtyq sharanyń alǵashqy betashary Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Qasym-Jomart Kemeluly Toqaevtyń tereń oıdyń tebirenisinen týǵan, tyń tolǵanystarǵa toly «Abaı jáne HHI ǵasyrdaǵy Qazaqstan» atty maqsatty maqalasynan bastaý aldy.

Maqala mańyzynyń keremettiligi kemeńgerlikpen aıtylǵan kelisti oı-tujyrymdarda jatyr. Olardyń barlyǵyn tarqatyp berý uzaq merzimdik zerdeleýdi qajet etedi. Desek te, sanaly urpaqty salıqaly oıǵa jeteleıtin biraz tustaryna toqtala ketýdi ózimizge mindet sanadyq.

Alǵashqy aıtylatyn másele maqala ataýymen tikeleı baılanysty. Memleket basshysy uly aqynnyń murasyn búgingi Qazaqstanmen dáleldi túrde sabaqtastyrǵan. Bul buryn-sońdy aıtylmaǵan tyń tujyrym. «Uly aqynnyń shyǵarmalary búgin de ózektiligin joǵaltqan joq. Abaıdyń oı-tujyrymdary barshamyzǵa qashan da rýhanı azyq bola alady», deı kelip, aqyn murasynyń jasampazdyǵyn bultartpas pikirler arqyly dáleldep bergen. Máselen, zertteýshilerdiń basym bóligi Abaı shyǵarmalarynyń tárbıelik mańyzyna erekshe ekpin túsiretindigen bilemiz. Kózqaras, oı, pikir, túıin osy turǵydan kórinis berip jatady. Al, maqalada aqynnyń ómirdiń, qoǵamnyń, adamnyń jańashyl turǵyda damýyna baılanysty aıtqan astarly oılarynyń qaınar kózi ashylǵan. Sóıtip, ony qazirgi kezde qalaı qoldanýǵa bolatyndyǵyn kórsetken.

Kelesi nazarǵa túsetin mańyzdy máselelerdiń biri – Abaı murasyn zerttep, zerdeleýdiń jańa úlgisi. Biz kópshiliginde qalyptasqan dástúrge saı shyǵarmalardy taqyryptyq nemese janrlyq turǵydan qarastyryp taldaýǵa kóńil bólemiz. Maqalada astarly sózdiń aıasyndaǵy aqıqatty aıqyndap, tórkindik turǵydan júıeli zertteýdiń mańyzdylyǵyn ashqan. «Abaı óleńderindegi «Eńbek etseń erinbeı, Toıady qarnyń tilenbeı», «Tamaǵy toqtyq, Jumysy joqtyq, Azdyrar adam balasyn», «О́zińe sen ózińdi alyp shyǵar, Eńbegiń men aqylyń eki jaqtap», degen qazynaly oılar bárimizge jaqsy tanys», dep aıta kelip úzindidegi toptastyrylǵan Abaı sózderinde bir arnaǵa aparyp toǵystyratyn jasyryn jatqan sabaqtastyqtyń bar ekendigin ańǵartyp tur.

Maqaladaǵy taǵy bir tamasha dúnıelerdiń biri – Abaı arqyly eldiń rýhyn asqaqtatatyn joldy anyqtaǵan mańyzdy da mándi tapsyrmalar. Bul oraıda shet elderdegi Qazaqstan elshilikteri janynan «Abaı ortalyqtaryn» qurý, Semeı qalasyn tarıhı ortalyqqa aınaldyrý, Jıdebaıdaǵy mýzeıge jańa ǵımarat salý, «Abaı» jýrnalyn jandandyrýǵa jaǵdaı jasaý sharalary halyqtyń mártebesin taǵy da bir bıik beleske kótereri haq.

Muhammadǵalı ÁBDÝOV,

fılologııa ǵylymdarynyń doktory,

E.A.Bóketov atyndaǵy QarMÝ-dyń professory

Qaraǵandy oblysy

Kúnniń mańyzdy jáne ózekti jańalyqtaryn «Egemen Qazaqstan» telegram kanalynan oqyńyz