Ashyq jobasynyń artyqshylyǵy mol

Suńǵat ÁLIPBAI,

«Egemen Qazaqstan»

Halyqtyń 55,4 paıyzy

ekpe aldy

Halyqty vaksınalaý barysy men qazirgi jaǵdaı týraly Densaýlyq saqtaý mınıstri Alekseı Soı, óńirlerdegi jaǵdaı týraly Atyraý oblysynyń ákimi Mahambet Dosmuhambetov, Mańǵystaý oblysynyń ákimi Serikbaı Turymov, Nur-Sultan qalasynyń ákimi Altaı Kólginov pen Shymkent qalasynyń ákimi Murat Áıtenov baıandady.

Densaýlyq saqtaý mınıstri Alekseı Soıdyń aıtýynsha, epıdemııalyq jaǵdaı­dy baǵalaý matrısasyna sáı­kes, Qazaqstan 26 maýsymnan bas­tap «qyzyl aımaqta» tur. 3 ta­myz­daǵy jaǵdaı boıynsha respýblıka bo­ıynsha ınfeksııalyq tósek­tik oryn­­dardyń bos bolmaýy 56%-dy (29 138 tósektik oryn), reanımasııalyq tósek­tik oryndardyń bos bolmaýy 44%-dy (2 102 tósektik oryn) qurady. Bul rette mınıstr atap ótkendeı, ınfeksııalyq tósektik oryndardyń eń kóp qamtylýy Nur-Sultan (67%), Shymkent (77%) qalalarynda, reanımasııalyq tósektik oryndardyń eń kóp qamtylýy Aqmola (67%), Atyraý (68%), Mańǵystaý (80%) oblystarynda (80%) jáne Nur-Sultan qalasynda (80%) baıqalady. Koronavırýs ınfeksııasyn juqtyr­ǵan pasıentterdi emdeý boıynsha ádiste­me­lik jáne praktıkalyq kómek kór­setý úshin Densaýlyq saqtaý mınıstr­ligi mınıstrliktiń jetekshi qyz­­met­kerleri men medısınalyq joǵary oqý oryndarynyń professorlyq-oqytý­shylyq quramynyń elimizdiń 10 óńiri­ne shyǵýyn qamtamasyz etti. Oblys­tar­da jaǵdaıǵa egjeı-tegjeıli taldaý jáne baǵalaý júrgizildi, jaǵdaıdy turaqtandyrý úshin naqty usynymdar berildi. «Tym qyzyl» aımaqtaǵy stasıo­narlarǵa júktemeni baǵalaý matrısa­syna sáıkes, qaýipti táýekel aımaǵyn­da 4 óńir bar: Almaty, Shymkent qalalary, Atyraý jáne Qaraǵandy oblystary, olarda tósektik oryndardyń aptalyq qamtylý kórsetkishi 100 myń turǵynǵa shaqqanda 200 jáne odan joǵary.

2 tamyzdan bastap óńirlerde isker­lik belsendilik teńgerimin jáne epı­demııalyq ahýaldy turaqtandyrýdy eskere otyryp jáne Ashyq jobasyn iske asyrý sheń­be­rinde shekteý sharalary engizildi. Ha­lyq­ty KVI-ge qarsy vaksınalaý jal­ǵasýda. Birinshi komponentpen 5 480 094 adam egildi, bul vaksına alýy tıis ha­lyq­­tyń 55,4%-yn quraıdy. Ekinshi kom­­po­nentpen 3 941 941 adam nemese tıis halyqtyń 39,8% qamtylǵan. «Mınıstr­lik 4 mıllıon adamǵa 8 mln dozany qosymsha jetkizýge kelisimshart jasasty. Jetkizý kestege sáıkes júzege asyrylady. Osyǵan baılanysty, res­pýblıkada halyqtyń vaksına alýǵa qol­­jetimdiligi jetkilikti mólsherde qam­tamasyz etiledi», dedi A.Soı.

Onyń aıtýynsha, Ashyq jobasyna kirý talaptaryn jeńildetý jobaǵa qaty­sý­shylardyń 3 ese ósýine yqpal etti. My­saly, osy jyldyń 27 shildesinen bas­tap 2 tamyzyna deıin Ashyq jobasy­na qatysýshylardyń sany 21 900 adamnan 67 782 adamǵa deıin ósti. Ashyq jo­basy aıasynda monıtorıng toptarymen jobaǵa qatysýshy 50 myń obekt qam­tyldy. Buzýshylyqtar 642 nysanda anyq­taldy. Osy jyldyń 10 shildesinen bas­taǵan kezeńde SDIAО́M-nen alynǵan máli­metter derekteri boıynsha 16 663 buzýshy anyqtaldy, olardyń 10 305-i – «qyzyl» jáne 6 358-i – «sary» mártebesi bar kelýshiler. Osylaısha, 16 myńnan asa nysanda halyqtyń koronavırýs ınfeksııasyn juqtyrýynyń aldyn alý múmkin boldy.

Sońǵy aptada jedel medısınalyq járdemdi shaqyrtýlar sany 11%-ǵa azaıdy. Mınıstrdiń aıtýynsha, tamyz-qyrkúıek aılaryndaǵy epıdemııalyq ahýaldyń boljamy negizinde elimiz optımıstik ssenarıı boıynsha júrip jatyr, onda 2021 jyldyń tamyz-qyrkúıek aılarynda tirkelgen jaǵdaılardyń boljamdy sany shamamen 250 myń adamdy quraıdy (ortasha eseppen táýligine 7 myń jaǵdaı). «Optımıstik ssenarııdi odan ári damytý karantın sharalaryn saqtaǵan jáne tıisti turǵyndardy vaksınalaýmen qamtýdy arttyrǵan jaǵdaıda ǵana múmkin bolady», dedi A.Soı.

Máseleni Úkimet basshysy Asqar Mamın qorytyndylady. Onyń aıtýyn­sha, Qazaqstandaǵy epıdemııalyq jaǵdaı áli de kúrdeli. Aýrýhana tósekteri 56%, rea­nımasııalyq tósektik oryndar 44% toly. Túrkistan oblysynan basqa óńirlerdiń barlyǵy «qyzyl aımaqta» tur. Búgingi tańda shamamen 9,4 mln doza vaksına qoldanyldy, onyń ishinde vaksınanyń birinshi komponentin 5,5 mıllıon adam, ekinshi komponentin 4 mıllıon adam aldy.

Úkimet basshysy óńirlerdiń ákimdik­terine jáne Densaýlyq saqtaý mınıstr­ligine barlyq aýrýhananyń, bastapqy pýnktterdiń, mobıldi brıgadalardyń, PTR-zerthanalardyń úzdiksiz jumys isteýin, dári-dármekter men qorǵanysh quraldarynyń bolýyn qamtamasyz etýdi tapsyrdy. IIM men Densaýlyq saqtaý mınıstrligine sanıtarlyq-epıde­mııalyq normalardyń buzylýyn anyqtaý jáne baqylaý turǵysynan monıtorıngtik toptardyń jumysyn kúsheıtý tapsyryldy.

Úkimet basshysy shekteý sharalary men kásipkerlik belsendiliktiń ósýin saqtaý arasyndaǵy tepe-teńdikti saq­taý qajetin atap ótti. «Búginde Ashyq joba­sy bızneske karantındik sharalar jaǵdaıynda jumys isteýge múmkindik beredi», dedi A.Mamın.

Jambyl oblysy tájirıbesiniń

tıimdiligi

Úkimet otyrysynda Jambyl ob­ly­syn­da aýyl halqynyń tabysyn arttyrý jónindegi qanatqaqty jobany keńeı­tý máselesi qaraldy. Bul másele jó­ninde Jambyl oblysynyń ákimi Ber­di­bek Saparbaev, Eńbek jáne halyqty áleý­mettik qorǵaý mınıstri Serik Shápkenov, Aýyl sharýashylyǵy vıse-mınıstri – mınıstriniń mindetin atqarýshy Erbol Qarashókeev baıandama jasady.

Jambyl oblysynyń ákimi B.Sapar­baev habarlaǵandaı, óńir halqy 1 139 myń adamdy quraıdy, onyń ishinde aýyl­dyq jerlerde 685,1 myń adam (60,1%) turady. Ataýly áleýmettik kómek alýshylar 51,1 myń adamnyń 31,1 myńy – aýyldyqtar (60,8%). 2019 jyly bas­talǵan «Jambyl oblysy halqynyń tabysyn arttyrý jónindegi» qanatqaq­ty jobanyń 5 baǵyty bo­ıynsha jalpy alǵanda 9,2 mlrd teńge kredıttik qarajat ıgerildi. Jobaǵa oblystyń 10 aýdanynyń 11 qanatqaq­ty aýyldyq okrýginiń 25 eldi mekeni­nen 2 478 turǵyn jáne 11 jańa aýyl sharýashylyǵy kooperatıvi qatysyp, nesıe aldy. Joba 5 baǵyt boıynsha iske asyryldy. Birinshi baǵyt boıynsha úı irgesindegi jerdi tıimdi paıdalaný 95%-ǵa artty. Ekinshi baǵyt bo­ıynsha mal sharýashylyǵyn damytýǵa 6,4 mlrd teńge qarjyǵa 45 032 bas mal satyp alyndy. Úshinshi baǵyt boıynsha eldi mekennen tys 10 113 gektar paı jeri tıimdi paıdalanyldy. Tórtinshi baǵyt boıynsha aýyl sharýashyly­ǵy kooperatıvterin qajetti tehnıkamen jáne jabdyqtarmen qamtamasyz etý úshin 972,4 mln teńgege 190 dana tehnıka satyp alyndy. Besinshi baǵyt boıynsha jergilikti turǵyndarǵa shaǵyn bıznes ashý úshin 56,2 mln teńge bólinip, 11 joba qarjylandyrylyp, shaǵyn sehtar óz jumystaryn júrgizýde.

Qanatqaqty jobanyń birinshi keze­ńinde qol jetkizilgen nátıjelerdi atap ótýge bolady: jeke kásipkerler sany 2 282-ge artty; jobany iske asyrý nátıjesinde 5 jyl ishinde ekonomıkalyq tıimdilik 14,9 mlrd teńgeni quraıdy (bir jylda 2,98 mlrd teńge); jumyssyzdar sany 194 adamǵa kemidi (528-den 334-ke deıin); 589 jańa jumys orny ashyl­dy; AÁK alýshylar sany 1 058 otbasy­ǵa nemese 65% kemidi, (1 615-ten 557 otba­syǵa). Ataýly áleýmettik kómek tóleý esebinen únemdelgen qarajat – 1 039 mln teńge; qatysýshylardyń ortasha aılyq tabysy 44 myń teńgeden 73 myń teńgege nemese 165% artty.

Vıse-mınıstr – Aýyl sharýashylyǵy mınıstriniń mindetin atqarýshy Erbol Qara­shókeevtiń aıtýynsha, Aýyl sharýa­shylyǵy mınıstrligi Eńbek jáne ha­lyq­ty áleýmettik qorǵaý mınıstr­ligi­men birlesip, óńirlerde jobanyń aýqy­myn keńeıtý múmkindigin zerdeledi. Bul rette usynylyp otyrǵan joba úsh fa­­zaǵa bólinedi: bastapqy faza naryq­ty zerdeleýdi, qarjyny jeke qosalqy sha­rýashylyqtarǵa jetkizetin ınfraqu­rylymdy daıyndaýdy, mamandar daıar­laýdy jáne jobalardy qarjylan­dyrý jumystaryn bastaýdy boljaıdy. Keńeıtý fazasy jobaǵa tartylǵan jeke qosalqy sharýashylyqtar sanyn odan ári kóbeıtýge baǵyttalady. Damytý fazasynda jeke qosalqy sharýashylyqtar jobasyna qatysýshylar sany eń joǵarǵy kórsetkishke jetedi. Osylaısha 2022 jylǵa eseptelgen qarjylandyrýǵa degen qajettilik 163 mlrd teńgeni quraıdy (41 myń jeke qosalqy sharýashylyqty qar­jylandyrýǵa), onyń ishinde Jambyl ob­lysyndaǵy 12 myń jeke qosalqy sharýa­shylyqty qarjylandyrýǵa kezek­ti keńeıtý fazasy boıynsha 46 mlrd teńgeni qarjylandyrýǵa baǵyttaý jos­par­lansa, jobanyń aýqymyn basqa da óńir­lerge keńeıtý úshin 117 mlrd teńge qajet (29 myń jeke qosalqy sha­rýa­shylyqty qarjylandyrýǵa). «Jeke qosalqy sharýashylyqtar úshin qarjy­lan­dyrý sharttary jeńildetiledi: qaryz mólsherlemeleri – jyldyǵy 2,5%, ortasha qaryz somasy – 4 mln teńgege deıin, qaryz berý merzimi – 7 jylǵa deıin», dedi E.Qarashókeev.

Bastapqy fazada jeke qosalqy sharýa­shylyqtar jobasyna qatysýǵa jos­parlanǵandardyń 15% qamtylady, ke­ńeıtý fazasynda jeke qosalqy sharýa­shy­lyqtar sany 55%-ǵa artady, damytý faza­synda jalpy jobaǵa qatysatyn 195 myń jeke qosalqy sharýashylyqtar 100% qarjylandyrylady.

Eńbek jáne halyqty áleýmettik qor­ǵaý mınıstri Serik Shápkenov soń­ǵy 10 jylda halyqtyń jan basyna shaq­qan­daǵy ortasha nomınaldy tabysy 39 myń teńgeden 115 myń teńgege deıin – 3 ese óskenin aıtty. Degenmen 2020 jyldyń qorytyndysy boıynsha aýyl­dardaǵy úı sharýashylyqtarynyń tabysy 52,4 myń teńgeni qurady. Bul ortasha respýblıkalyq kórsetkishten 15%-ǵa (61,4 myń teńge), qalalardaǵy tabys deńgeıinen 23%-ǵa kem (67,6 myń teńge).

Máseleni Úkimet basshysy Asqar Mamın qorytyndylady. 2019 jyl­ǵy qyr­kú­ıekte Úkimet otyrysynda «Jambyl oblysy halqynyń tabysyn art­tyrý jónindegi» qanatqaqty joba maqul­danǵan bolatyn, ony iske asyrýǵa res­pýb­lıkalyq bıýdjet qarajaty­nan 7,2 mlrd teńge bólindi. Aqshalaı qarajat 2,5% mól­sherlememen berildi. Baǵdarlama 5 baǵyt boıynsha júzege asyrylady: úı ja­nyn­daǵy jerlerdi tıimdi paıdala­ný, úı maldary men qustarynyń ónimdi­ligin arttyrý, jem-shóp jáne jaıylym prob­lemalaryn sheshý úshin úlestik jer telim­derin utymdy paıdalaný, koope­ra­tıv­terdi qajetti tehnıkamen jaraqtandyrý, aýyldaǵy bıznes-jobalardy qarjylandyrý.

Qanatqaqty joba Jambyl obly­synyń 11 aýyldyq okrýginde iske asyrylyp jatyr, 8 myńnan asa jeke qosalqy sharýashylyq, onyń ishinde 51 myńnan asa turǵyn qamtylǵan. Baǵdarlamany iske asyrý aıasynda kásipkerler sany 3 esege artty, AÁK alýshylar sany 3 esege azaıdy, baǵdarlamaǵa qatysýshylardyń tabysy 2 esege deıin ósti.

Premer-Mınıstr aýyl halqynyń tabysyn arttyrý jónindegi oblystyń tájirıbesi óz tıimdiligin kórsetip, Mem­le­ket basshysynyń qoldaýyna ıe bol­ǵanyn atap ótti. «Bul jobany elimizdiń barlyq óńirinde qoldaný kerek, tıisti oqytýdy uıymdastyrý qajet», dep atap ótti A. Mamın.

Úkimet basshysy Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligine Eńbek jáne halyqty áleý­mettik qorǵaý, Ulttyq ekonomıka, Qarjy mınıstrlikterimen, «Atameken» UKP-men birlesip, bir aı ishinde jobany basqa óńirlerde de keńinen qoldaný jónindegi jol kartasyn ázirleýdi tapsyrdy.

Bıznesti qoldaýdyń

jańa is-sharalar

toptamasy

Úkimet otyrysynda daǵdarys jaǵ­daıynda bıznesti qoldaý sharalary­nyń iske asyrý barysy qaraldy. Atqarylǵan jumystar týraly Ulttyq ekonomıka mınıstri Áset Erǵalıev, Qarjy nary­ǵyn retteý jáne damytý agenttigi tóraǵasynyń birinshi orynbasary Oleg Smolıakov, «Atameken»UKP basqar­ma tór­aǵasy Abylaı Myrzahmetov, Premer-Mınıstrdiń birinshi orynbasary Álıhan Smaıylov, sondaı-aq Túrkistan jáne Almaty oblystarynyń ákimderi О́mirzaq Shókeev pen Amandyq Batalov baıandady.

Ulttyq ekonomıka mınıstri Á.Er­ǵalıev óz baıandamasynda atap ótkendeı, pan­demııa jáne kásipkerlerdiń qyz­meti­ne engizilgen shekteýler jaǵ­da­ıynda shaǵyn jáne orta bıznesti qol­­daý erekshe ózektilikke ıe bolyp otyr. Osyǵan baılanysty bıyl Ult­­tyq banktiń aınalym kapıtalyn to­lyq­tyrýǵa jeńildikpen kredıt berý baǵdarlamalary, sondaı-aq «Bıznes­tiń jol kartasy – 2025», «Qara­pa­ıym zattar ekonomıkasy», «Eńbek» jáne «Jumyspen qamtý jol kartasy» baǵdarlamalary sheńberinde shaǵyn jáne orta bıznesti jeńildikpen kredıtteý boıynsha jumys jalǵasýda. Kredıtter boıynsha jyldyq mólsher­leme 6 paıyzdy qurady. Aınalym kapıtalyn tolyqtyrýdy qarjylan­dyrý edáýir keńeıtilip, kredıtter somasy ulǵaıtyldy. Mıkro jáne shaǵyn ká­sip­kerlik sýbektilerine qoljetimdi mık­rokredıt berý iske qosyldy. Osy jyl­­dyń birinshi jartyjyldyǵynda 1 trln teńgeden asa somaǵa 31 myńnan asa joba jeńildikpen qarjylandyrýǵa qol jetkizdi. «Osy jyldyń qorytyndysy boıynsha jeńildetilgen nesıe berýmen jalpy nesıe qorjyny 2,5 trln teńge bolatyn 47 myńnan asa jobany qamtý josparlanýda», dedi Á.Erǵalıev.

Máseleni Úkimet basshysy Asqar Mamın túıindedi. Osy jyldyń birinshi jartyjyldyǵynyń qorytyndysy bo­ıynsha «Qarapaıym zattar ekonomıka­sy» baǵdarlamasy aıasynda 142 mlrd teńge somasyna 334 joba qarjylandyryldy. Osy jyldyń sońyna deıin 424 mlrd teńge somasyna 724 jobaǵa qoldaý kór­setý josparlanyp otyr. Qazirgi kezeń­de BJK-2025 baǵdarlamasy boıyn­sha jalpy somasy 492 mlrd teńgege 23 myńǵa jýyq jobaǵa qoldaý kórsetildi. Osy jyldyń sońyna deıin shamamen 1,2 trln teńge somasyna 32 myńǵa jýyq jobaǵa qoldaý kórsetiledi. 2021 jyl­dyń qorytyndysy boıynsha atalǵan baǵ­dar­lamalarmen 90 myńnan asa jumys orny qamtylady. Bıznesti qoldaýdyń barynsha suranysqa ıe baǵyttary – saý­da (47%), qyzmet kórsetý salasy (15%), óńdeý ónerkásibi (13%), kólik jáne qoımalaý (9%), sondaı-aq qurylys salasy. Búgingi tańda baǵdarlamalar aıasynda kásipkerlerdi qoldaýǵa baǵyttalǵan 1 teńge sýbsıdııa bıýdjetke alty eseden asa salyqtyq túsimder túrinde qaı­­tarylady. «Pandemııa jaǵdaıynda Úki­mettiń «Atameken» UKP-men birlesip qabyldap jatqan bıznesti qoldaýdyń daǵdarysqa qarsy sharalary óz tıimdiligin kórsetti. Atalǵan baǵdarlamalar aıa­synda josparlanǵan sharalar osy jyl­dyń sońyna deıin tolyq kólemde júzege asyrylýy tıis», dep atap ótti A.Mamın.