Joldaý júktegen mindetter qalaı júzege asyrylady?

«Memleket basshysy «Halyq birligi jáne júıeli reformalar – el órkendeýiniń berik negizi» atty Qazaqstan halqyna ar­na­ǵan Joldaýynda joǵary sapa­­ly ekonomıkalyq ósýdi qam­tamasyz etý jáne halyqtyń tur­mys deńgeıin jaqsartý boıynsha naqty mindetterdi qoıdy» dedi Á.Smaıylov.

Onyń aıtýynsha, Úkimettiń qarjy-ekonomıkalyq blogynyń jumysy mynadaı negizgi baǵyt­tar boıynsha júrgiziletin bolady:

Prezıdenttiń ınflıasııany bel­gilengen dálizderge qaı­tarý tapsyrmasyn iske asyrý maq­satynda Úkimet 2021-2024 jyl­darǵa arnalǵan ınflıasııaǵa qarsy áreket etý sharalary keshenin qabyldady. Bul sharalar kesheni sheńberinde baǵalardyń ósýin tejeýge jáne áleýmettik mańyzy bar azyq-túlik taýarlarynyń qol­­jetimdiligin ulǵaıtýǵa baǵyt­tal­ǵan jedel jáne júıeli sıpat­taǵy 64 sharanyń iske asyrylýy kózdelgen.

Osy boıynsha 2022 jyly kásipkerlikti damytý maqsatynda «Qarapaıym zattar ekonomıkasy» jáne «Bıznestiń jol kartasy» baǵdarlamalary odan ári iske asyrylady. Jalpy, qar­jy­landyrý kólemi 1 trln teń­geni quraıdy. Mıkro jáne sha­ǵyn bızneske júktemeni azaı­tý maq­satynda eńbekaqy tóleý qory­nan biryńǵaı tólem engiziletin bolady. Bul osy tólemderdi esepteý men tóleý tártibin ońaılatýǵa, son­daı-aq eńbekaqy tóleý qory­na túsetin jalpy júktemeni 2023 jyldan bastap 34%-dan 25%-ǵa deıin tómendetýge múm­kin­dik beredi. Memlekettik qar­jy­nyń tıimdiligin arttyrý jáne Ult­tyq qordyń aktıvterin qal­pyna keltirý maqsatynda arna­ıy Memlekettik qarjy­ny bas­qarý tujyrymdamasy qa­byl­da­nady. Bul bıýdjet saıa­­satyn, memlekettik borysh­ty basqarý, sondaı-aq Ulttyq qor­dyń qara­ja­tyn qaly­ptas­tyrý jáne paıdalaný máselelerin qamtıdy. Memlekettik shyǵys­tardyń tıimdiligin jáne Ulttyq qordan beriletin transfertter­di baqylaý kúsheıtiledi», dedi  Premer-Mınıstrdiń birinshi orynbasary.

Á.Smaıylovtyń aıtýynsha, artyq tosqaýyldardy alyp tas­taý jáne zańsyz saýda aınalymyna qarsy is-qımyl boıynsha aýqymdy is-sharalar júrgizilip jatyr.

Memlekettiń ekonomıkaǵa qatysý úlesi 14%-ǵa deıin qysqarady

Á.Smaıylov Úkimettiń el shekarasy arqyly zańsyz saý­da-sattyqqa qarsy is-qımyldyń ke­shendi josparyn bekitkenin aıt­­ty. Osyǵan oraı Qazaqstanda ta­ýar­lardy qadaǵalaýdyń ult­tyq jú­ıesi engizilýde. Salyqtyq jáne kedendik ákimshilendirý­di sıfr­landyrý tereńdetilýde. «Taýar­lar aǵynyna monıtorıng júrgizý jáne jalǵan tranzıtti qysqartý úshin navıgasııalyq plombalardy engizý keńeıtilýde. Taýarlarǵa arnalǵan deklarasııa­lardy baqylaý jáne shyǵarý bóliginde kedendik fýnksııalar orta­lyqtandyrylǵan. Derek­terdi taldaý úshin jasandy ıntel­lekt tehnologııasy engizilý­de» dedi Premer-Mınıstrdiń birin­shi orynbasary.

Halyqaralyq tájirıbeni eskere otyryp, qashyqtan ózara is-qımyl jasaýǵa negizdelgen iri bıznestiń «kóldeneń» monı­to­rıngi boıynsha joba bastal­dy. Kapıtaldy shetelge shyǵa­rýǵa jáne ekonomıkany offsho­r­syz­dandyrýǵa qarsy is-qımyl bo­ıyn­sha keshendi jumys júrgi­zilýde. Elektrondy málimet­ter almasý úshin EYDU-men kópjaq­ty konvensııaǵa qol qoıyldy.

Usynylǵan sharalar mem­leket­tik bıýdjet kiristerin art­ty­rý­ǵa baǵyttalǵan. «Pre­zı­dent­­tiń memlekettiń eko­nomıkaǵa qa­ty­sýyn qysqartý jónindegi tap­syr­masyn iske asyrý maq­sat­ynda jeke­shelen­dirýdiń 2021-2025 jyldarǵa arnalǵan Keshen­di jospary iske asyrylý­da. Ny­sandardyń 50%-y jekeshe­len­dirýge osy jyldyń sońy­na deıin, 30%-y – 2022 jyly jáne 10%-y 2023 jáne 2024 jyldary shyǵa­ry­lady» dedi Á.Smaıylov.

Árbir jekeshelendirý nysany boıynsha satýdyń jol kartalary ázirlenip, memlekettik múlik tizilimine engizildi. Vıse-premer atap ótkendeı, Memlekettik mú­lik komıtetiniń elektrondy ala­ńynda ashyq saýda-sattyq ar­qyly jekeshelendirý qarqyn­dy júrip jatyr. Jalpy alǵanda, bul sharalar 2025 jylǵa qaraı mem­lekettiń ekonomıkaǵa qatysý úlesin 14%-ǵa deıin qysqartýǵa múmkindik beredi.

Prezıdent Joldaýynda kva­zı­memlekettik sektordyń je­ke­legen sýbektileriniń shy­ǵyn­­dylyq problemasyn sheshý min­­de­tin qoıǵan edi. Osy baǵytta Esep komıtetimen birle­sip, árbir ult­tyq kompanııa men mem­le­ket­tik kásiporynnyń qyzmetine qajetti taldaý júrgiziledi. So­ny­men qatar kvazımemlekettik sektor kompanııalarynyń birin­shi bas­shylarynyń damý jos­par­laryndaǵy kórsetkishterge qol jetkizbegeni úshin, onyń ishinde shyǵyndarǵa jol bergeni úshin jaýapkershiligin normatıvtik turǵydan qarastyrý usyny­la­dy. «О́ńirlik saıasatty jetil­dirý baǵyty boıynsha Memleket bas­­­shysy «Aglomerasııalardy damy­­tý týraly» zańdy ázirleý min­detin qoıdy. Zań jobasy bo­­ıyn­sha jumys Dúnıejúzilik bank­­pen birlesip júrgizilý­de. Ol qazir­gi retteýshilik jáne ıns­­­tıtý­sıonaldyq ortany jáne a­g­lo­­me­ra­sııalardy basqarýdyń aǵym­daǵy máselelerin baǵalaý­dy, olar­dy damytý boıynsha tásil­derdi ázirleýdi qamtıdy» dedi Á.Smaıylov.

Jergilikti ózin ózi bas­qarýdy odan ári damytý maq­sa­tynda Memleket basshysy bıýd­jetke «halyqtyq qaty­sý­­dyń» oń tájirıbesin 10 ese ke­ńeı­týdi ta­p­syrǵan edi. Ha­lyq­tyń mem­le­ket­tik qarjy­ny bas­qarýǵa jáne baqy­laýǵa, ási­re­se, abattan­dyrý jáne tur­ǵyn úı-kommý­nal­dyq sha­rýa­­shy­ly­ǵy boıynsha qaty­sýyn keńeı­tý maqsatynda nor­matıv­tik qu­qyqtyq aktiler­ge tıis­t­i túzetý­ler engiziledi. «Eko­no­mıkalyq ósýdiń jo­ǵary sa­pasyn qamtamasyz etý jáne hal­yqtyń ómir súrý deń­geıin jaqsartý boıynsha Mem­leket basshysynyń Joldaýda Úki­metke qoıǵan mindetteri to­­lyq jáne merziminde oryndala­dy. Sharalardy iske asyrýǵa qa­jet­ti qarajat bıýdjette to­lyq kózdeledi» dedi Á.Smaıylov.

3,5 mln jumysshynyń tabysy artady

Álıhan Smaıylov buqara­lyq aqparat quraldary ókil­deri­niń brıfıngte qoıǵan su­raq­taryna jaýap berdi. Eń tó­men­gi jalaqynyń ósýi (ETJ) taýar­­lardyń odan ári qymbat­taýyna alyp kelmeı me jáne bul ınflıasııaǵa áser ete me, sondaı-aq Qazaqstan bıýdjeti ETJ-niń ósýine tótep bere ala ma degen suraqqa, vıse-premer «eń tómengi jalaqynyń ósýi tutyný qorjynynyń qura­my­na kiretin taýarlar men qyz­met­­­terge qosymsha suranys qu­rý­dy bildiredi» dep jaýap ber­di. «Júrgizilgen esepteýlerge sáı­kes, eń tómengi jalaqyny qazirgi 42 500 teńgeden 60 myń teńgege deıin ulǵaıtý ınflıasııaǵa 0,7 paıyz deńgeıinde áser etedi. Iаǵnı bul ınflıasııanyń belgili bir qysqa merzimdi ósýine alyp kelýi múmkin. О́ndiristi suranystyń ósýine beıimdegennen keıin ınf­lıa­­­sııaǵa áseri birtindep álsi­reı­di» dedi Á.Smaıylov.

Sonymen qatar onyń aı­týynsha, ETJ artýy saldary­nan tutynýdyń ósýi oń makro­ekono­mıkalyq áserlerge ákeledi. ETJ ósýi jalaqysy 60 myń teńgege deıin aılyq alatyn 1 mln 650 myń jaldamaly qyzmetkerdiń aqshalaı tabysynyń ósýine jol ashady. ETJ artýynyń kas­kadtyq áserin eskere otyryp, qosymsha taǵy 2 mln-ǵa jýyq jumyskerdiń tabysy artady. Osylaısha, ETJ artýynyń jalpy áserin keminde 3,5 mln qyzmetker sezinedi.

Salyqtyq jáne kedendik ákimshilendirýdi jetildirý jalǵasady

Brıfıng barysynda Qarjy mınıstri Erulan Jamaýbaev Memleket basshysynyń Jol­daýynda berilgen tapsyrmalary­na sáıkes osy mınıstrlik ázirlep jatqan qanatqaqty jobalardyń tıimdiligine qatysty túsinik berdi. Mınıstrdiń aıtýynsha, qazirgi ýaqytta Qarjy mınıstrligin­de 5 qanatqaqty joba ázirle­nip jatyr. Bul jobalarǵa jeke bıýd­jet qarajaty kózdelmegen. Jo­­ba­lar adal salyq tóleýshi qan­daı qıyndyqtarǵa tap bolýy múm­kin ekenin túsiný úshin sa­lyq tóleý­shilermen baılanys or­­natý maqsatynda ázirlenedi. Bo­la­­shaqta bul qanatqaqty joba­lar salyqtyq ákimshilendirýde qol­danylady. Mysaly, tańbalaý bo­ıynsha jáne taýarlarǵa ilespe júk­qujattar boıynsha qanat­qaq­ty jobalar sheńberinde ból­shek saýda ókilderin Memlekettik kirister komıtetiniń qanatqaqty jobalaryna qatysýdan bosatý kózdelip otyr. Mınıstrdiń aıtýynsha, Memlekettik kirister komıtetiniń barlyq synaq jobasy bıznes-qoǵamdastyqqa tal­qy­laýǵa shyǵarylady, qazir­diń ózinde kóptegen usynystar qabyl­­danǵan.

Jalpy, salyqtyq jáne ke­den­dik ákimshilendirýdi jetil­dirý jáne ony sıfrlandyrý esebinen sońǵy 3 jylda bıýdjetke qosymsha 2 trln teńgege jýyq qarjy túsken. Mınıstr, sondaı-aq vedomstvo kez kelgen syndarly syndy qalypty qabyl­daıtynyn jáne dıalog ornatýǵa árqashan daıyn ekenin atap ótti. Mysaly, bıznes sýbektilerin tekserýge moratorııdi joıý týraly synǵa qatysty mınıstr moratorıı Prezıdenttiń Jarlyǵyna sáıkes 2023 jylǵy 1 qańtarǵa deıin jalǵasatynyn túsindirdi.

Salyqtar men tólemder boıynsha júkteme tómendetiledi

Ulttyq ekonomıka mınıstri Áset Erǵalıev mıkro jáne shaǵyn bıznes úshin jıyntyq júktemeni 34%-dan 25%-ǵa deıin tómendete otyryp, eńbekaqy tóleý qorynan biryńǵaı tólem engizý týraly aıtyp berdi. Qoldanystaǵy zańna­ma­ǵa sáıkes, bıznes ETQ-dan 5 tó­lem tóleýge májbúr, bul sha­ǵyn bıznes úshin tehnıkalyq jáne ákim­shilik turǵydan tym kólem­di. Bul – jeke tabys saly­ǵy, áleý­met­tik salyq, min­detti zeı­­net­aqy jar­nasy, me­dı­sına­lyq jáne áleý­mettik saq­tan­dy­rý boıynsha jar­na­lar, bul ká­sip­­kerlerge aı­tar­lyq­taı júk­teme bolyp otyr. Osy sa­­lyqtar men tólemder boıyn­sha naq­ty júkteme bıyl 33,5%-dy qu­­raı­dy. Osyǵan baılanysty tó­lem­­derdi biriktirý, biryńǵaı tó­lem­­niń quramyna engizý jáne jal­py júktemeni 25%-ǵa deıin tómen­­detý boıynsha jumys júr­gi­zil­­­­mek. «Túpkilikti tásilder jyldyń sońyna qaraı Jol­­daý­dy iske asyrý jónindegi Jal­pyulttyq is-sharalar jospary­na sáıkes ázirlenedi. Tıisti tólem júıeleri 2023 jyldyń 1 qań­tary­nan bastap jańa qaǵıdat boıynsha jumys isteı bastaıdy», dedi Ult­tyq ekonomıka mınıstri.

Onyń aıtýynsha, kelesi jyly ekonomıkanyń ósýi 3,9% deń­geıinde boljanyp otyr, al ınflıasııa deńgeıi 4,6% dálizinde saqtalady.