О́ńir halqy keńshar taraǵannan keıin elge bas bolǵan Qojabek Dá­dikbaev esimdi azamattyń esi­min áli kúnge qurmetpen ataıdy. Kezinde «Shaǵan» atty agrofırma quryp, keńshardyń múlik-múkámalyn eldiń ıgiligine jaratqan basshynyń arqasynda aýyl basqa eldi mekender kórgen qıyndyqtyń birin de sezingen joq. Agrofırma jyl saıyn kúrishten mol ónim alyp, tehnıka jańalap jatty. Sharýashylyq úzdikterin marapattap, alǵashqy bolyp avtokólik mingizip, jaqsy úrdistiń úlgisin kórsetken sol azamat 2000 jyly kólik apatynan qaıtys bolyp ketken edi. Júıeli josparlaýdyń nátıjesinde isi alǵa basqan agrofırma sol kez­degi aýdandaǵy barlyq qaıyrym­dylyq is-sharalardyń basynda turdy.

Basshysyz qalǵan agrofırma aınalasy az jylda tyǵy­ryq­qa tirelip, 2004 jyly aýyl­da jańa sharýashylyq – «Sha­ǵan Jer» JShS quryldy. Seriktestiktiń 2004 jylǵy 24 jel­toqsandaǵy quryltaı shartynda jáne jalpy jınalys sheshimimen bekitilgen jarǵyda quryltaıshylardyń sany 3 113 adam, jarǵylyq kapıtaly – 16 736 380 teńge dep kórsetilgen. Onyń ishinde 15 062 742 teńge salym salǵan B.Baıjanovtyń úlesi 90, al 1 673 638 teńgege baǵa­lanǵan jer úlesimen kir­gen qalǵan qatysýshylarǵa 10% tıesili delingen. Keler jyly seriktestik «Shapaǵat Lımı­ted» JShS quramyna kirip, 2007 jyly qaıta bólinetin bolǵan­dyq­tan B.Baıjanovtyń toqsan paıyzdyq úlesi «Shaǵan Jer» kompanııasyndaǵy 6 adamǵa beriledi. Aýyl turǵyndarynyń basym bóligi sodan bergi 13 jyl ishinde seriktestiktegi 10 paıyz­dyq úleske ıe 3 112 adamnyń qu­qyq­tary men múddeleri buzy­lyp kelgen dep otyr.

Ara-tura aıtylyp qalatyn osy másele byltyr jyl basynda taǵy bir jańǵyryp, aýyl­da­ǵylar 6 quryltaıshynyń birin qata­ryna qosý arqyly jalpy jınalys shaqyryp, sonyń nátı­je­sinde seriktestikti uzaq jyl basqaryp kelgen Berdibek Qady­rov óz erkimen qyzmetinen ketedi de, kópshilik daýyspen Jeńisbek Syzdyqov atty azamat basshy bolady.

Jalpy jınalysta turǵyndar jańa basshyǵa seriktestik jarǵy­syn qaıta qarap, halyqtyń jer jáne paı múliktik úlesterin túgen­deýdi, aýdıtorlyq tekserý júr­gizýdi tapsyrady. Kópshilik talabymen «Azamattarǵa arnal­ǵan úkimet» korporasııasynan seriktestiktiń tirkeý qujattaryn aldyrǵanda osy kezge deıingi basshylar tarapynan jiberilgen birshama zań buzýshylyqtar anyqtalypty.

Eń áýeli seriktestik quryl­ǵan ýaqytta 90 paıyz úleske ıe bolǵan B.Baıjanovtyń jar­ǵylyq kapıtalǵa qarajat sal­ma­ǵany, 2005 jyly ol úlestiń «Shapaǵat Lımıted» JShS-ne, araǵa eki jyl salyp B.Jańa­ber­­­­genovke, J.Oma­rovqa, A.Adae­vaǵa, M.Qutty­mu­ratovqa, K.Nazym­baev­qa, K.Duryso­vaǵa zańsyz be­ril­­gendigi belgili bolǵan. Osy­dan keıin aýyldyń alty júzge jýyq turǵyny sotqa talap-aryz berip, ótkizilgen barlyq jalpy jınalys hattamalaryna sáıkes sheshimderdi, ádilet organdarynda júrgizilgen tirkeý áreketterin jaramsyz dep tanýdy suraıdy.

Qyzylorda oblysynyń ma­man­­­dandyrylǵan aýdanaralyq ekono­mıkalyq sotynyń sýdıasy M.Sársenovtiń tóraǵalyq etýimen ótken sot otyrystarynda osy zań buzýshylyqtardyń barlyǵy anyqtalyp, seriktestikti tirkeý áreketterin júrgizýge negiz bolǵan jalpy jınalys hattama­larynyń sheshimderi zańsyz dep tanylypty. Sotta jaýapker retinde kórsetilgen alty quryltaıshynyń keıbiri seriktestiktiń jarǵylyq ka­pı­­ta­lyndaǵy úlesti basqa qaty­sý­shylarǵa bólip berýge kelisetin­dik­terin aıtqan.

Qyzylorda oblysynyń ma­man^­dandyrylǵan aýdanaralyq eko­no­mıkalyq sotynyń sýdıasy M.Sársenov berilgen talap-aryzdy ishinara qanaǵat­tandyrǵan. Biraq keıbir jaýap­ker­ler ókilderi atalǵan she­shim­niń kúshin joıýdy surap appe­lıasııalyq shaǵym beredi. Osylaısha daýly másele oblys­tyq sottyń azamattyq ister jónindegi appelıasııalyq alqa­syn­da qaralyp, tolyǵymen zertteldi. Alqa sot otyrysyna talapkerlerdiń barlyǵynyń qatysýy jáne isti qosymsha qu­jat­tarmen tolyqtyrý qajet bol­ǵandyqtan azamattyq isti birin­shi saty sotyna qaıta joldapty.

– Bizdiń eshkimde alty alasymyz, bes beresimiz joq, – deıdi «Shaǵan Jer» JShS dırektorynyń orynbasary Ábdirazaq Sádýov. – Tek halyqqa tıesili dúnıeniń qaıtarylýyn talap etip otyrmyz. Osyǵan deıin jylda tabyspen shyqtyq dep kóńil toǵaıtqanmen qarapaıym jumysshynyń eńbegi onshalyqty eskerilmeı qalatyn. Bıyl eń aldymen, jalaqyny kóterdik. Eńbekkerler naýqan sońynda kórsetkishine qaraı qomaqty qosymsha qarjy aldy.

Aıtpaqshy, sonaý 1976 jyly aýyldaǵylar mıllıon put kúrish jınap, oblystaǵy eń ozyq sharýashylyqtar kóshin bas­taǵan eken. Byltyr mol ónim alyp, qyryq tórt jyl burynǵy kórsetkishti jańartypty. Serik­tes­tikte jumys isteıtinder qata­ry kóbeıdi. Eń aldymen qosta eńbek etip júrgenderge jaǵdaı jasaldy, túski tamaqtaryn te­gin qyldy. Ortaq ónim qoldy bolyp ketpeý úshin qyrmanǵa elektrondy tarazy qoıdy. Pan­demııa kezinde bıe baılap, aýyl turǵyndaryna tegin saýmal taratty. Aýyl ortasynan bir ǵıma­ratty gıpermarketke aınaldyryp, qajetti quraldarmen jab­dyq­tady. Endi jylyjaı salyp, eldi kókónispen qamtamasyz etýdiń qamyn jasap jatyr.

Sotta jaýapker retinde ta­nyl­ǵan 6 quryltaıshynyń biri Baqytbek Jańabergenovpen de til­destik. Ol seriktestiktegi qu­­­­ryl­­taıshylardyń eshqan­daı ar­­tyqshylyqqa ıe bolmaǵan­da­­ryn, ózderiniń atyna jóndi-jónsiz pikirler aıtylyp jatqa­nyna renishti ekenin jasyrmady. Máselege baılanysty birjaqty pikirler tarap jatqanyna da alańdaýly eken.

– Burynǵy basshylyq iste­gen jumystyń bárin teriske shyǵa­rýǵa bolmaıdy ǵoı. Serik­testik aýyl­daǵylardyń áleýmettik jaǵ­daıyn jasaýǵa shama-shar­qynsha úles qosty. Sony tez umy­ta qalǵandarǵa renishtimin. О́tken jolǵy sotta osy ýaqytqa deıingi biraz istiń zańsyz dep tanylǵanyna qarsy boldyq, – deıdi ol.

Shaǵandaǵy shýdan jergi­likti bılik te habardar, aýdan ákimdiginde qos taraptyń qaty­sýymen kezdesýler de ótken. Jaqynda aýyl turǵyn­da­rynyń ókilderin oblys ákimi Gúlshara Ábdiqalyqova qa­byl­dap, istiń ádil sheshilýin na­zarda ustaıtynyn aıtypty. Aýyl ishindegi alypqashpa áńgi­meden, aǵaıyn arasyndaǵy alaýyzdyqtan qajyǵan turǵyn­dar­ǵa osy sóz demeý bolyp tur. Kóp uzamaı kóktemgi egis naý­qa­nynyń qarbalasy bastalady. Nesibesin jerden tergen jurt­tyń kóńilinde «Aǵaıyndy alaýyz qylǵan bul daý kóptiń yrzyǵyna kesirin tıgizbese eken» degen alań da joq emes.

Qyzylorda oblysy