Abattanǵan Aqshoqy, ajarlanǵan Syrt Qasqabulaq
Iá, «tas túsken jerine aýyr» demekshi, qazirgi ýaqytta hakim týǵan topyraq Abaı aýdany úlken toıǵa ázirlik ústinde. Aýdan ákimi Jarqynbek Baısabyrovtyń aıtýynsha, búginde aýdanda mereıtoıǵa oraı 19 joba iske asyrylýda.
Bul jobalardyń eń aýqymdysy – Aqshoqydaǵy Qunanbaı О́skenbaıuly mýzeıiniń qurylysy. 2019 jyly Shyǵys Qazaqstanǵa jumys saparymen kelgende Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev: «Uly Abaıdy ulyqtaǵanda, onyń ákesi Qunanbaıdyń el aldyndaǵy eńbegin umytpaýymyz kerek» degen bolatyn. Rasynda, Memleket basshysy atap ótkendeı dala danyshpanynyń esimin ulyqtaý baǵytyndaǵy jumystar kóńil kónshitpeıtin edi. Abaı aýdany aýmaǵyndaǵy Aqshoqy mekenindegi Qunanbaı qorymy san jyl boıy qaraýsyz qalyp kelgeni de jurtshylyqqa málim. Prezıdenttiń tapsyrmasynan keıin Aqshoqy birden memlekettiń qamqorlyǵyna alyndy. Oblys ákimi Danıal Ahmetovtiń qoldaýymen qorym aýmaǵy keńeıtilip, tolyq abattandyryldy. Beıit ishindegi tozyǵy jetken belgi tastar jańartyldy. Alańǵa taqtaısha tastar jaıylyp, kelýshilerge qolaıly jaǵdaı týdyrý maqsatynda panajaılar qoıyldy. Qorshaý ishine uly Abaıdyń qanatty sózderi jazylyp, gúlder otyrǵyzyldy. Taǵy bir jaǵymdy jańalyq, qorym janynan Qunanbaı mýzeıiniń qurylysynyń bastalǵany. Búginde mýzeıdiń irgetasy qalanyp, qurylys jumystary júrip jatyr. Bıýdjetten qarajat bólinip, mýzeıge qoıylatyn qundy jádigerler men sırek kezdesetin qujattardyń kóshirmeleri, tarıhı nysandar men eskertkish maketteri jasalynýda. «Mýzeı arqyly qazaq halqynyń sol dáýirdegi (HIH ǵasyrdaǵy) qundylyqtary men urpaqtar sabaqtastyǵy jańǵyrtylyp, dala danyshpany Qunanbaıdyń el tarıhyndaǵy eńbegi dáriptelmek. Mýzeıge kelýshiler ulylar mekeniniń tarıhymen, óner, mádenıetimen, turmys-saltymen tanysyp, rýhanı azyq alyp qaıtatyn bolady. Bul aýdan týrızmin damytýǵa jol ashpaq. Mýzeı qurylysy tamyz aıynda aıaqtalmaq», deıdi aýdan ákimi Jarqynbek Baısabyrov.
Abaı elinde qolǵa alynǵan taǵy bir aýqymdy joba – aqynnyń kindik qany tamǵan Syrt Qasqabulaq mekeniniń abattandyrylýy. Iá, bul qasterli meken kóp jyl boıy eleýsiz, eskerýsiz qalyp, bulaq basy mal aıaǵyna taptalyp jatqan edi. Mereıtoı qarsańynda bul jer Abaı aýdandyq Mádenıet úıiniń teńgerimine alynyp, búginde adam tanymastaı ózgerdi. Bulaq basy tolyǵymen abattandyryldy. Shyrsha, shynar kóshetteri otyrǵyzyldy. Abaıdyń dombyrasynyń pishininde zaman talabyna saı jasalǵan nysan basyna hakimniń ulaǵatty 45 sózi jazylǵan mármár tastar qoıyldy. «Týǵanda dúnıe esigin ashady óleń» degen stella turǵyzyldy. «Uly babamyz Abaı Qunanbaıulynyń 175 jyldyq toıy jaqyndaǵan saıyn aqyn eli abyr-sabyr. Tósek tartyp qalǵan qart bolmasa, aqsaqaldardan bastap bala-shaǵaǵa deıin bári derlik at ústinde. Koronavırýs ta bir jaǵynan jarmasyp jatyr, soǵan qaramastan jumys jasalýda. Jýyrda el úlkenderi bolyp, Abaıdyń týǵan jeri Syrt Qasqabulaqta boldyq. Men Abaıdyń 100 jyldyǵyn bilmeımin, 125, 150 jyldyq toılarynyń basy-qasynda júrgen adammyn. Biraq Abaı atam týǵan Syrt Qasqabulaq ol kezde atalǵan joq. Bulaqtyń bar ekenin el biledi, biraq burylyp eshkim qaraǵan joq, birde-bireýi nazar salǵan joq. Toı qarsańynda oblys ákimi Danıal Ahmetovpen kezdeskende biz birqatar máselelerdi qozǵaǵan edik. Qazir Syrt Qasqabulaqty kórseńiz, tańǵalasyz, bulaqqa baratyn jol, bulaqtyń arnasynyń keńeıýi, oǵan ornatylǵan gúlzarlar, kógaldandyrý jumystary kóz qýantady. Syrt Qasqabulaqtaǵy jasalyp jatqan dúnıe bizdiń talaı jylǵy armanymyz. Qasqabulaq jańaratyn bolsa, Abaı jańarady, Abaıdyń týǵan jeri jańarady dep oılaımyn» deıdi aqyn, Abaı aýdanynyń Qurmetti azamaty Tólegen Janǵalıev.
Qurylys qarqyn alǵan Qaraýyl
Abaı aýdanynyń ortalyǵy – Qaraýyl aýylynda da qurylys qarqyn alǵan. Ásirese eldi mekenniń ınfraqurylymyn nyǵaıtýǵa erekshe kóńil bólinýde. Qazir aýylda Nazarbaev Zııatkerlik mektebiniń úlgisinde 300 oryndyq mektep salynýda. Buryn balalar eki nemese úsh aýysymda oqyp júrgen bolsa, jańa mektep paıdalanýǵa berilgennen keıin bir aýysymda oqıdy dep josparlanýda. Qaraýyldaǵy taǵy bir aýqymdy joba – sý qubyrynyń tartylýy. Osyndaǵy 1976 jyly salynyp, jóndeý kórmeı eskirip, tozyǵy jetken sý qubyrlary tolyǵymen jańartylýda. Búgingi kúni aýylishilik 44 shaqyrym magıstraldyq jeliniń 34 shaqyrymyna qubyr tartyldy. Bul jumys qazan aıynda aıaqtalmaq.
Qaraýylda buryn-sońdy qolǵa alynbaǵan jobanyń biri – Abaı saıabaǵy. Qazir qurylysy qarqyn alǵan saıabaqtyń uzyndyǵy 600 metr, eni 250 metr, jalpy aýmaǵy 15 gektardy quraıdy. Sonymen qatar Qaraýyl tóbedegi dala sahnasy men ıppodrom da tolyqtaı jańǵyrtylýda. Bul nysan aqynnyń 150 jyldyq mereıtoıy ótkennen keıin jóndelmegen eken. Mádenı-buqaralyq, sporttyq sharalar ótkiziletin ıppodromnyń at shabatyn joldary tegistelip, 3 shaqyrym aınalym joly jóndeldi. Dala sahnasy qaıta jańaryp, kórermen otyratyn trıbýnanyń syıymdylyǵy 500 adamǵa deıin keńeıtilipti. Sondaı-aq Qaraýyl aýylyndaǵy Muhamedhanov, Bekbosynov, Áıgerim, Mamaı, Uljan, Toqtamys kósheleriniń joldary jóndelip, jaryqtandyryldy.
2015 jyly oblys ákimi Danıal Ahmetovtiń qoldaýymen Abaıdyń «Jıdebaı-Bórili» memlekettik tarıhı-mádenı jáne ádebı-memorıaldyq qoryq-mýzeıi quramyndaǵy Jıdebaı qoryǵynda mádenı-turmystyq keshen paıdalanýǵa berildi. Keshen ishinde jazǵy maýsymda mýzeıge kelýshilerge ashana qyzmetterin kórsetý jáne 15 oryndyq jatyn oryn qarastyrylǵan. Keshenniń sol jaǵynda Abaıtaný ortalyǵy dep atalatyn úsh bólme bar. «Kórip, bilip, qýanyp otyrmyz. Abaı elinde úlken jumystar jasalýda. Bul elge qajet, jas urpaqqa kerek dúnıeler. Oblys ákimi Danıal balamnyń aýdanymyzǵa apta aralatyp keletinin estımin. Toı jaýapkershiligin sezinip, alańdap júrgeni bolar. Osy eńbekteri úshin Abaı urpaǵy retinde rahmet aıtamyn» deıdi uly Abaıdyń urpaǵy, derbes zeınetker Manataı Baltaqaıuly.
«Toıdyń bolǵanynan boladysy qyzyq» demekshi, aımaqta Abaı toıyna ázirlik osydan bir-eki jyl buryn bastalǵan bolatyn. 2018 jyly Semeıden Abaı aýdanyna baratyn joldy jóndeý jumystary bastalǵan-dy. Sol jyly «Nurly jol» baǵdarlamasy arqyly oblystyq mańyzy bar «Semeı-Qaraýyl» avtomobıl jolynyń 128 shaqyrymyna ortasha jóndeý jumystary júrgizildi. Al 2019 jyly atalǵan joldyń qalǵan 32 shaqyrymy jóndeldi. Taǵy bir erekshe atap óter dúnıe, 2018 jyly aýdan halqynyń sportpen aınalysýyna, salamatty ómir saltyn ustanýyna múmkindik týdyrý maqsatynda uzyndyǵy 25 metr, 5 jolaqty júzý basseıni salyndy. 2019 jyly oblystyq bıýdjettiń tórtinshi deńgeıine ótken aýyldarǵa qarjy bólinip, Qaraýyl aýylyndaǵy Abaı alańynyń tolyǵymen abattandyrylyp, áýendi sý burqaq pen Street workout alańdary salyndy. Sonymen qatar osy jyly Keńgirbaı bı aýylynda 100 oryndyq Mádenıet úıi paıdalanýǵa berildi.
Shyǵys Qazaqstan oblysy,
Abaı aýdany
