Abaı eli – ulylar mekeni. Máńgilikke jaı tapqan qasıetti jer. Qazaq sóz ónerin bıikke kótergen Abaı, Shákárim men Muhtardy týǵyzǵan dala. Tarıhtyń talaı qupııasyn baýyryna basyp jatqan áıgili Shyńǵys hannyń atymen atalatyn Shyńǵystaý da osy jerde. Taǵylym bolǵan tarıhtyń izin kórgimiz kelip, baba basyna jıi at shaldyramyz.

Keshenniń qurylysy 1993 jyly bastalǵan. Joba avtorlary – KSRO Sáýletshiler odaǵynyń múshesi, Japonııa men Bolgarııadaǵy halyqaralyq konkýrstardyń laýreaty Bek Ibraev jetekshilik etken sáýletshilerdiń shyǵarmashylyq toby. Memorıal tujyrymdamasynyń negizine qazaqtardyń dúnıetanymyn tolyqqandy kórsetetin dástúrli kosmogonııalyq túsinikteri alynǵan. Sáýletshi óz ıdeıasynda, tutas kesene Saryarqanyń keń dalasynyń tósinde, poezııa aıdynyda baıaý júzip bara jatqan Abaı men Shákárimniń qos jelkendi kemesi syndy bolyp kórinýi kerek degen sheshimge kelgen bolatyn. Bara qalsańyz, sary jazyqtaǵy munartqan Abaı-Shákárim memorıaldy kesheni saǵym arasynan buldyraı qarsy alady. Talaı márte estigen áńgimemiz. Taǵy bir márte tyńdaýǵa áste qarsy bolmaǵanbyz.
«Bul jerde Abaı óziniń inisi Ospanmen, Shákárim qajy uly Ahatpen qatar jerlengen. Qaptarlas zıratta Erkejan ana jerlengen, Ospannyń báıbishesi, Abaıdyń ámeńgeri. Eń áýeli bul jerde tórt qulaqty samannan zırat turǵyzylǵan. Ol jerge Ospannyń súıegi qoıylyp, basyna Abaı arnaıy qulpytas jazdyrǵan. 1904 jyly Abaı ómirden ótkennen keıin sol Ospannyń qasyna jerlenedi. 1961 jyly Abaıǵa jańa mazar turǵyzylyp, bertin kele Abaıdyń 150 jyldyq mereıtoıynda osy memorıaldy keshen salynǵan. Memorıaldyq keshenniń bas arhıtektory – Bek Ibraev. Salýshy qurylysshy – Saıyn Nazarbek. Negizgi maǵynasy – Saryarqa tósimen, saıyn dalada júzip kele jatqan alyp keme. Eki mavzoleı, eki jelken tárizdes salynǵan», deıdi Abaı mýzeı-úıiniń meńgerýshisi Nurjan Baıtós. Onyń aıtýynsha, keseneniń júzip bara jatqan kemedeı eles berýiniń ózindik syry bar. Sebebi kún qatty ysyǵan kezde daladan saǵym kóteriledi. Syrttan kóz toqtatqan janǵa Abaı-Shákárim kesenesi tolqyǵan teńiz ústindegi san-myńdaǵan oı qushaǵyndaǵy alyp keme syndy áser qaldyrady. Kesenelerdiń kelbeti munara tárizdi soǵylǵan, bir-birinen plastıkalyq qasbetimen jáne kúmbezderimen erekshelene-
di. Keseneler ulýtastardan salynǵan. Ýaqyt óte kele olar tutasyp, bir qalypty saqtap qalady desedi.
Degenmen biz búgin Abaıdaı dananyń kemel keleshegi jolynda bir kisideı orny bar ázız inisi jaıynda aıtqymyz kelip otyr. Ol – Abaıdyń óz inisi, Qunanbaıdyń úshinshi áıelinen týǵan Halıolla О́skenbaev. Berisi Semeı, arysy Omby men Máskeýden oqyp arnaıy áskerı bilim alǵan, qysqa ǵana ǵumyrynda aınalasyna shýaǵyn shashqan izgilikti kisi bolǵan kórinedi. Biz muny sol Semeıdegi saparymyzda «Abaı eli» gazetiniń redaktory Áset Myrzaqasymnyń aıtýynan estigen edik.
«Osy Halıollanyń Shyńǵystaýdan uzap shyǵyp, Ombydan oqýy, odan keıin Máskeýde bilim alǵan shaǵy kóp eskerile bermeıdi. Abaıdyń orys tilin bilýine, orys mádenıeti men Batys mádenıetin tanýyna Halıollanyń úlken yqpaly bolǵan», deıdi Áset Myrzaqasym. Onyń aıtýynsha, Álkeı Marǵulan 1938 jyly professor Berezınniń arhıvterin aqtaryp otyryp, úsh hatqa kózi túsedi. Áýeli hatty Shoqan jóninde jazylǵan dep uǵyp qalady. Baıyptap ańdasa, Halıollaǵa jazylǵan hattar eken.
«Bul úsh hattyń syry bólek. Ol Ǵabıthan degen Abaıdy oqytqan moldanyń bir haty, Qunanbaıdyń jazǵan haty, eń keremeti Abaıdyń haty. Onda «Halıolla, qalyń qalaı? Qashan elge oralasyń? Habaryńdy aıt, Semeıge at-arba jiberemin» deıdi. Nege saǵynyp otyr? Onyń, birinshiden, baýyrmaldyǵy óz aldyna, ol jańalyq ákeledi, orystyń dúnıesi men mádenıetin ákeledi, kitap ákeledi dep yntyǵady. Abaı el ishindegi áńgimeden, daý-damaıdan shyǵa almaı otyr. Sýsap otyr. Al osy kezde jańaǵy Halıolla onyń tili bolǵan», deıdi Áset Myrzaqasym.
Iá, Álkeı Marǵulan – Halıollanyń ómiri men rýhanı murasyn zertteýge den qoıǵan alǵashqy ǵalym. Halıolla jaıynda ár ýaqyttarda G.Potanın, N.Maksımov, I.Berezın, N.Kostyleskıı atty orys ǵalymdary men M.Áýezov, S.Muqanov, U.Subhanberdına, A.Saǵdı, M.Beısenbaev, T.Jurtbaı, T.Álimqulov syndy qazaq jazýshylary men ǵalym-zertteýshiler, Kákitaı, Árham Ysqaqovtar, Ahat Qudaıberdıev, Turaǵul atty Yrǵyzbaı urpaqtary da jazdy. Jas ketken, otyzǵa jetpeı dúnıeden ozǵan Halıolla jaıynda 1896 jyly orys zertteýshisi N.Potanın «Eń sońǵy qazaq hanzadasynyń kıiz úıinde» (Shyǵys sultannyń úıinde) degen eńbeginde («Rýsskoe bogatstvo» jýrnaly. 1896, №8) Halıollanyń asqan bilimdarlyǵymen qosa, sol bilgenin óz eline úıretip, basqa jurttyń ádebıetin qazaq jurtyna nasıhattap, tanystyrýdaǵy eńbegin erekshe baıandaıdy. Halıolla Týrgenevtiń, Lermontovtyń, Tolstoıdyń shyǵarmalaryn erkin aýdaryp, kóppen bólisken. О́kinishtisi sol, Halıollanyń aýdarma murasy saqtalmaǵan. Bul rette Halıolla О́skenbaevtyń ómiri men ádebı murasy áli de zertteýdi talap etedi.
Túrkııadaǵy zilzaladan kóz jumǵandar sany artty
Álem • Búgin, 17:44
Tanymal sáýletshi Qonaev qalasyn damytýǵa atsalysady
Aımaqtar • Búgin, 17:32
Kópbalaly analarǵa beriletin járdemaqy kólemi ózgeredi
Qoǵam • Búgin, 17:21
Osy aptada qandaı mádenı is-sharalar ótedi?
Mádenıet • Búgin, 17:15
Májilis saılaýy: 7 partııadan 283 kandıdat usynyldy
Saılaý • Búgin, 17:10
Jumyssyz júrgen azamattarǵa SMS-habarlama jiberiledi
Qoǵam • Búgin, 16:47
Eldiń basym bóliginde jel kúsheıip, tuman túsedi
Aýa raıy • Búgin, 16:37
Astanada tehnıkalyq qyzmet kórsetý ortalyǵy órtenip jatyr
Elorda • Búgin, 16:27
Darhan Qydyráli Ázerbaıjannyń Qazaqstandaǵy elshisimen kezdesti
Qazaqstan • Búgin, 16:12
Qarjy • Búgin, 16:01
Prezıdent jýrnalısterge qarsy jasalǵan qylmystarǵa tergeý júrgizýdi tapsyrdy
Prezıdent • Búgin, 15:44
Fransııada qansha qazaq turady?
Álem • Búgin, 15:33
Semeıde qoǵamdyq kólik jol apatyna ushyrady
Aımaqtar • Búgin, 15:17
Qazaqstanda О́zbekstannyń 486 azamaty jazasyn ótep jatyr
Qoǵam • Búgin, 15:00
BUU Túrkııa men Sırııaǵa 25 mln dollar jiberedi
Álem • Búgin, 14:54
Walt Disney 7 myń qyzmetkerin jumystan shyǵarady
Álem • Búgin, 14:43
Qazaqstannan shetelge mal shyǵarýǵa shekteý qoıyldy
Qazaqstan • Búgin, 14:37
Reseıdiń Novosibir qalasynda joıqyn jarylys boldy
Álem • Búgin, 14:30
Qazaqstanda turǵyn úıdi jalǵa alý baǵasy tómendedi
Qoǵam • Búgin, 14:22
Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń laýazymdy tulǵalary ustaldy
Aımaqtar • Búgin, 13:51
Elimizdiń birqatar óńiri seısmıkalyq qaýipti aımaqta tur
Qazaqstan • Búgin, 13:40
Ǵalymdar jańa saqına júıesin tapty
Ǵylym • Búgin, 13:18
Túrkııada otandastarymyzdy izdestirý jumystary júrip jatyr
Oqıǵa • Búgin, 13:00
Astanada qoǵamdyq kólikter jańartylady
Qoǵam • Búgin, 12:55
Túrkııada júrgen qazaqstandyq qutqarýshylar 3 adamdy qutqardy
Vıdeo • Búgin, 12:42
Prezıdent Sırııaǵa gýmanıtarlyq kómek jiberýdi tapsyrdy
Prezıdent • Búgin, 12:32
Qazaqstanda bedeldi MOTO GP týrnıri ótedi
Mádenıet • Búgin, 12:25
Qazaqstanda frılanserler sany artty
Qoǵam • Búgin, 12:12
Senat otyrysynda birqatar zań maquldandy
Parlament • Búgin, 11:58
Gennadıı Golovkınniń jańa qarsylasy belgili boldy
Boks • Búgin, 11:48
Abaı oblysy Túrkııa eline kómektesýge daıyn
Aımaqtar • Búgin, 11:30
«Qazcontent» AQ tóraǵasy taǵaıyndaldy
Taǵaıyndaý • Búgin, 11:27
Qazaqstan shekarasyn zańsyz kesip ótken sheteldikter ustaldy
Oqıǵa • Búgin, 11:12
Qazaqstan quramasy Belarýs fýtbolshylarymen kezdesedi
Fýtbol • Búgin, 11:02
О́ńirlerde kókónisterge taýarlyq ıntervensııalar bastalady
Úkimet • Búgin, 10:50
Túrkııaǵa gýmanıtarlyq kómek retinde bir mıllıon dollar bólindi
Úkimet • Búgin, 10:45
Belarýsten halyqaralyq izdeýdegi adam ekstradısııalandy
Qoǵam • Búgin, 10:28
Teńiz kenishinde jumysshy qaza tapty
Aımaqtar • Búgin, 10:17
Naýryzda qazaqstandyqtar qansha kún demalady?
Qoǵam • Búgin, 10:07
Rýdnyıda birqatar úı taǵy jylýsyz qaldy
Aımaqtar • Búgin, 09:50
Uqsas jańalyqtar