Otandyq kásipkerlerdi qoldaýdyń II forýmy

2018 jyldan bastap qor uzaq merzimdi offteık-kelisim­sharttar jasaı otyryp, Qazaqstanda balamasy joq jańa óndirister qurýdy ynta­landyratyn ımportty almas­tyrý baǵdarlamasyn iske asyryp keledi. Bul rette otandyq kásipkerlerge eli­miz­de óndiristi jolǵa qoıý usy­nyl­sa, qor óz tarapynan olardy orta merzimdi perspektıvada satyp alýǵa kepildik beredi.

Jıynda sóz alǵan qor tóraǵasy Ahmetjan Esimov pandemııa kezinde otandyq óndirýshilerdi qoldaý jáne satyp alý júıesin jetildirý boıynsha qor qabyldaǵan sharalardyń tıimdiligin atap ót­ti. «Pandemııaǵa deıin ót­ken jyldyń qańtar aıynda qordyń otandyq óndirý­shi­lerdi qoldaý jónindegi is-sharalar keshenin júzege asyrý týraly qabyldaǵan she­shimi, birinshiden, ýaqtyly, ekin­shiden, shyn máninde nátıjeli boldy. Bul bizge qazaqstandyq óndi­rýshilerdi qoldaýdyń qalyp­tasqan jańa modeli týraly aıtýǵa tolyq negiz beredi, onyń aıasynda eldegi iskerlik belsendilikti yntalandyrý boıynsha birneshe joba iske asyrylýda», dedi A.Esimov.

Sondaı-aq qor tóraǵasy «satyp alýdy sanattyq bas­qa­rýdy» engizýdiń tıim­di­ligin atap ótti. Satyp alý­dyń bul túri taýarlardyń bel­­gili bir túrleri boıynsha kompanııalardyń jalpy qa­jet­tiligin shoǵyrlandyrýǵa jáne jetkizýshiler pýlyn anyq­­taýǵa múmkindik beredi. Bul tetik tek óndirýshilerden ǵana satyp alýdy qamtamasyz etip, deldaldardyń qatysýyn boldyrmaýǵa yqpal etedi. 2018-2020 jyldar araly­ǵyn­da 37 qazaqstandyq óndirý­shimen 246 mlrd teńgege se­riktestik týraly strate­gııa­lyq kelisimder jasaldy. Sa­typ alýdy strategııalyq bas­qa­rýdy iske asyrýdan qor kom­pa­nııalary tobynyń eko­no­mıkalyq paıdasy 69 mlrd teńgeni qurady.

Qor bir kózden satyp alý negizderin qaıta qarastyryp, bá­sekeles ortany keńeıtý arqyly qazaqstandyq óndirý­shilerdi qoldaýdy júzege asyrady. Qor bir kózden satyp alý negizderin qaıta qarady jáne olardy 37 paıyzǵa azaıt­ty. Al holdıngishilik satyp alý boıynsha pozısııalar 4500 pozısııadan 207-ge deıin, ıaǵnı 22 esege qysqardy. Iske asyrylǵan keshendi shara­lardyń nátıjesi 280 myń adamdy jumyspen qamtýǵa múmkindik berdi. Qor tapsyrystary esebinen salyq tólemderiniń kólemi shamamen 170 mlrd teńgege jetken. Qor kompanııalarynyń 410 mlrd teńgeni únemdeýi – qabyldanǵan sharalardyń tikeleı qarjylyq nátıjesi.

Joǵaryda atalǵan tetikter­men qatar, qor pandemııa kezinde «Atameken» palatasymen birlesip, kásipkerlerdi naqty qoldaý sharalaryn qabyldady. Jobalyq qujat­ta­many jobalaý kezinde qazaq­s­tandyq ónimdi mindetti túrde qoldaný, merdigerdiń qazaqstandyq materıaldardy qoldanbaǵany úshin aıyppul túrindegi jaýapkershiligin belgileý, keminde 30% mólshe­rinde aldyn ala tólemniń qaras­tyrylýy jáne ony tóleý merzimin 10 kúnge deıin qysqartý – onyń bir aıǵaǵy. Odan ózge sybaılas jemqorlyq táýekelderin tómen­detý, kásipkerler úshin barynsha ashyq prosedýralardy qalyptastyrý maqsatynda qyzmetterdi sıfrlandyrý sharalary qabyldanǵanyn atap ótken jón.

Qabyldanǵan sharalar el ekonomıkasy úshin kúrdeli kezeńde otandyq kásipkerlikti qoldaýǵa múmkindik berdi. «Qarapaıym zattar ekonomıkasy» salalary boıynsha kórsetkishter – osynyń bir aıǵaǵy. Máselen, 2020 jyly otandyq kásipkerlerden satyp alý úlesi 83%-dy qurady, bul kórsetkish 2019 jyly 45%-ǵa teń bolǵan. Mashına jasaý salasy 30%-dan 79%-ǵa, ıaǵnı 2 ese artty.

Qor basshysy el Prezı­dentine turalap qalǵan óndi­risterdi qoldaýǵa baǵyt­talǵan jańa jobany tanystyrdy. Bul jobada qorǵa qarasty kompanııalar tobynyń qajet­tiligi úshin taýarlardy satyp alý úshin tikeleı shart jasaý qarastyrylǵan. Bul baǵytta jergilikti atqarýshy organdarmen birlese óndirgen taýaryn ótkize almaı júrgen kásiporyndardyń tizimin qa­lyp­tastyrý usynylyp otyr. Sol arqyly qor to­byn­daǵy kompanııalar qa­jet­ti taýarlardy satyp alsa, ká­siporyndar jumys oryndaryn saqtap qalady jáne óndiristik qýattylyqtaryn arttyrady. Bul ádis boıynsha 37 kásiporynǵa jasalǵan aldyn ala taldaý qoldaý naq­ty kórsetilgen kezde ón­di­ristik qýattylyqtardyń júk­temesi 35-ten 85%-ǵa deıin artatynyn, turalap qalǵan 1 900 jumys orny qalpyna keltirilip, jańa 780 jumys orny qurylatynyn kórsetip otyr. Qosymsha salyq aýda­rym­darynyń kólemi 5,5 mlrd teńgeni quraıdy.