Alqaly jıynnyń kún tártibinde qaralǵan negizgi máselelerdiń biri «Qazaq­stan Respýblıkasynyń Úkimeti men Amerıka Qurama Shtat­­­tarynyń Úkimeti arasyndaǵy Kon­­sýldyq artyqshylyqtar men ımmýnı­tetter týraly kelisimdi ratıfı­kasııalaý týraly» zań jobasy jóninde boldy. Bul týraly depý­t­attar aldynda Syrtqy ister mınıstri Muhtar Tileýberdi baıandama jasady.

Mınıstrdiń aıtýynsha, Qazaq­stan men AQSh arasyndaǵy ynty­maq­tastyq Tuńǵysh Prezıdent – Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń 2018 jylǵy AQSh-qa resmı saparynyń qorytyndylary bo­ıynsha ornatylǵan keńeıtilgen strategııalyq seriktestik rýhynda damyp keledi jáne odan ári nyǵaıýda. Qazaqstan men AQSh arasynda barlyq deńgeıde turaqty saıası dıalog júrgizilýde. Byltyr jeltoqsan aıynda Premer-Mı­nıstr men Syrtqy ister mınıstri AQSh-qa saparlady. Sonymen qatar osy aıdyń basynda AQSh-tyń Memlekettik hatshysy Maık Pom­peonyń Qazaqstanǵa sapary boldy. Elbasy saparynyń qory­tyndysy boıynsha San-Fran­sıskoda Qazaqstannyń Bas konsýl­dyǵyn ashý týraly sheshim qabyl­dandy. Osylaısha AQSh aýmaǵynda – Nıý-Iork jáne San-Fransısko qalalarynda qazir elimizdiń eki Bas konsýldyǵy jumys isteıdi. Al bizdiń elde AQSh tarapy úshin óńir­lik hab qyzmetin atqaratyn Or­talyq Azııada jalǵyz Almaty qala­syn­daǵy AQSh-tyń Bas konsýldyǵy ǵana bar.

– Ratıfıkasııalanatyn kelisim konsýldyq laýazymdy tulǵalar men olardyń otbasy múshelerine dıp­lomatııalyq ımmýnıtetter men artyq­shylyqtardy qamtamasyz etýge qatysty máselelerdi retteıdi. 1961 jylǵy Dıplomatııalyq qaty­nastar týraly Vena konvensııasyna sáıkes Kelisimniń negizinde eki memlekettiń konsýldyq mekemeleri, qorǵalatyn konsýldyq laýazymdy tulǵalary, konsýldyq qyzmetshileri jáne olardyń otbasy músheleri ıýrısdıksııalyq ımmýnıtettermen qamtamasyz etiletin, salyqtar, alymdar men bajdardan ózara bosatylatyn bolady. Eki memlekettiń ózara paıdalanatyn ımmýnıtetteri men artyqshylyqtaryn kúsheı­tý konsýldyq laýazymdy tul­ǵa­lardyń jáne konsýldyq qyz­met­shilerdiń qyzmetine oń áserin tıgizedi. Sonymen qatar Keli­simdi iske asyrý Amerıka Qura­ma Shtattarynda Qazaqstan Respýb­lıkasy azamattarynyń múdde­lerin usyný jáne qorǵaýdyń tıim­diligin arttyrady. Kelisimdi iske asyrý memlekettik bıýdjetten qarjy bólýdi talap etpeıdi jáne Qa­zaq­stan Respýblıkasy úshin teris quqyq­tyq, saıası jáne áleýmettik saldar­larǵa ákep soqpaıdy. Jalpy, Kelisimdi ratıfıkasııalaý Qazaq­stan Respýblıkasynyń ulttyq múddelerine saı keledi, – dedi Muh­tar Tileýberdi.

Jalpy otyrysta de­pýtat­tar «Qazaqstan Respýblıka­sy­nyń Úkimeti men О́zbekstan Respýb­lı­kasynyń Úkimeti arasyndaǵy Qazaqstan Respýblıkasynyń azamattary bolyp tabylatyn eńbekshi kóship-qonýshylardyń О́zbekstan Respýblıkasyndaǵy jáne О́zbek­stan Respýblıkasynyń azamattary bolyp tabylatyn eńbekshi kó­ship-qonýshylardyń Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy eńbek qyzmeti jáne quqyqtaryn qorǵaý týraly kelisimdi ratıfıkasııalaý týraly» zań jobasyn maquldady. Bul qujattyń jaı-japsarymen Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstri Birjan Nurymbetov tanystyrdy.

Kelisimge 2019 jyly 15 sáýir­de Prezıdent Qasym-Jomart To­qaevtyń О́zbekstanǵa jasaǵan memlekettik sapary aıasynda eki eldiń basshylary Tashkentte qol qoıǵan bolatyn. Qujattyń maqsaty – taraptar memleketterinde kóshi-qon aǵyndaryn retteý men zańsyz eńbek qyzmetin boldyrmaý jóninde sharalardy júzege asyrý.

– Kelisimdi ratıfıkasııalaý eki eldiń arasyndaǵy eńbek kóshi-qon prosesterin retteýde yn­tymaqtastyqtyń nyǵaıýyna yqpal etedi dep senemiz. Ratıfıkasııa bas­qa normatıvtik-quqyqtyq akti­ler­di qabyldaý nemese olarǵa óz­ge­rister engizýdi talap etpeıdi. Keli­simniń kúshi eki el arasyn­daǵy barlyq eńbekshi kóship-qoný­shy­larǵa qoldanylady jáne olar­dyń qyzmeti men quqyqtaryn qor­ǵaý máselesin retteıdi. Sony­men qatar kelisimde ókiletti memle­ket­tik organdar belgilengen. Qujat­ta ózara qatynastar boıynsha ult­tyq zańnamanyń basymdy­ǵy rettelgen jáne qyzmetker­ler­diń, jumysshylardyń bazalyq kepil­dikteri bekitilgen. Ýaǵdalas­tyqtarǵa sáıkes eńbekshi mıgranttar qabyldaýshy memlekettiń zańdary men eńbek shartynyń talaptaryna sáıkes demalýǵa, aınalasyndaǵy adamdar úshin qaýip tóndiretin aýrýlar kezinde tegin medısınalyq kómektiń kepildendirilgen kólemin alýǵa quqyly, – dedi mınıstr.

Zań jobasyn talqylaý barysynda depýtat Qojahan Jabaǵıev 2019 jyly Qazaqstanda 500 myń­nan asa eńbekshi sheteldik jumys istegenin, onyń 94%-y О́zbek­stan­nan kelgenin atap ótip, Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mı­nıstrinen eńbekshi kóship-qo­nýshylar qaıda, qandaı salalarda jumys isteıtinin, otandyq eńbek naryǵyn taldaý monıtorıngin júr­gizý jaıyn surady.

Bul suraqqa jaýap bergen Birjan Nurymbetov sheteldik jumys kú­shin tartýdyń eki túri baryn, sonyń biri kompanııalar, mekemeler, jeke tul­ǵalarǵa qatysty ekenin aıtty. Bu­larǵa jumys isteıtin sheteldik­terge ruqsattamany Ishki ister mınıstrligi beredi. Byltyr jalpy 414 myń ruqsattama berilipti. Sonyń ishinde 117-siniń merzimi sozylǵan. О́z­bek­stan azamattarynyń sany – 394 myń adam. Eńbek mıgranttarynyń 82%-y – qurylys salasynda, 9%-y – kú­týshi, tárbıeleýshi sııaqty úı ju­mysshylary, 6%-y – baǵban, 2%-y aspaz bolyp jumys isteıdi eken.

Sonymen qatar depýtattar «2014 jylǵy 15 tamyzdaǵy Kólik quraly pasportynyń (kólik qura­lynyń shassıi pasportynyń) já­ne ózdiginen júretin mashına jáne tehnıkanyń basqa da túrleri pas­portynyń biryńǵaı nysandaryn engizý jáne elektrondy pasport­tar júıelerin uıymdastyrý týra­ly kelisimge Armenııa Respýb­lı­kasynyń qosylýy týraly hatta­many ratıfıkasııalaý týraly» zańy­nyń jobasyna qoldaý bildirdi. Bul qujatty jınalǵan qaýym­nyń nazaryna Indýstrııa jáne ın­fraqurylymdyq damý mınıstriniń mindetin atqarýshy Qaıyrbek О́s­ken­baev usyndy.

Onyń aıtýynsha, Kelisim biryń­ǵaı keden aýmaǵynda, ózdiginen jú­re­tin mashınalardyń jáne basqa teh­nıkalardyń erkin aınalysyn qam­tamasyz etýge jaǵdaı jasaıdy. Sondaı-aq Eýrazııalyq ekonomı­kalyq odaq memleketteriniń  aýmaǵynda shyǵa­rylǵan jáne tirkeýge jatatyn kólik qu­ral­daryna jáne tehnıkanyń basqa da túrlerine beriletin pasporttyń biryńǵaı nysandaryn, sonyń ishinde elektrondy nysandaryn qoldaný máselelerin retteıdi.

Qaıyrbek О́skenbaev Eýra­zııa­lyq ekonomıkalyq komıssııanyń sheshimine sáıkes 2019 jyldyń 1 qarashasynan bastap EAEO aýmaǵynda elektrondy pasporttar júrgizilýi tıis bolǵanyn, biraq qazirgi tańda elektrondy pasporttardy engizýdi kólik quraldary bo­ıynsha 2020 jyldyń 1 qarashasyna deıin, ózdiginen júretin mashınalar boıynsha 2021 jyldyń
1 qarashasyna deıin aýystyrý jaıy qozǵalyp jatqanyn aıtty.

Bul prosestiń uzaqqa sozyl­ǵanyna Nurlan Nyǵmatýlın bas­ta­ǵan depýtattar qynjylys bildir­di. Májilis Tóraǵasy EAEO aýmaǵyn­daǵy kólik quraldarynyń elektrondy pasporty júıesiniń ýaqytynda iske qosylmaýy sheteldik kólikterge qatysty týyndaǵan túıtkildi jaǵ­daıǵa yqpal etkenin atap ótti. Ol osy ispen aınalysqan, alty jylǵa so­zylǵan kelissózderden nátıje shyǵara almaǵan sheneýnikterdiń jumysynyń shıkiligin alǵa tartty.

Buǵan qosa jalpy otyrysta depýtattar keıbir zańnamalyq aktilerge ana men balany qorǵaý máse­­leleri boıynsha ózgerister men to­­lyqtyrýlar engizý týraly, son­­daı-aq aýdıtorlyq qyzmet máse­le­leri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly zań jobalaryn jumysqa aldy.

Jıyn sońynda ádettegideı quzy­­retti organdarǵa depýtattyq saýal­­dar joldandy. Sonyń ishinde Ekin­shi dúnıejúzilik soǵystaǵy Jeńis­tiń 75 jyldyǵy qarsańynda atqary­latyn is-sharalar boıynsha usynystar aıtylyp, taǵy birinde stýdentter jataqhanasynyń tap­shy­lyǵy máselesi kóterildi. Son­daı-aq áleýmettik mańyzy bar azyq-túlik ónimderiniń baǵasyn turaqtandyrý máselesi keńinen qozǵaldy.