Gvardııa maıory A.Safonov 1945 jyldyń 6 mamyry kúni arnaıy raport jazyp, gvardııa aǵa serjanty Qojamseıit Shaıahmetulyn batyr ataǵyna usynǵan eken...

Qojamseıit Shaıahmetuly 1923 jyly 23 aqpanda Aqmola oblysy, Jaqsy aýdany, Alǵabas aýylynda dúnıege kelgen. Qojamseıit atamyz áke-sheshesinen erte aıyrylyp, atalas aǵaıyny Iztóle balasy Toıshybaı aqsa­qaldyń baýyrynda ósken. Alǵa­bas aýylynda 7 jyldyq mektepti támamdaıdy. 19 jasynda, ıaǵnı 1942 jyldyń sáýir aıynda maıdanǵa attanady. Qojamseıit Shaıahmetuly – Stalıngrad, Don, Ońtústik-Batys jáne 1-shi Belarýs maıdandary quramynda Ýkraına, Moldova, Polsha jerlerin jaýdan azat etýge qatysqan. Alǵashqy urysynda-aq óziniń batyldyǵymen, erligimen erekshe kózge túsedi. Oǵan dálel – «Pamıat naroda» saıtyndaǵy Qojamseıit atamyz týraly derekter.

1942 jyldyń 26 jeltoqsa­nynda 91-inshi tank brıgadasy boıynsha shyqqan buıryqtyń negizinde kishi serjant Qojam­seıit Shaıahmetuly «Erligi úshin» medalimen marapattala­dy. Volgograd oblysy, Goro­dıshensk aýdanyndaǵy aty ańyz­ǵa aınalǵan «Kazachıı kýrgan» bıiktigi úshin bolǵan urys – Stalıngrad shaıqasy kezindegi eń tabandy urystardyń biri. Batalon komandıri, Keńes Odaǵynyń Batyry Hydyr Gasanogly Mustafaevtyń jo­ǵa­ry jaqqa baıandaý quja­tyn­da: «Qatardaǵy jaýynger Q.Shaıahmetov 1942 jyldyń 19 jeltoqsanynda Kazachıı qorǵany úshin bolǵan urystarǵa qatysyp, únemi birinshi rotamen birge boldy. Jaýdyń qatty tegeýrinine qaramastan, rota komandıriniń buıryǵyn tııanaqty oryndady. Joldas Shaıahmetov jaý­dyń oq jaýdyryp turǵan núktelerin dál anyqtap, sonyń arqasynda KV №525 tankisimen dushpannyń oq-dári qoımasyn joıdy»,  dep jazylǵan.

Kelesi bir urysta kórsetken erligi úshin kishi serjant Qo­jam­seıit Shaıahmetuly 1943 jyldyń 3 tamyzynda 91-inshi tank brıgadasynyń quramynda «Qyzyl Juldyz» ordenine ıe bolady. Sol jolǵy marapatqa usynylǵan qaǵazda «Joldas Shaıahmetov 29.07.1943 jyly Fılosovo derevnıasynda (Orel oblysy, Sverdlovskıı aýdany) bolǵan urystarda, rota komandıriniń buıryǵyn oryndaý kezinde bizdiń quramnyń alǵa jyljýyna kedergi jasaǵan jaý pýlemetin baıqap, oǵan jaqyndap kelip, granatalarmen kómip tastady. Osy derevnıa úshin shaıqasta ol 14 nemis basqynshysyn joıdy»,  dep atap kórsetilgen.

1944 jyldyń sáýir aıynan bastap gvardııa aǵa serjanty Qojamseıit Shaıahmetuly Sývo­rov jáne B.Hmelnıskıı ordendi Novo-Býgskıı 57-shi gvardııalyq atqyshtar dıvızııa quramynda boldy. 1945 jyldyń 4 aqpanynda maıdandaǵy kezekti bir erligi úshin ekinshi ret «Qyzyl Juldyz» ordenimen marapattalady. Polshadaǵy «Glývachýv» eldi mekenindegi fashısterdiń qorǵanysynda aǵa serjant Qojamseıit Shaıahmetov qaısarlyǵy men erligin taǵy da kórsete bildi. Sóıtip áskerı basshylyq júktegen tapsyrma boıynsha jaýdyń qosalqy qarýlary men oq jaýdyrǵan eki pýlemet núktesi isten shyǵa­ryldy. Sodan keıin úsh snarıad­pen jaýdyń dzoty turǵan núk­tesiniń kúli kókke ushty. Dush­pannyń qarsha boratqan oǵyna qaramastan, shegingen jaý áske­riniń 20 shaqty adamy jer jas­tandy.

Jaýdyń sońǵy taban tiregen sıtadeli – Berlın qalasyna qarsy joıqyn shabýylda batyr atamyz taǵy da asqan er­liktiń úlgisin kórsetti. Bul er­ligi ony komandovanıeniń Keńes Odaǵynyń Batyry eń joǵarǵy ataǵyna usynýyna túrtki bolady. Sol usynys qujatta: «Shpree ózeninen ótý barysynda 1945 jyldyń 23 sáýir kúni gvardııa aǵa serjanty Shaıahmetov Qojamseıit erekshe erlik, tapqyrlyq pen eptilik tanytty. О́z ómirin aıamaı, jaýdyń kúshti otyna qarsy turyp, qolda bar qarý-jaraqtyń kómegimen «Otan úshin!», «Stalın úshin!» dep urandatyp, Shpree ózeniniń sol jaǵalaýyna qarý jaraǵyn jáne jaıaý áskerdi ótkizip, jaýdyń kúshi men tehnıkasyn joıyp, plasdarmdy keńeıtip, kvartaldy jaýdan tazartty. Berlın qalasynyń mańyndaǵy urys kezinde, Shpree ózeni, Landver kanaly jáne qala­nyń kóshe urystarynda, gvar­dııanyń aǵa serjanty Shaıah­metov Qojamseıit óz qarýymen 3 nemis tankisin, 2 ózdiginen júretin tehnıkasyn, 4 bro­ne­transporterin, áskerı júk­teri bar 10 avtokólikti, 40-qa jýyq faýsshylardy, 5 PTO quraldaryn jáne 170-ke jýyq fashısti joıdy. Jeke ózi 21 gıtlershildi, onyń ishinde 2 kapıtandy tut­qyn­ǵa aldy. Qojamseıit Shaıah­metov Keńes Odaǵynyń Batyry ataǵyna laıyq. 64-inshi gvardııalyq OITPD GV gvardııa komandıri, gvardııa maıory A.Safonov. 1945 jyldyń 6 mamyry» dep jazylǵan.

Biraq eń ókinishtisi, osyn­daı teńdessiz erligimen Jeńis­ke ólsheýsiz úles qosqan qaharman­ǵa, bylaısha aıtqanda, er­júrek qazaqqa osy joǵary ataq, nege ekeni belgisiz, berilmeı qalǵan. Osynsha erlik jasasa da, tıisti oryndardyń ultymyzdyń qaı­sar ulyna Altyn juldyzdy qı­maýy naǵyz ádiletsizdik de­mes­ke lajyń joq.

Ras, Qojamseıit Shaıahmet­uly surapyl soǵysta kórsetken erlikteri úshin 1942 jyly «Erligi úshin» me­dalimen, 1943 jáne 1945 jyl­­dary eki márte «Qyzyl Jul­dyz» ordenimen, 1945 jyly Jaýyngerlik Qyzyl Tý orde­­nimen, odan ári I dárejeli «Uly Otan soǵysy» ordenimen marapattalǵan. Biraq qansha aıtqanmen, ádil túrde usynyl­ǵan Batyr ataǵynyń jóni bólek edi ǵoı.

1947 jyldyń jeltoqsan aıyn­da Qojamseıit atamyz týǵan eline oralyp, beıbit za­man­nyń da ozat eńbekkeri atanady. «Eń­bek ardageri» medali sonyń aı­ǵaǵy. Atamyz óziniń ónegeli ómir jolynda 3 qyz, 9 ul ósirip, nemereler súıip, 1987 jy­ly dúnıeden ozdy. Batyr ataǵyn almadym dep moıyǵan joq. Taǵdyrdyń isi ekenin, jazmysh solaı bolǵanyn bildi.

Batyr atamyz týraly týǵan nemeresi Laýra Shaıahmetova, aýylymyzdyń qurmetti azamaty Talǵat Qurmanuly jáne taǵy basqa da jýrnalıster baspasóz betterinde óz maqalalaryn jarııalady. Atamyzdyń erligin jalpaq jurtqa áıgiledi.

Ekinshi dúnıejúzilik soǵys­qa qatysýshy elderdiń tank ás­kerleri týraly málimet bere­tin «Tankfront.ru» saıtynda Qojamseıit Shaıahmetuly bolǵan 91-inshi tank brıgadasy­nan 17 adamnyń Keńes Odaǵynyń Batyry ataǵyna ıe bolǵany atap kórsetilip, olardyń aty-jónderi jazylǵan. Ishinde Qojamseıit atamyzdyń koman­dıri, ázerbaıjan ultynan shyq­qan Hydyr Gasanogly Mus­tafaev ta bar. Biraq bir qyzy­ǵy, 17 Keńes Odaǵynyń Baty­ry dep kórsetilip turǵa­nymen, 16-sy ǵana atalyp tur, ıaǵnı, bir batyrdyń aty-jó­ni jazylmaǵan. Múmkin, ol Qojamseıit Shaıahme­tov shyǵar. Osy bir ǵana derek bul jaǵdaıdyń ózin, batyr ataǵy nege berilmeı qalǵanyn, álde berilip, umyt qalǵanyn áli de naqtylaı túsý qajet ekendigin kórsetedi.

Ekinshi dúnıejúzilik soǵysta erligimen kózge túsip, Keńes Odaǵynyń Batyry ataǵyna usynylsa da, óziniń tıisti nagradasyna qol jetkize almaǵan qaharman atamyz týraly belgili ǵalym, ultjandy azamat Berik Ábdıǵalıulynyń «Umytylǵan qaharmandar» atty kitabynda málimetteri engizilgen.

Ekinshi dúnıejúzilik soǵys­tyń tarıhynda áli de ashylmaı jatqan aqıqattar, elenbeı qalǵan erlikter, eleýsiz jatqan erler qanshama. Ony aqıqatyn aıtyp, anyqtaý, belgisiz taǵ­dyr­lar­dy taýyp, elge tanytý – keıingi urpaqtyń, bizderdiń pary­zymyz. Sóz joq, osyndaı eleýsiz jatqan erlerdiń biri – Qojamseıit Shaıahmetuly.

Tımýr KOJAHMETOV,

muǵalim,

Ermek RAHIMOV,

Kókshe-izdeý áskerı patrıottyq izdestirý klýbynyń múshesi

Aqmola oblysy,

Jaqsy aýdany,

Alǵabas aýyly