Boıynda ákelik meıiri men qamqorlyǵy bar Gena men qalqanqulaq Chebýrashka kóbimizge tanys. Tanys deppin-aý, janymyzǵa jaqyn keıipkerler. Osydan elý jyl buryn avtor jas oqyrman nazaryna usynǵan edi, sodan beri eki dos kórermenmen birge jasap keledi. Týǵan kúnderde qosylyp án salamyz, kók vagonǵa otyryp alysqa sapar sheksek te, sol bir tanys áýen kóńil túkpirimizde oınap turady.

Búginde bul eki dos álemniń kóptegen elinde tanymal, tipti japon, shved tilderinde sóılesedi. Biraq jarty ǵasyr buryn osynsha tanymal bolady degen oı eshkimniń qaperine kirmegen, tipti jazýshy Edýard Ýspenskııdiń ózi de oılamaǵan bolar. «Qoltyraýyn Gena jáne onyń dostary» kitabynyń alǵashqy basylymy 1966 jyly balalar ádebıeti baspasynda Valerıı Alfeevskııdiń sýretterimen jaryq kórdi. Bul osyǵan deıin «Kóńildi pil» atty poezııa jınaǵyn shyǵarǵan Ýspenskııdiń alǵashqy prozalyq romany-tuǵyn. Úsh jyldan soń Roman Kachanovtyń áıgili «Krokodıl Gena» anımasııalyq fılmi kópshilikke jol tartty, osydan soń-aq fılm keıipkerleri ataqty bolyp shyǵa keldi. Budan soń da Gena men onyń dostary jaıynda taǵy úsh mýltfılm jaryq kórdi. Mýltfılmdegi obrazdardy jaqsarta túsý úshin keıipkerler kelbetin ózgertýge týra keldi. Máselen, qoıýshy-sýretshi Leonıd Shvarsmannyń tikeleı qatysýymen qulaǵy kishkentaı súıkimsiz kórinetin Chebýrashka dereý qalqanqulaq bolyp, kózi baqyraıyp shyǵa keldi. «Qoltyraýyn Gena jáne onyń dostary» kitabynyń alǵysózinde aıtylǵandaı, Chebýrashka – kitap avtorynyń balalyq shaǵyndaǵy súıikti oıynshyǵy bolǵan. Áke-sheshesiniń aıtýynsha, oıynshyq jańadan satyp alynǵanda tropıkalyq ormandarda ómir súretin janýar bolǵan kórinedi. Ábden tozyǵy jetken oıynshyqtyń aıý, ıa qoıan ekeni aıyrǵysyz bolyp, áıteýir oıynshyq belgisinen úlken kózi men jalpy bitimi qalsa kerek. Sondyqtan negizgi mátinde shynymen belgisiz tropıkalyq janýar keıpinde sýretteletin Chebýrashka apelsın toly qorapta uıyqtap qalyp, úlken qalaǵa tap bolady. Apelsınge toıyp alǵan janýar súrinip, qulaı bergen soń dırektor «Chebýrashka» atap ketedi.
Al qoltyraýyn prototıpi balanyń oıynshyǵy emes, ol kádimgi kompozıtor Iаn Frenkeldiń ózi bolatyn. 1983 jyly «Balalar ádebıeti» baspasynyń 50 jyldyq mereıtoıynda Ýspenskıı sahnaǵa kóterilip: «Qymbatty dostar, endi sizderge qoltyraýyn Gena kimge arnaldy degen qorqynyshty qupııany ashqaly turmyn. Ol osynda, dál aldaryńyzda otyr» dedi. Zaldaǵylar bolsa tóralqa músheleri me dep bir-birine qarasyp, Genany izdep jatty. Ýspenskıı aýdıtorııadaǵy kúlkiniń báseńdeýin kútip: «Iаn Abramovıch, turyńyz, ótinemin» dedi. Frenkel ornynan turyp, jınalǵandarǵa taǵzym etti. Shamasy, kompozıtordyń minezi men bolmysy rasynda qamqor, meıirimdi kelgen qoltyraýynǵa uqsas bolsa kerek.
Biraq mýltfılmdi túsirý kezinde sýretshiler Iаn Frenkeldiń beınesin emes, tumsyqty kelgen naǵyz qoltyraýynnyń beınesin qoldandy. Mýltfılmde Gena tiginen júrip, kostıým, baskıim kıedi, kún saıyn haıýanattar baǵyna baryp, sonda qoltyraýyn bolyp jumys isteıdi. Onyń jumys ornynyń ústinde: «Afrıkalyq qoltyraýyn Gena. Jasy elýde. Tamaqtandyrýǵa jáne sıpaýǵa bolady» dep jazylǵan.
Al kitaptaǵy taǵy bir keıipker, ol – Shapoklıak esimdi kempir (kóne baskıimniń ataýy). Bizdiń eki dostyń basty qarsylasy. Sıýjet jelisine sáıkes, basty mindeti – «zulymdyq jınaý». Jalpy, bul keıipkerdiń shyǵý tegi qyzyq. Avtor baspasózge bergen bir suhbatynda atalǵan keıipker birinshi áıeliniń prototıpi ekenin moıyndaǵan edi, al mýltfılm keıipkerleriniń syrtqy poshymyn oılap tapqan sýretshi Leonıd Shvarsman Shapoklıakty qaıyn enesinen azdap «kóshirip alǵan» desedi.
Joǵaryda aıtqanymyzdaı, 1970 jyldary Shvesııa serıal, radıohabarlar, grammofon jazbalaryn jáne komıks jýrnaldaryn shyǵaryp, ondaǵy keıipkerlerdi Drýtten men Gena («Drutten och Gena») dep atady. Iаǵnı shved tilinde Chebýrashka Drýtten dep ataldy. Qulaý, súriný sózi aýyzeki shved tilinde drýtten degenge saıady. Al Roman Kachanovtyń mýltfılmderine qurmet retinde japon rejısseri Makoto Nakamýra Gena men Chebýrashkany «Chebýrashka» (2013) tolyq metrli qýyrshaq fılmine aınaldyrdy. Ańyzǵa aınalǵan keńestik mýltfılmniń minezin saqtaý úshin barlyq qýyrshaq pen dekorasııa qaıta jasaldy: mımıka men keıipker daýystaryn barynsha dál berýge tyrysty.
Dostyq biriktiredi, qıyndyq shyńdaıdy. Aty ańyzǵa aınalǵan mýltfılmniń aıtar oıy osy joldarda jatqandaı. Bir-birine qaltqysyz sengen dostar osy kúni vagonǵa jaıǵasqan kúıinde tym uzaqqa saparlap barady. Jaqsylyqqa senetinder jaıynda kóńildi án shyrqap barady.
Sementsiz úı salǵan merdigerge aıyppul salyndy
Aımaqtar • Búgin, 12:00
Aýa raıy • Búgin, 11:55
Elorda ákimdiginiń iKOMEK109 ortalyǵyna jańa basshy taǵaıyndaldy
Taǵaıyndaý • Búgin, 11:49
«Aqjaıyq» rezervatynda qustardyń óleksesi tabyldy
Qoǵam • Búgin, 11:40
ShQO turǵynynan qarý-jaraq pen oq-dáriler tárkilendi
Aımaqtar • Búgin, 11:32
Elimizde koronavırýs juqtyrǵan 528 adam em qabyldap jatyr
Koronavırýs • Búgin, 11:27
О́ńirlerge úzdik pedagogtardy tartý baǵdarlamasyna qujat qabyldanyp jatyr
Bilim • Búgin, 11:15
«Qytaı - Qyrǵyzstan - О́zbekstan» temirjoly salynady
Álem • Búgin, 11:07
Astanalyq polıseıler esirtkiniń iri partııasyn tárkiledi
Elorda • Búgin, 10:53
Qazaqstanda bir táýlikte 110 adam koronavırýs juqtyrdy
Koronavırýs • Búgin, 10:48
Úndistanda tórt qabatty úı qulap, 19 adam mert boldy
Álem • Búgin, 10:40
Pavlodarda jol apatynan bir adam qaıtys boldy
Oqıǵa • Búgin, 10:33
TÚRIKSOI men Otandastar qory yntymastyq jónindegi memorandýmǵa qol qoıdy
Qoǵam • Búgin, 10:26
Petropavlda jalǵan habarlama taratqan adam sottaldy
Qoǵam • Búgin, 10:20
Shymkentte transformator órtendi
Oqıǵa • Búgin, 10:17
Jyl basynan beri 51,4 myń adamǵa áleýmettik tólem tólendi
Qoǵam • Búgin, 10:08
Elordada zańsyz ornatylǵan oıyn termınaldary anyqtaldy
Oqıǵa • Búgin, 10:02
Golovkın «Kanelomen» jekpe-jek aldynda málimdeme jasady
Boks • Búgin, 09:50
«GPC Investment» kompanııasy memleket menshigine ótedi
Qoǵam • Búgin, 09:42
Elena Rybakına Ýımbldon týrnıriniń ekinshi aınalymyna joldama aldy
Tennıs • Búgin, 09:35
Ashhabadta Kaspıı mańy memleketteri syrtqy ister mınıstrleriniń keńesi ótti
Qazaqstan • Búgin, 09:23
Elimizdiń birqatar óńirinde aptap ystyq bolady
Aýa raıy • Búgin, 09:06
Rýhanı muralar din ókilderine tanystyryldy
Rýhanııat • Búgin, 08:34
Ádebıet • Búgin, 08:33
Qoǵam • Búgin, 08:31
Qarjyny elge qaıtarý qalaı júrgiziledi?
Qazaqstan • Búgin, 08:30
Bilim • Búgin, 08:28
Aımaqtar • Búgin, 08:27
Qoǵam • Búgin, 08:26
Sharıǵat talaptaryna sáıkes alǵashqy bırjalyq nota
Ekonomıka • Búgin, 08:25
Ekonomıka • Búgin, 08:24
Genderlik bıýdjet qurý – ózekti mindet
Ekonomıka • Búgin, 08:23
Qoǵam • Búgin, 08:21
Aımaqtar • Búgin, 08:19
Aımaqtar • Búgin, 08:17
Shekara shebindegi óńirdiń halqymen júzdesti
Qoǵam • Búgin, 08:16
Qazaqstan • Búgin, 08:15
Qaırat Sátjanov: El namysyn myqtylar ǵana qorǵaıdy
Sport • Búgin, 08:13
Erkin kúrestiń erleri anyqtaldy
Sport • Búgin, 08:10
«Altyn Tomırıs» syılyǵy tapsyryldy
Qoǵam • Búgin, 08:07
Uqsas jańalyqtar