Ozyq qoǵam qurýda orny aıryqsha qyzdar

Qoǵam • 05 Naýryz, 2021

Ozyq qoǵam qurýda orny aıryqsha qyzdar

Qubylmaly eńbek naryǵy jaǵdaıynda qyzdar qaýymy básekede bilim men kásibı daǵdylardyń teńsizdigine tap bolady. Máselen, ǵylym, tehnologııa, ınjenerııa jáne matematıka salalary (STEM) boıynsha oqyǵan túlekter arasynda áıelderdiń úlesi álemde 15%-dan aspaıdy. Osynaý qıynda qyzyqty salada óz múmkindikterin dáleldep, eńbek etip júrgen qazaq qyzdary Aqmaral Ábdıeva men Márııam Tileýhan Londonda turady. Olar kásibı jáne tulǵalyq damý baǵytynda keńes beretin Mata.it jobasynyń birlesken avtory.

Aıa О́MIRTAI

– Ǵylym jolyna qalaı keldińizder?

Aqmaral: – Meniń ǵylym jolyna kelýime mekteptegi matematıka muǵalimim kóp yqpal etti. Ol kisi ári synyp jetekshimiz edi. Meniń matematıka pánine beıimimdi baıqap, olımpıada jarystaryna daıyndady. Ǵylymdaǵy jolym mektepten qalyptasty deýge bolady. Keıin Londonda matematıka salasynda bakalavr (UCL) men magıstratýrany (King’s College London) bitirdim. Qazir Londonda kıberqaýipsizdik salasynda jumys isteımin.

Márııam: – Meniń IT salasyna qyzyǵýshylyǵym bala kezimnen bastaldy. Alǵash bes jasymda úıde Wi-Fi roýterin qosqanymnan jańa tynysym ashylǵandaı boldy. О́zim mektepte ınformatıkaǵa erekshe qyzyqtym. Londonda Computer Science baǵytynda bakalavr (Queen Mary University London) bitirdim. Qazir Londonda ınjener-baǵdarlamashy (Software Engineer) bolyp jumys isteımin.

– Qyzdar qaýymy úshin STEM baǵytyn tańdaýdyń mańyzy qandaı?

Aqmaral: – Nıet, ynta, umtylys kez kelgen kedergini jeńetin qasıet dep aıtar edim. Qyzdar úshin STEM sferalary qıyndyq týǵyzady degen jalǵan nárse, sol sııaqty naqty ǵylymdar tek er adamdarǵa arnalǵan deý de negizsiz. Adamdar bul máseleniń stıgmatızasııa ekendigin túsiný kerek. Osy oraıda qyzdardy naqty ǵylym salasyn oqýǵa beıimdeý, múmkindik týǵyzý óte qajet.

– Qyzdarǵa ǵylym-bilimmen aınalysý qandaı artyqshylyq beredi?

Márııam: – Ǵylym áýeli ózimiz úshin kerek. Ǵylym arqyly eń áýeli ózińdi qorǵaı alasyń, táýelsiz ete otyryp, qarjylyq turaqtylyqqa ıe etedi. Eń bastysy, baǵa úshin emes, bilim úshin oqýymyz qajet. Kóp adamdar ekonomıkalyq jáne áleýmettik turǵydan «progrestiń qozǵaltqyshy» retinde tek er adamdardy kóredi. Bul pikir qoǵamnyń múmkindikterin tolyq kólemde kádege asyra almaıdy. Qoǵamdy jaqsartý áıelderdiń de qolynan keletin ıgilik. Bilimdi, óziniń ne qalaıtynyn biletin, emosıonaldy jáne qarjylaı táýelsiz áıelder qanshalyqty kóp bolsa, ómir sapasyn ǵana jaqsartyp qoımaı, qoǵamnyń da damýyna atsalysar edi.

Aqmaral: – Sanaly, ozyq qoǵam qalyptastyrýda qyzdardyń orny aıryqsha. Saıasat, sana, ekonomıka úshtaǵanynda jol taba alatyn, kez kelgen qıyndyqty eńsere alatyn býyn qalyptastyrýda ǵylym-bilimniń orny erekshe bolmaq.

– Halyqaralyq áıelder meıramy Ulybrıtanııada qalaı atap ótiledi?

Márııam: – Birinshiden, Ulybrıtanııada bul kún demalys retinde belgilenbegen. Bul kúnderi qoǵamdaǵy áıelder máselesine baılanysty konferensııalar uıymdastyrylyp, beıbit jıyndar men sherýler ótip jatady. Gúl men syılyq syılaý ádetten tys praktıka. Qazaqstanǵa qaraǵanda, munda áıelder men qyzdar merekesi ózgeshe toılanady.

– Er-azamattar genderlik máseleler jaıly saýatyn kóterýge nege asyqpaıdy jáne ol qanshalyqty mańyzdy?

Aqmaral: – Biz patrıarhattyq qoǵamda ómir súremiz, er-azamattar teńsizdikti sezinbeıdi. Biraq patrıarhattyń ózinde de erler úshin joıqyn teris tustary bar. Mysalǵa, ýly maskýlındik (toxic masculinity) psıhologııalyq qysym týdyratyny shyndyq. Qoǵamdaǵy psıhologııalyq turaqtylyq úshin jáne damyǵan orta úshin erler qaýymy ózderiniń áleýmettik rólderin de qarastyrý kerek.

– Áńgimeńizge rahmet.

Áńgimelesken

Aıa О́MIRTAI,

«Egemen Qazaqstan»

Kúnniń mańyzdy jáne ózekti jańalyqtaryn «Egemen Qazaqstan» telegram kanalynan oqyńyz