Boıynda ákelik meıiri men qamqorlyǵy bar Gena men qalqanqulaq Chebýrashka kóbimizge tanys. Tanys deppin-aý, janymyzǵa jaqyn keıipkerler. Osydan elý jyl buryn avtor jas oqyrman nazaryna usynǵan edi, sodan beri eki dos kórermenmen birge jasap keledi. Týǵan kúnderde qosylyp án salamyz, kók vagonǵa otyryp alysqa sapar sheksek te, sol bir tanys áýen kóńil túkpirimizde oınap turady.

Búginde bul eki dos álemniń kóptegen elinde tanymal, tipti japon, shved tilderinde sóılesedi. Biraq jarty ǵasyr buryn osynsha tanymal bolady degen oı eshkimniń qaperine kirmegen, tipti jazýshy Edýard Ýspenskııdiń ózi de oılamaǵan bolar. «Qoltyraýyn Gena jáne onyń dostary» kitabynyń alǵashqy basylymy 1966 jyly balalar ádebıeti baspasynda Valerıı Alfeevskııdiń sýretterimen jaryq kórdi. Bul osyǵan deıin «Kóńildi pil» atty poezııa jınaǵyn shyǵarǵan Ýspenskııdiń alǵashqy prozalyq romany-tuǵyn. Úsh jyldan soń Roman Kachanovtyń áıgili «Krokodıl Gena» anımasııalyq fılmi kópshilikke jol tartty, osydan soń-aq fılm keıipkerleri ataqty bolyp shyǵa keldi. Budan soń da Gena men onyń dostary jaıynda taǵy úsh mýltfılm jaryq kórdi. Mýltfılmdegi obrazdardy jaqsarta túsý úshin keıipkerler kelbetin ózgertýge týra keldi. Máselen, qoıýshy-sýretshi Leonıd Shvarsmannyń tikeleı qatysýymen qulaǵy kishkentaı súıkimsiz kórinetin Chebýrashka dereý qalqanqulaq bolyp, kózi baqyraıyp shyǵa keldi. «Qoltyraýyn Gena jáne onyń dostary» kitabynyń alǵysózinde aıtylǵandaı, Chebýrashka – kitap avtorynyń balalyq shaǵyndaǵy súıikti oıynshyǵy bolǵan. Áke-sheshesiniń aıtýynsha, oıynshyq jańadan satyp alynǵanda tropıkalyq ormandarda ómir súretin janýar bolǵan kórinedi. Ábden tozyǵy jetken oıynshyqtyń aıý, ıa qoıan ekeni aıyrǵysyz bolyp, áıteýir oıynshyq belgisinen úlken kózi men jalpy bitimi qalsa kerek. Sondyqtan negizgi mátinde shynymen belgisiz tropıkalyq janýar keıpinde sýretteletin Chebýrashka apelsın toly qorapta uıyqtap qalyp, úlken qalaǵa tap bolady. Apelsınge toıyp alǵan janýar súrinip, qulaı bergen soń dırektor «Chebýrashka» atap ketedi.
Al qoltyraýyn prototıpi balanyń oıynshyǵy emes, ol kádimgi kompozıtor Iаn Frenkeldiń ózi bolatyn. 1983 jyly «Balalar ádebıeti» baspasynyń 50 jyldyq mereıtoıynda Ýspenskıı sahnaǵa kóterilip: «Qymbatty dostar, endi sizderge qoltyraýyn Gena kimge arnaldy degen qorqynyshty qupııany ashqaly turmyn. Ol osynda, dál aldaryńyzda otyr» dedi. Zaldaǵylar bolsa tóralqa músheleri me dep bir-birine qarasyp, Genany izdep jatty. Ýspenskıı aýdıtorııadaǵy kúlkiniń báseńdeýin kútip: «Iаn Abramovıch, turyńyz, ótinemin» dedi. Frenkel ornynan turyp, jınalǵandarǵa taǵzym etti. Shamasy, kompozıtordyń minezi men bolmysy rasynda qamqor, meıirimdi kelgen qoltyraýynǵa uqsas bolsa kerek.
Biraq mýltfılmdi túsirý kezinde sýretshiler Iаn Frenkeldiń beınesin emes, tumsyqty kelgen naǵyz qoltyraýynnyń beınesin qoldandy. Mýltfılmde Gena tiginen júrip, kostıým, baskıim kıedi, kún saıyn haıýanattar baǵyna baryp, sonda qoltyraýyn bolyp jumys isteıdi. Onyń jumys ornynyń ústinde: «Afrıkalyq qoltyraýyn Gena. Jasy elýde. Tamaqtandyrýǵa jáne sıpaýǵa bolady» dep jazylǵan.
Al kitaptaǵy taǵy bir keıipker, ol – Shapoklıak esimdi kempir (kóne baskıimniń ataýy). Bizdiń eki dostyń basty qarsylasy. Sıýjet jelisine sáıkes, basty mindeti – «zulymdyq jınaý». Jalpy, bul keıipkerdiń shyǵý tegi qyzyq. Avtor baspasózge bergen bir suhbatynda atalǵan keıipker birinshi áıeliniń prototıpi ekenin moıyndaǵan edi, al mýltfılm keıipkerleriniń syrtqy poshymyn oılap tapqan sýretshi Leonıd Shvarsman Shapoklıakty qaıyn enesinen azdap «kóshirip alǵan» desedi.
Joǵaryda aıtqanymyzdaı, 1970 jyldary Shvesııa serıal, radıohabarlar, grammofon jazbalaryn jáne komıks jýrnaldaryn shyǵaryp, ondaǵy keıipkerlerdi Drýtten men Gena («Drutten och Gena») dep atady. Iаǵnı shved tilinde Chebýrashka Drýtten dep ataldy. Qulaý, súriný sózi aýyzeki shved tilinde drýtten degenge saıady. Al Roman Kachanovtyń mýltfılmderine qurmet retinde japon rejısseri Makoto Nakamýra Gena men Chebýrashkany «Chebýrashka» (2013) tolyq metrli qýyrshaq fılmine aınaldyrdy. Ańyzǵa aınalǵan keńestik mýltfılmniń minezin saqtaý úshin barlyq qýyrshaq pen dekorasııa qaıta jasaldy: mımıka men keıipker daýystaryn barynsha dál berýge tyrysty.
Dostyq biriktiredi, qıyndyq shyńdaıdy. Aty ańyzǵa aınalǵan mýltfılmniń aıtar oıy osy joldarda jatqandaı. Bir-birine qaltqysyz sengen dostar osy kúni vagonǵa jaıǵasqan kúıinde tym uzaqqa saparlap barady. Jaqsylyqqa senetinder jaıynda kóńildi án shyrqap barady.
Ulytaýda júrgizýshiniń kóliginen qarý men kıik eti tabyldy
Oqıǵa • Búgin, 19:34
Lısenzııa almaǵan mektepterge aıyppul salynady
Bilim • Búgin, 19:27
Aqtóbe turǵynynan aqsha bopsalaǵan kúdikti qamaýǵa alyndy
Aımaqtar • Búgin, 19:12
Mıýnhende Qazaqstan-Bavarııa ınvestısııalyq dóńgelek ústeli ótti
Qazaqstan • Búgin, 18:58
BQO tasjolynda jol apatynan eki bala zardap shekti
Oqıǵa • Búgin, 18:55
«AMANAT» partııasynyń kadrlyq resýrsy jetkilikti – Erlan Qoshanov
Qoǵam • Búgin, 18:46
Qasym-Jomart Toqaev Pákistan Prezıdentine kóńil aıtty
Prezıdent • Búgin, 18:19
Antalııada toǵyz qumalaq pen asyq atýdan jarys bastaldy
Sport • Búgin, 18:07
Oqý-aǵartý mınıstrliginiń baspasóz hatshysy taǵaıyndaldy
Taǵaıyndaý • Búgin, 17:46
Qazaqstan men Estonııa ekijaqty yntymaqtastyqty keńeıtýge múddeli
Qazaqstan • Búgin, 17:40
Elorda damýdyń jańa úlgisine kóshýi tıis – Prezıdent
Prezıdent • Búgin, 17:40
Áskerıler Úshtóbe turǵyndaryn órtten qutqardy
Aımaqtar • Búgin, 17:34
Prezıdent elordanyń jańa Bas josparyn ázirleýdi tapsyrdy
Elorda • Búgin, 17:21
Elorda aınalasynda azyq-túlik beldeýi qalyptasady
Elorda • Búgin, 17:19
Elorda aımaǵy elimizdiń ekonomıkalyq tiregine aınalýy kerek - Toqaev
Elorda • Búgin, 17:17
Astanada balabaqsha kezeginde 45 myń bala tur
Qoǵam • Búgin, 17:10
Astananyń ár aýdanynda kitaphanalar ashylady
Elorda • Búgin, 17:06
Prezıdent: Bólingen qarjy tıimsiz jumsalady
Bilim • Búgin, 17:05
Astanada 600-den astam bilikti dáriger jetispeıdi
Medısına • Búgin, 17:01
Úsh jyl ishinde Astanany abattandyrýǵa 45 mlrd teńge bólingen
Prezıdent • Búgin, 17:00
Elordadaǵy perzenthanalarda oryn tapshy
Elorda • Búgin, 16:54
Astanada jastar arasynda jumyssyzdyq deńgeıi óte joǵary
Elorda • Búgin, 16:53
Prezıdent elordalyqtardyń turmystyq mádenıetine qatysty pikir bildirdi
Qoǵam • Búgin, 16:48
Prezıdent elordada kópjyldyq ósimdikterdiń úlesin arttyrýdy tapsyrdy
Elorda • Búgin, 16:47
Prezıdent: Kólik turaǵy bolmasa, bir de bir úı salynbaýy kerek
Elorda • Búgin, 16:43
Mardymsyz qurylys bastaǵan laýazym ıeleri jemqorlyq boıynsha jaýapqa tartylady
Prezıdent • Búgin, 16:39
EKSPO aýmaǵy qańyrap bos jatyr - Prezıdent
Elorda • Búgin, 16:38
Astanada saıabaqtar jetispeıdi – Memleket basshysy
Elorda • Búgin, 16:36
LRT jobasy negizinen qate boldy – Prezıdent
Prezıdent • Búgin, 16:34
Elordada kólik salasyn damytý jumysy aqsap tur – Prezıdent
Elorda • Búgin, 16:26
Astanadaǵy 200 úı turýǵa jaramsyz
Elorda • Búgin, 16:22
Úkimet memlekettik retteý sharalaryn qatańdatýy kerek - Toqaev
Prezıdent • Búgin, 16:22
Prezıdent Úkimet pen ákimdikke gazdandyrý jumystaryn kúsheıtýdi tapsyrdy
Elorda • Búgin, 16:20
Astana sý qoımasyn sýmen qamtamasyz etý sharalary ulǵaıtylady
Prezıdent • Búgin, 16:17
Prezıdent elordadaǵy JEO-3-ti iske qosýdy tapsyrdy
Prezıdent • Búgin, 16:10
Prezıdent Astananyń áleýmettik salaǵa qatysty máselelerin atady
Prezıdent • Búgin, 16:04
Oral qalasyndaǵy mektepte órt shyqty
Aımaqtar • Búgin, 16:00
Ekologııa jáne tabıǵı resýrstar vıse-mınıstri taǵaıyndaldy
Taǵaıyndaý • Búgin, 15:58
ShQO-da ınternet alaıaqtar toby ustaldy
Oqıǵa • Búgin, 15:53
Prezıdenttiń tóraǵalyǵymen elordany damytý máseleleri jónindegi keńes otyrysy ótedi
Prezıdent • Búgin, 15:48
Uqsas jańalyqtar