Raýshanbek Ábsattarov 1971-1988 jj. Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq mem­lekettik ýnıversıtetiniń fılosofııa-ekonomıka fakýltetinde aǵa oqy­týshy, dosent bolyp jumys istedi. 1988-1994 jyldary Raýshanbek Ábsat­tarov partııalyq jáne basqa da memlekettik jaýapty jumysta boldy. 1995 j. Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdent Apparatynyń keńesshisi, al 1997 j. Abaı atyndaǵy Qazaq ulttyq pedagogıkalyq ýnıversıtetiniń saıasattaný jáne áleýmettaný kafedrasynyń meńgerýshisi, sonymen birge 2000-2002 jj. sol ýnıversıtettiń tarıh fakýltetiniń dekany qyzmetin qatar atqardy. Al 2018 jyldyń qyrkúıek aıynan sol oqý ordasynyń saıasattaný jáne áleýmettik-fılosofııa kafe­drasynyń qurmetti meńgerýshisi, professor keńesshisi bolyp qyzmetin atqarýda.

Raýshanbek Ábsattarovtyń ǵalym retinde elimizdiń ǵylym men bilim jú­ıesinde alar orny erekshe. Qazaqstan Respýblıkasynda saıası ǵylymynyń jetilýi, bıik deńgeıge kóterilýi osynaý elimizge eleýli azamattyń esimimen tyǵyz baılanysty. Ol saıası jáne áleý­mettik-fılosofııa teorııasynyń ózekti máselelerine arnap 600-den astam qundy eńbek jazdy. Onyń ishin­de onnan asa ǵylymı monografııa, 12 oqýlyq pen oqý quraldary jáne 20-ǵa tarta kitapshalary bar. Erekshe aıta ketetin bir jaıt, ǵylymı eń­bekteriniń kóbisin qazaq tilinde jazyp, memlekettik tilimizdi ǵylym, bi­lim tili retinde kórsetti. Sonymen qa­tar saıa­sattaný, áleýmettaný, fıloso­fııa pánderi boıynsha qazaq tilinde dáris júrgizgen alǵashqy qoǵamtanýshy us­tazdarymyzdyń biri.

Jas urpaq bile bermes, ótken ǵasyr­dyń toqsanynshy jyldary, qoǵam­dyq sanada ne bolmady deseńshi. Saıa­sat­tyń kórigi ábden qyzǵan kez. Raý­shanbek myrza bolsa Abaı atyndaǵy pedagogıka ýnıversıtetinde saıasattaný kafedrasynyń meńgerýshisi. Shákirtterge taqyryp tańdaýdan bas­talatyn shyǵarmashylyq izdenis, sol kezde bizge tynysh uıqy bolmaıtyn. Jańalyq kerek. Eski qaǵıdalar Tá­ýelsizdik jaǵdaıyna qajetsiz eken. Al endeshe saraptap kór, ne qajet, ne qajetsiz ekenin. Sondaı qıyn ister­di jipke tizgendeı etip, Rákeń saıa­sat­tanýdyń qazaqstandyq úlgisin jasaýda eren eńbek etti.

 * * *

Professor Raýshanbek Ábsattarov­tyń ǵylymı-zertteý órisi óte keń. Biraq sonyń ishinde basymyraǵy saıasattaný problemasyn zertteý boldy. Árıne, bul kezdeısoq emes. Saıasattaný – memleket bıligi men qoǵamnyń saıası mánin, mazmuny men maqsatyn túsinýge jol ashady. Ol qoǵamdyq bilimderdiń irgeli dúnıetanymdyq jáne ádistemelik máselelerin de kórsetedi.

Ǵylymı saıasat – adamnyń qajet­tiligi men muqtajy. Ol qazir jol sil­teý­shi temirqazyq juldyzǵa, sony­men birge qoǵamdyq ómirdiń bar­lyq salasyndaǵy onyń kez kelgen áre­ketteriniń shekteýshisine aınalýda. Sondyqtan osy jaǵdaıda saıası zańdylyqtardy zerttep, memlekettik saıasattyń iske asý barysyn ǵylymı negizde taldap, tıisti usynystar berý – saıasattaný ǵylymynyń ózekti máselesi. Patrıot ǵalym Raýshanbek Ábsattarov bul jaǵdaıdan tys qala almady. Osy máselege óziniń 400-den astam ǵylymı zertteý jumysyn arnady.

Sońǵy jyldary Raýshanbek Ábsat­tarov ultaralyq kelisimniń ózek­ti saıası máselelerin tyńǵylyqty túr­de zertteı bastady. «Qoǵamdy ja­ńartý, reformalaý, modernızasııalaý jáne ǵylymı-tehnıkalyq revolıýsııany kúsheıtý jaǵdaıynda memlekettik organdardyń, qoǵamdyq mekemelerdiń jáne Qazaqstannyń basshy qyzmetkerleriniń mańyzdy mindeti – elimizde ulttyq qatynastardy damytý jáne ultaralyq kelisimdi tárbıeleýdi kúsheıtý baǵytynda jú­ıeli, maqsatty jumystardy jolǵa qoıý bolmaq. Ultaralyq qarym-qatynas mádenıetiniń tabıǵatyn, onyń damý dınamıkasyn, onyń ishinde jalpy ulttyq, ınternasıonaldyq jáne ult­­­tyq araqatynasty tereń zertteý qa­jet. Onyń jalpy adamzattyq, ınter­na­sıonaldyq negizde damýyn qam­ta­masyz etý, ulttyq qarym-qatynas sa­la­synda keleńsiz qubylystar men de­formasııalardyń týý mýmkin­shilik­terin boldyrmaý mindeti tur. О́kinishke qaraı, biz áli ultaralyq qarym-qa­tynas úılesimdiligine yqpal etýdi úı­rengen joqpyz jáne jalpy ulttyq sezimderdiń tabıǵatyn, erekshelikterin, qyzmet etý mehanızmin, sondaı-aq ult­tyq sezimniń keleńsiz baǵyttarǵa bas­taıtyn jaǵdaılaryn jaqsy bil­meı­miz. Ulttyq qatynasty damytý ke­zeńderinde qıǵashtyqtar men defor­masııalardy jibermeý mańyzdy» dep tujyrymdaıtyn ǵalym aǵamyz. Osy qaǵıdasyn júzege asyryp, etnosaıasat máseleleri jóninde kóptegen ǵylymı eńbek jazdy. О́zi bas bolyp talaı ǵy­lymı-konferensııalar, semınarlar, sımpozıýmdar, dóńgelek ústelder uıymdastyrdy. Raýshanbek Ábsattarov bedeldi ǵa­lym-etnosaıasattanýshy re­tinde Dıas­poralardyń Dúnıejúzilik assosıasııasynyń vıse-prezıdenti (Kvanjý, Ońtústik Koreıa) bolyp saılandy.

Ǵalym retinde Raýshanbek zaman­da­symyzdyń aty bizdiń elde ǵana emes, alys jáne jaqyn shetelderde ke­­ńinen tanymal bolǵanyn maqtan etemiz. Kóptegen elderdiń bilim jáne ǵy­lym ortalyqtarymen, belgili ǵalym­darymen tyǵyz qarym-qatynasta boldy. Germanııa, Ulybrıtanııa, Fransııa, Reseı, Ýkraına, О́zbekstan, Qyr­ǵyz­stan sııaqty memleketterge baryp, olardyń ýnıversıtetterinde, ǵy­ly­mı ortalyqtarynda oqyǵan dáris­teri men jasaǵan baıandamalary óte jo­ǵary baǵalandy. Oǵan Qyr­ǵyz Res­pýblıkasynyń Prezıdenti janyn­daǵy Memlekettik basqarý akade­mııa­synyń «Qurmetti professory» ataǵy berilgen.

Onyń basshylyǵymen saıasattaný jáne áleýmettik-fılosofııalyq pán­der kafedrasy ǵylymı-zertteý, oqý-ádistemelik jáne saıası-tárbıe jumys­tarynda úlken tabystarǵa qol jetip otyr, ol elimizdiń áleýmettik-saıası ǵy­­lymyndaǵy jetekshi kafedralardyń jáne iri ǵylymı ortalyqtyń biri. My­saly, onyń basshylyǵymen sońǵy on jylda kafedra músheleri 10 tilde: 22 monografııa (jalpy kólemi 305-b.t.), 38 oqýlyq, oqý quraldary, kitaptar, kitapshalar (jalpy kólemi 790-b.t.) jáne 1000-nan astam ǵylymı jáne oqý-ádistemelik maqala (jalpy kólemi 400-b.t.) olardyń ishinde 100-i shetelderde (jalpy kólemi 50 b.t.) jarııalady. Kafedrada óte jaqsy tártip jáne táýir moraldyq-psıhologııalyq klımat, shyǵarmashylyq ahýal ornaǵan.

Professor R.B.Ábsattarovtyń je­tek­shiligimen saıasattaný jáne áleý­met­tik-fılosofııa pánder kafedrasynda jańa mamandar: «Saıasattaný», «Áleýmettaný», «Dintaný», «Má­de­nıet­taný», «Fılosofııa» bakalavrıa­ty, al «Saıasattaný» men «Áleý­met­taný» magıstratýra jáne PhD doktoran­týra ashyldy.

Professor R.B.Ábsattarovtyń saıasattaný jáne áleýmettik-fılosofııalyq pánder kafedrasy sheteldegi kóp­tegen ǵylymı mekemelerimen ynty­maqtastyq ornatqan. Osyndaı ynty­maqtastyqtyń nátıjesi onyń bastamasymen ótkizilgen birlesken semınarlar, ǵylymı-konferensııalar men kitap shyǵarý bolyp tabylady. Mysaly, onyń kafedrasy Koreıa ýnıversıtetiniń saıasattaný kafedrasymen birlesip «Political Changes and Ethnic Koreans in Central Asia» atty ǵylymı-semınar ótkizdi. Kafedranyń úsh oqytýshysy baıandama jasady. Semınardyń materıal­dary Seýl qalasynda, Ońtústik Ko­reıada basyldy; Chonnam ulttyq ýnı­ver­sıtetiniń ǵylymı ortalyǵymen «New Silk Road and the Global Diaspora» atty ǵylymı konferensııa ótkizdi (2012 j.). Kafedranyń alty oqytýshysy baıandama jasady. Konferensııanyń materıaldary Kvanjý qalasynda Ońtústik Koreıada basyldy: (2015 j.) 23-24 sáýir aralyǵynda Abaı atyndaǵy QazUPÝ-diń saıasattaný jáne áleýmettik-fılo­sofııalyq pánder kafedrasynyń negi­zinde Ońtústik Koreıa Chonnam ult­­­tyq ýnıversıtetiniń dıaspora ka­fe­­drasymen birge «Qazirgi álemdegi dıas­poralardyń ózekti máseleleri» ta­qyrybynda dóńgelek ústel ótkizildi. Sonymen qatar, onyń kafedrasynyń 15 oqy­týshysynyń 30 ǵylymı maqalalasy Berlın qalasynda nemis tilinde «Sozialphilosophische, politische und rechtliche Aspekte der Modernisiering Kasachstans. Berlin, 2012 g – 12 b.t. ımpakt faktormen» jáne «Politische, soziologische und rechtiche Probleme der Gesellschaftsentwicklung Kazachstans.-Berlin: Verlag Dr. Koster, 2013-18 b.t. ım­pakt faktormer» kitabynda jáne t.b. ba­syldy.

Zamandasymyzdyń adamı qasıetteri de erekshe boldy. Jarqyn-jaıdary mi­nezi, aqkónildigi, tazalyǵy, adaldy­ǵy, ádildigi, sabyrly-salmaqty sózde­ri tóńiregindegi jandardyń bárin ózine tartyp turady. 5 jylǵa jýyq par­tııalyq, prezıdent aparatynda ja­ýypty qyzmette, 25 jyldan asa kafedra meńgerýshisi, 3 jylǵa jýyq de­kan boldy. Osy mezgil ishinde esh ýaqytta tóńiregin bıliktiń bıiginen qaraǵan emes. Barlyq janǵa adamı tur­ǵydan, úlken adamgershilikpen, túsinikpen qaraıtyn. Mundaı laýazym ıeleriniń arasynda bul sırek kez­desetin qasıet. Ulyqtarǵa bas ıip, bas shulǵymaıtyn,ózinen kishilerge shirenbeıtin adam. Báriniń kóńilin tabýǵa tyrysatyn. Eshkimge esh ýaqytta daýys kóterip dóreki sóılemeıtin. Eń qıyn-qystaý jerlerdiń ózinen jol taýyp, abyroımen shyǵatyn. Reti kelgen mezgilde ádemi ázil aıtyp otyratyn, ázilderiniń ózinde tárbıelik mán maǵyna bar.

Raýshanbek myrza óziniń ǵulama­lyǵyn tanytyp ǵylym men bilimge teń qaraǵan, ekeýine birdeı ter tókken ǵalym. Shyn máninde ǵylym men bilim egiz, qustyń qos qanaty sekildi. Bilimsiz ǵylym joq, ǵylymsyz bilim damymaıdy. Bilim órkenıettiń irgetasy bolsa, ǵylym sonyń ústine turǵyzylǵan sáýletti ǵımaraty. Raýshanbek aǵamyz osyny tereń túsine bildi.

Ol ustazdyq ómiri de, ǵalymdyq ómiri de óte baı ári mazmundy. Bul jó­ninde ol kisini baqytty adam dep aıtýǵa bolady. Biraq ol kisiniń jolynda qıynshylyq, aýyrtpalyq bolǵan joq degen sóz emes. Bolǵanda qandaı, degenmen sonyń bárin óziniń aqyl-oıymen, azamattyq arymen, eńbekqorlyǵymen jeńip shyǵyp otyrdy. Ǵylymnyń azapty jolyn aýyzdyqtan, onyń shuǵylaly shyńyna shyqqan ǵalym ǵana baqytty. Mine, ustaz aǵamyz osyndaı baqyttyń ıesi.

 * * *

Sóz sońynda aıtarym, Raýshanbek Ábsattarov zamandas-áriptesimiz otan­dyq ǵylymdaǵy belgili ǵalym, ulaǵatty ustaz, kórgen-túıgeni mol parasatty tulǵa. Mundaı azamattar el sanasynda bilim, ǵylym tarıhynda máńgilik saqtalady degen pikirdemin. Sebebi, onyń eńbekteri kisilik, adamshylyq týraly. Onyń ómiri – ónege, ónegesi – ómir. Mereıtoı ıesi Raýshanbek myrzanyń shańyraǵyna shattyq, óz basyna uzaq ǵumyr, zor densaýlyq, otbasyna baqyt tileımiz. Eline sińirgen eren eńbeginiń jemisin jep, tárbıelep ósirgen ul-qyzdarynyń, nemere-shóbeleriniń, shákirtteriniń qyzyǵyn kórip, aıaýly aqylshymyz, qadirli qamqorshymyz bolyp aramyzda oınap kúlip júrsin.

Seksen jastan súrinbeı ótip, áli de óziniń parasat bıiginen jastarǵa ónegeli sózder qaldyrady degen se­nimdemin. Sekseninde baby kel­gen suń­qardaı túlep ushqan zamanda­sy­myzǵa Jaratý­shymyzdyń beretin jasy maǵynaly, nesibeli bolsyn degen tilek bildiremin.

Ǵarıfolla ESIM,

UǴA akademıgi,

professor