Ulttyq anımasııa óneriniń búgingi jańalyqtary qandaı?

Osydan úsh jyl buryn qurylǵan Qazaqstan anımasııalyq kınostýdııalar qaýymdastyǵy otandyq anımasııa­lyq kıno óneriniń damýyna yqpal etý, bedelin arttyrý, sondaı-aq kınostý­dııa­lardyń quqyqtyq máseleleri boıyn­sha múddesine ókildik etý, qorǵaý, qoldaý boıynsha tyndyrymdy jumystar at­qaryp keledi. Máselen, OzgeEpic zamanaýı óner keńistigimen birlesip eli­miz­degi jas daryndardy qoldaý maq­satynda ÁMEN Animation Film Festival negizin qalap, Ámen Qaıdarovqa ar­nal­ǵan respýblıkalyq ǵylymı kon­feren­­sııany halyqaralyq deńgeıde ótkiz­­geni – jadymyzda. Búginde qaýym­dastyqqa belsendi jumys istep jat­qan 8 anımasııalyq kınostýdııa, 3 jeke anımasııalyq oqytý ortalyǵy jáne Qazaq ulttyq anımasııalyq kıno óne­rin qoldaý ortalyǵy tirkelgen. Qaýym­dastyq jetekshisi, Astana film jastar kınostýdııasynyń dırektory Jánibek Nurbekuly jyl boıy atqarar jumys josparyn keńinen áńgimelep berdi.

– Qaýymdastyq ókilderi Reseıdegi halyq­aralyq anımasııalyq kınoforým­ǵa, Túrkııanyń Ankara qalasynda TURKPA-nyń uıytqy bolýymen ótken Túrkitil­des elder arasynda anımasııalyq kıno za­ńyn qabyldaý týraly semınarǵa qatys­ty. Qaýymdastyq quramyndaǵy kınostýdııalar únemi ózara shyǵarmashy­lyq baılanysta bolady. Dál qazirgi kezde Qazaqstandaǵy anımasııalyq kıno óndirisiniń tarıfıkasııasyn jasap jatyrmyz, – deıdi ol.  

Jánibek Nurbekulynyń aıtýynsha, anımasııa salasynda áli de mamandar jetispeıdi. Qazaq ulttyq óner ýnıversıteti men T.Júrgenov atyndaǵy Qazaq ulttyq óner akademııasynyń anı­masııalyq kıno rejıssýrasy maman­dyǵynyń túlekteri sapaly dıp­lom­dyq anımasııa fılmderin jasap, óndiriske tezdete bilek sybana kirisse degen tilegi bar. Ol basshylyq etetin Astana film stý­dııasynyń kórermen qaýymǵa usynar qýanyshty jańalyǵy barshylyq. Sonyń biri – «Balapan» arnasynyń tapsyrysymen 2020 jyly qazan aıynan bastal­ǵan «Ǵaryshker bala Jiger» atty on serııa­ly 2D anımasııalyq fılmi aıaqtalýǵa jaqyn.

– Bıyl kishkentaı kórermen­derimiz­diń súıikti arnasy «Balapan» arnasy­nan shyǵatyn jańa sapaly dúnıe­ler kórermen kózaıymyna aınalady dep senemiz. Sonymen qatar Ulttyq kıno­ny qoldaý ortalyǵynyń ótken jyly ón­diriske jibergen anımasııalyq jumys­tary da jyl sońynda daıyn bolady dep úmittenemiz, – deıdi ol.

«Shyraq» álemdik alańǵa jol tartady

Al óner báıgesinde óreli izdenisteri­men daralanyp júrgen jańa tolqyn ókilderimen tildeskenimizde ózderiniń sheberlikterin shyńdaı bastaǵanyn, tipti shet memleketterden tapsyrys ala bastaǵanyn qýana jetkizdi. Almaty qa­la­syndaǵy ARA studios anımasııalyq stýdııasynyń rejısseri Meıirjan Sandybaıdyń esimi «Kókserek», «It» qysqametrli anımasııalyq fılm­derimen jaqsy tanys. Búginde «Balapan» arnasymen birlesip, «Dara Tulǵa», «Sábı» anımasııalyq serıaldaryn jáne Amerıka prodıýsserleriniń usynysymen Jozie Flores atty Tık tok jelisiniń juldyzy jaıly rolıkter túsirgen.

– Qazir álemdik festıvaldarǵa In Light (qaz. «Shyraq») atty qysqametrli anımasııalyq fılm daıyndap jatyrmyz. Shyǵarmashylyq tobymyz elimizdiń eń bilikti ári tájirıbeli mamandarynan quralǵan. Olardyń qatarynda kásibı ssenarıst, júldeli rejısser, dısneılik sheberlerden bilim alyp júrgen anımatorlar, kompıýterlik gra­fı­kanyń jiligin shaǵyp, maıyn ishken rıggerler men modeldeýshiler de bar. Aldaǵy maqsatymyz anımasııa salasynda qazaqstandyq brend qalyptastyrý. Ol úshin qazir tyń ıdeıalar, qyzyqty oqıǵa men tartymdy keıipkerlerdi izdep júrmiz, – deıdi Meıirjan.

«Er Tarǵyn» baldyrǵandarmen júzdesedi

Jalpy, qazaq anımasııasynyń damýy qazaq folklorymen tyǵyz baıla­nys­ty. Otandyq kınoóndiris alańyn­da on jyldan beri jumys istep kele jat­qan Dala animation stýdııasy Dilshat Rahmatýllınniń rejısserlik jetek­shiligimen osy qatardaǵy úlken-úlken jobalardyń tusaýyn kesti. Máselen, atalǵan stýdııa túsirgen «Shahmat pat­shalyǵy» mýlthıkaıasynyń tanysty­rylymy Latvııa astanasy Rıgada shahmattan jasóspirimder arasyndaǵy Eýropa chempıonatynyń ashylýynda kórsetilgen-di. Bul da qazaq anımasııasy úshin aıtýly jetistik.

– Qazir «Balapan» telearnasymen birlesip turaqty jumys istep kelemiz. Áý basta, ashylǵaly beri arnamen birlesip kóptegen jobany birge atqardyq. Bala­lardyń súıikti arnasymen birge ósip-jetilip kelemiz desek te bolady. Bıyl «Er Tarǵyn» jyry boıynsha anı­ma­sııalyq jobany aıaqtap qaldyq. Buıyr­sa, kishkentaı balalar jazǵa salym kórip qalýy tıis. Aldaǵy josparymyz tolyqmetrli fılmderdi túsire otyryp, dúnıejúzilik prokatqa shyǵýdy armandap júrmiz. Bizdiń josparlarymyz – bizdiń armandarymyz, – degen rejısser stýdııa ujymynyń aldyna bıik mindetterdi qoıyp keledi. Jýyrda Dala animation stýdııasy ázirlegen «Aýa» anımasııalyq fılmi Ystanbulda ótken Best Istanbul Film Festival «Úzdik qysqametrli anımasııa» atalymy boıynsha jeńimpaz bolyp tanyldy.

«Altyn adam» toqtap tur

2018 jyly rejısserler Turdybek Maıdan men Tilek Tóleýǵazy túsirgen «Muzbalaq» mýltfılmi kórermen­ge jol tartqanda ulttyq anımasııa qor­jyny taǵy bir tamasha týyndy­men tolyq­ty dep qýanǵan bolatynbyz. Qazaq saıatshylyq óneri týraly tolyq­metr­li anımasııalyq fılmi birqatar halyq­aralyq baıqaýlardyń jeńimpazy bolyp tanyldy. 2019 jyly Germanııanyń anımasııalyq fılmder ınstıtýty (DIAF) taǵaıyndaǵan «Úzdik anımasııa­lyq fılm» júldesimen marapattal­ǵan-dy. Sol kezde «2D anımasııasynyń tańǵaldyrarlyq úlgisi. Disney jáne Pixar anımasııalyq keńistiginen tys jerde jasalǵan naǵyz jańalyq», dep baǵa­lan­ǵan edi. Mazmundy mýlt­fılm túsi­rýdi maqsat etken jigit­ter­diń ár bas­qan qadamyn nazarda ustap, sol jyly «Altyn adam» anımasııalyq fılmin túsirýge ázirlik jumystary bastal­ǵany jaıyndaǵy aqparatty gazet betine de jaz­ǵanbyz. Osy oraıda Ańyz film dı­rek­tory, rejısser Turdybek Maı­dan­nyń endigi shyǵarmashylyq iz­denisi jaıyn­da bilmek bolyp habar­las­qany­myzda, taqyryp jaǵynan da, túsirilim jaǵy­nan da qýantarlyq jańa­lyqtarymen súıinshiledi.

– О́tken jyl bizdiń stýdııamyz úshin de, qazaq anımasııa salasy úshin de aıtar­lyqtaı tabysty jyl boldy. Qazir bu­ryn­ǵydaı emes, qazaq anımasııasynda ilgerileý bar. Damý da bar. Suranys bar jerde, damýdyń qosa júretini sózsiz. Byltyr 20 serııadan turatyn ulttyq qundylyǵymyzdy aıshyqtaıtyn balalar fılmin túsirdik. Búginde «Balapan» telearnasynan tapsyrys alyp, stýdııalar ashylyp ta jatyr. Qazir Ulttyq kınony qoldaý ortalyǵynyń demeýimen bizdiń ujymǵa bes joba berildi. Sonyń biri – «Altyn adam» fılmi alaıda ol týyndy túsirilim jumystary barysyna toqtaldy. Aıtýynsha, atalǵan fılmniń ssenarııin belgili dramatýrg Ánnas Baǵdat jazǵan.

– О́z qaltamnan qarjy tólep otyryp, fılm ssenarııin 2 aıda jazyp shyq­qanbyz. Ár jumystyń óziniń alǵash­qy bas­qyshtary bolady. Ssenarııdi jazyp bolǵan soń, «Qazaqfılm» stýdııasy­nyń anımasııa bólimindegi sarapshy­lyq keńes tańdaýynan óttik. Odan ári Máde­nıet jáne sport mınıstrliginiń ruqsa­tyn alyp, «Qazaqfılm» qoldaýymen jumysty endi bastap jatqanymyzda 2019 jyly joba toqtap qaldy. Ulttyq kıno­ny qoldaý ortalyǵynyń ashylýy, on­daǵy basshylyqtardaǵy aýys-túıis qol­baı­laý bolyp, jumysymyz mandymaı tur. Bekitilgen qarjy áli kúnge deıin bólin­beı keledi, – degen rejısser qarjy tap­shylyǵynan ujymdaǵy myqty maman­­dardyń ózge jobalarǵa tarap ketý qaýpi týǵanyn jetkizdi.

– Anımasııa salasyndaǵy taǵy bir ózekti másele – maman tapshylyǵy. «Altyn adam» úlken dodalarǵa túsetin joba bol­ǵan­dyqtan, pisip-jetilgen, osy sala­nyń úzdik mamandaryn tartýǵa týra keledi. Al jobamyz toqtap turǵandyqtan, ol maman­dar ketýge májbúr. Bizdiń bas­shylyq áne-mine dep soza bergenshe, jobany ármen qaraı túsirýimizge múmkindik berse, – deıdi ol.

Qusbegiliktiń qyr-syryn shynaıy jetkizgen «Tastúlek», «Muzbalaq» syndy fılmderimen qazaq anımasııasyndaǵy folklorlyq dástúrdiń damýyn jańa beleske kótergen avtor osylaısha teketi­resti úzilis ústinde júrgen bolyp shyqty.

Qazaq mýltfılminiń atasy Ámen Qaıdardyń kóshin jalǵaǵan jas býynnyń sózinen baıqaǵanymyz – qazaq anımasııa­syn alǵa súıresek degen jalyn da, jańa­shyldyq ta bar eken. Onysy sózi­nen ǵana emes, isinen de ańǵarylady. Álem­di ónerimen tańǵaldyrǵan Dımashtaı, Iman­bekteı órimdeı jastardyń alaman báıge­de baby da, baǵy da qatar oza shapqany keshe ǵana emes pe?! «Bolam degen balanyń betin qaqpa, belin bý» degen. Jastar tek múmkindik berilgenin qalaıdy!