Abaı eli – ulylar mekeni. Máńgilikke jaı tapqan qasıetti jer. Qazaq sóz ónerin bıikke kótergen Abaı, Shákárim men Muhtardy týǵyzǵan dala. Tarıhtyń talaı qupııasyn baýyryna basyp jatqan áıgili Shyńǵys hannyń atymen atalatyn Shyńǵystaý da osy jerde. Taǵylym bolǵan tarıhtyń izin kórgimiz kelip, baba basyna jıi at shaldyramyz.

Keshenniń qurylysy 1993 jyly bastalǵan. Joba avtorlary – KSRO Sáýletshiler odaǵynyń múshesi, Japonııa men Bolgarııadaǵy halyqaralyq konkýrstardyń laýreaty Bek Ibraev jetekshilik etken sáýletshilerdiń shyǵarmashylyq toby. Memorıal tujyrymdamasynyń negizine qazaqtardyń dúnıetanymyn tolyqqandy kórsetetin dástúrli kosmogonııalyq túsinikteri alynǵan. Sáýletshi óz ıdeıasynda, tutas kesene Saryarqanyń keń dalasynyń tósinde, poezııa aıdynyda baıaý júzip bara jatqan Abaı men Shákárimniń qos jelkendi kemesi syndy bolyp kórinýi kerek degen sheshimge kelgen bolatyn. Bara qalsańyz, sary jazyqtaǵy munartqan Abaı-Shákárim memorıaldy kesheni saǵym arasynan buldyraı qarsy alady. Talaı márte estigen áńgimemiz. Taǵy bir márte tyńdaýǵa áste qarsy bolmaǵanbyz.
«Bul jerde Abaı óziniń inisi Ospanmen, Shákárim qajy uly Ahatpen qatar jerlengen. Qaptarlas zıratta Erkejan ana jerlengen, Ospannyń báıbishesi, Abaıdyń ámeńgeri. Eń áýeli bul jerde tórt qulaqty samannan zırat turǵyzylǵan. Ol jerge Ospannyń súıegi qoıylyp, basyna Abaı arnaıy qulpytas jazdyrǵan. 1904 jyly Abaı ómirden ótkennen keıin sol Ospannyń qasyna jerlenedi. 1961 jyly Abaıǵa jańa mazar turǵyzylyp, bertin kele Abaıdyń 150 jyldyq mereıtoıynda osy memorıaldy keshen salynǵan. Memorıaldyq keshenniń bas arhıtektory – Bek Ibraev. Salýshy qurylysshy – Saıyn Nazarbek. Negizgi maǵynasy – Saryarqa tósimen, saıyn dalada júzip kele jatqan alyp keme. Eki mavzoleı, eki jelken tárizdes salynǵan», deıdi Abaı mýzeı-úıiniń meńgerýshisi Nurjan Baıtós. Onyń aıtýynsha, keseneniń júzip bara jatqan kemedeı eles berýiniń ózindik syry bar. Sebebi kún qatty ysyǵan kezde daladan saǵym kóteriledi. Syrttan kóz toqtatqan janǵa Abaı-Shákárim kesenesi tolqyǵan teńiz ústindegi san-myńdaǵan oı qushaǵyndaǵy alyp keme syndy áser qaldyrady. Kesenelerdiń kelbeti munara tárizdi soǵylǵan, bir-birinen plastıkalyq qasbetimen jáne kúmbezderimen erekshelene-
di. Keseneler ulýtastardan salynǵan. Ýaqyt óte kele olar tutasyp, bir qalypty saqtap qalady desedi.
Degenmen biz búgin Abaıdaı dananyń kemel keleshegi jolynda bir kisideı orny bar ázız inisi jaıynda aıtqymyz kelip otyr. Ol – Abaıdyń óz inisi, Qunanbaıdyń úshinshi áıelinen týǵan Halıolla О́skenbaev. Berisi Semeı, arysy Omby men Máskeýden oqyp arnaıy áskerı bilim alǵan, qysqa ǵana ǵumyrynda aınalasyna shýaǵyn shashqan izgilikti kisi bolǵan kórinedi. Biz muny sol Semeıdegi saparymyzda «Abaı eli» gazetiniń redaktory Áset Myrzaqasymnyń aıtýynan estigen edik.
«Osy Halıollanyń Shyńǵystaýdan uzap shyǵyp, Ombydan oqýy, odan keıin Máskeýde bilim alǵan shaǵy kóp eskerile bermeıdi. Abaıdyń orys tilin bilýine, orys mádenıeti men Batys mádenıetin tanýyna Halıollanyń úlken yqpaly bolǵan», deıdi Áset Myrzaqasym. Onyń aıtýynsha, Álkeı Marǵulan 1938 jyly professor Berezınniń arhıvterin aqtaryp otyryp, úsh hatqa kózi túsedi. Áýeli hatty Shoqan jóninde jazylǵan dep uǵyp qalady. Baıyptap ańdasa, Halıollaǵa jazylǵan hattar eken.
«Bul úsh hattyń syry bólek. Ol Ǵabıthan degen Abaıdy oqytqan moldanyń bir haty, Qunanbaıdyń jazǵan haty, eń keremeti Abaıdyń haty. Onda «Halıolla, qalyń qalaı? Qashan elge oralasyń? Habaryńdy aıt, Semeıge at-arba jiberemin» deıdi. Nege saǵynyp otyr? Onyń, birinshiden, baýyrmaldyǵy óz aldyna, ol jańalyq ákeledi, orystyń dúnıesi men mádenıetin ákeledi, kitap ákeledi dep yntyǵady. Abaı el ishindegi áńgimeden, daý-damaıdan shyǵa almaı otyr. Sýsap otyr. Al osy kezde jańaǵy Halıolla onyń tili bolǵan», deıdi Áset Myrzaqasym.
Iá, Álkeı Marǵulan – Halıollanyń ómiri men rýhanı murasyn zertteýge den qoıǵan alǵashqy ǵalym. Halıolla jaıynda ár ýaqyttarda G.Potanın, N.Maksımov, I.Berezın, N.Kostyleskıı atty orys ǵalymdary men M.Áýezov, S.Muqanov, U.Subhanberdına, A.Saǵdı, M.Beısenbaev, T.Jurtbaı, T.Álimqulov syndy qazaq jazýshylary men ǵalym-zertteýshiler, Kákitaı, Árham Ysqaqovtar, Ahat Qudaıberdıev, Turaǵul atty Yrǵyzbaı urpaqtary da jazdy. Jas ketken, otyzǵa jetpeı dúnıeden ozǵan Halıolla jaıynda 1896 jyly orys zertteýshisi N.Potanın «Eń sońǵy qazaq hanzadasynyń kıiz úıinde» (Shyǵys sultannyń úıinde) degen eńbeginde («Rýsskoe bogatstvo» jýrnaly. 1896, №8) Halıollanyń asqan bilimdarlyǵymen qosa, sol bilgenin óz eline úıretip, basqa jurttyń ádebıetin qazaq jurtyna nasıhattap, tanystyrýdaǵy eńbegin erekshe baıandaıdy. Halıolla Týrgenevtiń, Lermontovtyń, Tolstoıdyń shyǵarmalaryn erkin aýdaryp, kóppen bólisken. О́kinishtisi sol, Halıollanyń aýdarma murasy saqtalmaǵan. Bul rette Halıolla О́skenbaevtyń ómiri men ádebı murasy áli de zertteýdi talap etedi.
Qarjy • Búgin, 16:50
ShQO-da azyq-túlik baǵasyn negizsiz ósirgen kásipkerler jazalanady
Aımaqtar • Búgin, 16:45
Qazaqstanda temirjol qozǵalysy qaýipsizdigin buzǵandarǵa jaza kúsheıtiledi
Qazaqstan • Búgin, 16:32
Álemniń 20 eli Ýkraınaǵa qarý-jaraq berýge kelisti
Álem • Búgin, 16:25
О́tken jyly elimizde 446 myń sábı dúnıege kelgen
Qoǵam • Búgin, 16:18
Balqashta sý deńgeıi shekti mólsherden 1 metr joǵary tur
Aımaqtar • Búgin, 16:09
Aqsholaqov Reseıden gaz tartýdyń ońtaıly joldaryn atady
Qazaqstan • Búgin, 15:52
Memlekettik granttar berý boıynsha konkýrs jarııalandy
Ǵylym • Búgin, 15:42
Moldovanyń eks-prezıdenti satqyndyq jasady degen kúdikpen ustaldy
Álem • Búgin, 15:30
О́zbekstanda zańsyz ustalǵan qazaqstandyq týrısterge qatysty SIM pikir bildirdi
Oqıǵa • Búgin, 15:22
Qyzylordada 214 memlekettik qyzmetshi jaýapqa tartyldy
Qazaqstan • Búgin, 15:15
Shymkentte órtengen ǵımarattan máıit tabyldy
Oqıǵa • Búgin, 15:02
Dıplomdyq jumystarǵa qoıylatyn talap ózgeredi – Ashat Aımaǵambetov
Bilim • Búgin, 14:53
12 jastaǵy qyzdy tonaǵan ury ustaldy
Qazaqstan • Búgin, 14:42
AÁK alatyn turǵyndarǵa gaz baǵasy tómen bolady
Úkimet • Búgin, 14:35
Nur-Sultanda myńdaǵan úı gazǵa qosylady
Elorda • Búgin, 14:25
Stýdentterdiń shákirtaqysy 20 paıyzǵa artady
Bilim • Búgin, 14:12
Bıyl 93 eldi meken gazben qamtylady
Qazaqstan • Búgin, 14:01
Aqtóbede oqýshy qyzdy qańǵybas ıtter talap tastady
Oqıǵa • Búgin, 13:44
Elden zańsyz aqsha shyǵarýǵa baqylaý kúsheıgen
Qoǵam • Búgin, 13:36
Elimizde 18 myń adam múgedektikti úıinen shyqpaı rásimdedi
Qoǵam • Búgin, 13:25
Ishki naryqta gaz tutyný kólemi 35 paıyzǵa artqan
Úkimet • Búgin, 13:18
Túrkistan oblysynda eki bala shuńqyr sýyna batyp ketti
Aımaqtar • Búgin, 13:13
Tennısshi Alan Qurmanǵalıev aldyna jan salmady
Sport • Búgin, 13:02
Prezıdent jemqorlyqqa qarsy kúresti kúsheıtýdi tapsyrdy
Prezıdent • Búgin, 12:55
Elimizdegi alǵashqy AES Balqash mańyna salynýy múmkin
Qoǵam • Búgin, 12:50
Bıyl 170 myńnan astam túlek úshin sońǵy qońyraý soǵylady
Bilim • Búgin, 12:40
Egistik sýynyń 40 paıyzy dalaǵa ketip jatyr – Álıhan Smaıylov
Úkimet • Búgin, 12:31
Aımaqtar • Búgin, 12:23
Sońǵy qońyraýda ustazdarǵa gúl syılaýǵa bola ma?
Bilim • Búgin, 12:16
Elordada Sırııa jónindegi kezekti kelissóz ótedi
Elorda • Búgin, 12:07
Germanııa maımylsheshek aýrýyna baılanysty karantın jarııalaıdy
Álem • Búgin, 11:57
Din máseleleri jónindegi aqparattyq-túsindirý toby aqtóbelik turǵyndarmen kezdesti
Aımaqtar • Búgin, 11:44
Kýveıtte qumdy daýylǵa baılanysty áýe reısteri toqtatyldy
Álem • Búgin, 11:39
Elordada 11 avtobýs baǵytyn ýaqytsha ózgertti
Elorda • Búgin, 11:29
Qyzylorda oblysynda kúrish alqaby qysqardy
Qazaqstan • Búgin, 11:17
«Dostyq» kanaly arqyly 330 mln tekshe metr sý alynady
Qazaqstan • Búgin, 11:08
Shardara sý qoımasyna keletin sý kólemi ulǵaıdy
Qazaqstan • Búgin, 10:59
Asa iri kólemde alaıaqtyq jasaǵan er adam 7 jylǵa sottaldy
Oqıǵa • Búgin, 10:50
Elimizde taǵy 4 adamnan koronavırýs anyqtaldy
Koronavırýs • Búgin, 10:41
Uqsas jańalyqtar