Kópbalaly otbasylarǵa tıesili kómek talapqa saı emes

Kóp jaǵdaıda jergilikti máseleler quzyrly mekemeler men múddeli tarap­tar­dyń aralasýymen túrli keder­gi­ge tap bolatyny belgili. Son­dyq­tan atalǵan máselege aralasýdy ótin­gen aı­maq­ta­ǵy analar buǵan deıin redak­sııa­myz­ǵa birneshe ret shaǵymdanǵan edi. Endi osy ana­lardyń aryz-muńyn arqalaǵan adam­dar­dyń Almatydaǵy bólimshege kelip otyrǵan jaıy bar.

Aldymen Qazaqstanda qandaı áleý­m­e­t­tik kómekter qarastyrylǵanyn kel­tire keteıik. Jýyrda ǵana Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıs­tr­li­gi­niń Áleýmettik kómek saıasatyn damytý departamentiniń dırektory Asqar Nııazov elimizde kópbalaly 1,9 mln otbasy áleýmettik járdemaqy men tólem alatynyn aıtqan edi. Ana men balaǵa qarasý áleýmettik kómek pen áleýmettik saqtandyrýdyń kópdeńgeıli júıesi arqyly qamtamasyz etiledi jáne bıýdjetten tólenetin járdemaqylardyń 5 túrin jáne Memlekettik áleýmettik saqtandyrý qorynan beriletin 2 tólem túrin qamtıdy. Bıyl bul maqsattarǵa 756 mlrd teńge qarastyrylǵan.

Sondaı-aq memlekettik bıýdjetten mú­gedek bala kámelettik jasqa tol­ǵan­ǵa deıin onyń kútimine baılanys­ty járdemaqy tólenedi. Memlekettik járdemaqylar men MÁSQ-tan tó­le­netin áleýmettik tólemderden bas­qa, jergilikti atqarýshy organdar kór­se­tetin áleýmettik qoldaý da kóz­delgen. Áleýmettik kómek saıasatyn damytý departamentiniń dırek­to­ry­nyń aıtýynsha, jergilikti bıýdjet esebinen jetim balalarǵa, múgedek balalarǵa jalpy somasy 82,3 mln teńge materıaldyq kómek kórsetildi, tabysy az otbasylardyń balalaryna, kórý qabi­leti nashar balalarǵa 57,1 mln teńge kóle­min­de demeýshilik kómek kórsetildi.

Al aqtóbelik analar Egemen Qazaqstan gazetiniń redaksııasyna ákel­gen hatynda Shalqar aýdandyq bilim bóliminen áleý­mettik muqtaj otbasy balalaryna mektepke barǵan kezde jáne qysta beri­le­tin kıimdi tıisti jaǵdaıda ala almaı júrgenin jazypty.

«Bizde Shalqar aýdany boıynsha
1 355 áleýmettik járdemdi qajet etetin bala bar eken. Osy balalardyń kúzdik, qystyq kıimderi úshin aıaǵynyń jáne ústiniń ólshemin alsa da, osy kúnge deıin shaq keletin kıim alyp kórmeppiz. Áleýmettik balalarǵa dep mektepterge kelgen qolpyldaǵan kıimderdiń kópshiligi balalarǵa emes, áke-sheshelerine týra keledi. Biraq qujat toltyrǵanda sol balaǵa shaq kúrtke men etik berildi dep toltyrylady. Aınalyp kelgende bas-basyna qarjy bólingenimen, bir úıde tórt-bes bala oqysa, olardyń barlyǵy tolyq kıim almaıdy. Bireýine kúrtke, ekinshisine etik berilip keldi. Buǵan eshqandaı ata-ana úndeı almady. Sebebi «Tegin kelip jatqan joq pa, ala bermeısińder me? Muny bermese balalaryńdy kıindirmeısińder me?» dep ata-analardy sóılettirmedi. Ol kezde ár balaǵa qandaı qarajat bólinetini jóninde jáne qaı mezgilde kıim beriletini týraly anyq bilmedik. Áli de qaı mezgilge kıim beriletini týraly bilmeımiz», deıdi áleýmettik kómekke muqtaj analar.

Shaǵymdanýshy analardyń biri Gúlbaný Alpysbaıdyń bes balasy bar eken. Úlkeni – jıyrmada, ekinshisi – áskerde, eki qyzy – mektep jasynda. Kishkentaıy bıyl birinshi synypqa bardy. Kezinde úlken balasyna berilgen ólshemi úlken kúrtkeni ákesi áli kúnge deıin jumysqa kıip júr eken. Ol kúrtkeni 7-8-synypta bergen, balasy sol shaqta 13-14-te bolypty.

«2019 jyly bes sábı birdeı qaıtys bol­ǵan qaıǵyly oqıǵadan keıin respýb­lı­ka kóleminde dúmpý bolyp, bala­lar­dyń turmys jaǵdaıy qaıta qaralǵan edi. Sol kezde áleýmettik jelidegi chattar­da bas kóterer áıelder áleýmettik kó­mek­ke bólinetin qarjyny surastyryp, ár balaǵa Úkimetten qansha qarajat qaras­ty­rylatynyn jetkizgen. Osydan keıin ár aýdan, aýyldar óz bilim bóliminen tıisti qarjyǵa suraý sala bastady. Biraq osy ýaqytqa deıin bala basyna qansha qarjy bólingeni jóninde bilmeı keldik. Endi byltyrǵy mamyr, maýsym aılarynda jańalyqtardan bala basyna 40 myń teńgeden qarjy qarastyrylady dep habarlady. Buǵan qosa ár oblys bıýdjetine qaraı ártúrli qarjy bólip, oblystardyń ákim­digi men bilim bólimi kıim, oqý qural­da­ryn satatyn dúkendermen kelisimge kelip, qarjyny sol dúkenderge aýdartyp, oqýshylardy dúkenderden keregin tańdatyp alýǵa bolatyny aıtyldy. Biz de osyny estip, birneshe ana bilim bólimindegi áleýmettik mamanǵa baryp, estigen-kórgenimizdi aıttyq. Ol maman qansha qarjy qalaı bólinetini belgisiz dep jaýap berdi, biraq 33 myń teńgeden bólinýi múmkin dep eskertti. Onyń
8 myń teńgesi oqý-quralǵa, 25 myń teńgesi kıimge eken-mis. Sosyn ol kezde karantın bolǵandyqtan, balalarǵa mektep formasynan góri sporttyq kıim men kúzdik aıaqkıimin alyp berýin suraǵan edik. Sondaı-aq qarjynyń qaıda jumsalǵanyn bilip otyrý úshin komıssııa múshesine osy ata-analardan da adam qosýdy aıtqanbyz. Biraq olaı bolmady. Aýdannan emes, basqa oblystardan tenderge saldy. Qaı jaq qashan utatyny belgisiz, biraq byltyr qazan aıynyń 10-na deıin beriledi degen kıim 2021 jyldyń qańtar aıynda berile bastady. Keı mektepterge 2020 jyldyń kıimderin jeltoqsan aıynda bergen, biraq tolyq emes. Sonymen sol kıimderge kóńili tolmaǵan ata-analar ár jerden shýlaı bastady. Bergen kıimderi tipti masqara, sapasy óte tómen, 33 myń teńgege turmaıdy», deıdi G.Alpysbaı.

Sodan kópbalaly analar berilgen kıimderdiń sapasy tym nashar, bólingen qarjyǵa saı emes ekenin aıtyp bilim bólimine de, aýdan basshylyǵyna da júginedi. Biraq quziretti mekemeler bulardyń aryz-shaǵymyna qulaq aspaı, ózderin qabyldamaı biraz kún áýrelepti. Aqyrynda bilim bóliminiń bas esepshisi shyǵyp, 33 myń teńge emes, 25 myń teńge bólingenin, onyń 8 myńy oqý quraldaryna, 17 myńy kıimge bólingenin, áý basta durys aıtylmaǵanyn aıtady. Al analar bolsa berilgen kıimder tipti 17 myń teńgege de tatymaıtynyn aıtyp, odan saıyn kúıinedi.

«Osylaı sozylyp júrip «Anaǵa taǵzym» ortalyǵyna mekeme basshylaryn shaqyrtyp, jınalys jasattyq. Sol jerde bilim bóliminen kelgen maman múldem basqa ýáj aıtty. Aıaq astynan aqshanyń 7 mln teńgesin múldem túsiniksiz, jobaǵa kelmeıtin dúnıege ustap qaldy dedi. Osy áleýmettik kómektiń jyrymen arasynda áreń degende aýdandyq bilim bóliminiń basshysymen kezdestik. Bas esepshi eke­ýi qabyldaý júrgizdi, ekeýiniń jaýaby eki jaqqa ketti», dep qynjylady G.Alpysbaı.

Onyń aıtýynsha, 8-synypta oqıtyn qyzǵa 1-2-synypta oqıtyn qyzdyń kúrtkesin bergen. Tipti qyzdarǵa etik joq dep ornyna 40-43 ólshemdegi er adamnyń etikterin de beripti. Al kópbalaly ana Gúlbaný bolsa, eki qyzyna 42-43-shi ólshemdi er adamnyń eki etigin alyp, qujatqa «eki qyzyna etik aldym», dep jazyp ketipti. Mekeme ókilderi uldaryńyz kıip tastar degen soń, amal joqtyǵynan alypty.

Qysqasy, uzyn-sonar hat munymen toqtamaıdy. О́kpesi qara qazandaı analar lager, tamaqqa, ıaǵnı basqa da áleýmettik kómekke bólingen qarajatqa suraý salǵandaryn erinbeı baıandaıdy. Shalqarlyq analardyń Prezıdentke joldamaq bolǵan hatttary da ilesip júr. Onda da osy máselelerdi alǵa tartyp, «Mektepke jol» aksııasy aıasynda berilgen kıim-keshekke kóńilderi tolmaıtynyn, aýdandyq bilim basshysy Abzal Abdykov máseleni anyqtap túsindirýdiń ornyna «Analar keńesiniń» múshesine dórekilik tanytqanyn jetkizgen.

Kıim-keshek pen oqý quraldary aýdan boıynsha 1 355 balaǵa berilýi tıis eken. Bilim bóliminiń áleýmettik jaǵdaıdy qaraıtyn mamany keıbir balalardyń kıimi sapaly ekenin alǵa tartyp otyr. Sonda analardyń túsinbeı otyrǵany – beriletin kómek bir, biraq zattar ártúrli.

Shalqarlyq analar Prezıdent atyna jazǵan hatynda quzyrly mekemeniń tenderge baılanysty bergen tizimderin de joldaǵan. Bul iste Almaty qalasyndaǵy «Aıaýly alaqan» QB, «Zaǵıptar qoǵamy» QB, «Omarovtar atelesi» JShS, Pav­lo­dar­daǵy «Bereke Ekibastuz», «Saýryq» múgedekter qoǵamy atalady. Aıtqandaı, Qazaqstan zaǵıptar qoǵamy buǵan deıin de tender isinde bylyqqa batyp, «qara tizimge» ilingenin eske sala ketý kerek.

Toqsan aýyz sózdiń tobyqtaı túıini, bul analardy tyńdaı kele túsingenimiz, olardyń oıy ózderine tıesili kómekti tıisti sapada alý ǵana emes. Sebebi aıtysyp-tartysyp júrgende balalary mektep bitirip ket­kenderi de bar. Eń bas­­ty­sy, osyndaı jaǵdaılardyń jolyn kesý, ana men balanyń atyn jamylǵan jemqorlyqty tyıý.