Bıznesti berekeli etken bes jyl

Armandy aqıqatqa aınaldyrady

Ras, qazir qaladaǵy, aýyldaǵy aǵaıyn­nyń deni reti kelse kásip ashýǵa ty­ry­­sady. Iаǵnı olar kásipkerlikpen aına­lysý úshin elimizde qolaıly jaǵ­daı jasalǵanyn jaqsy biledi. Osy oraıda talaı jannyń asqaq armanyn aqıqatqa aınaldyrǵan «Bastaý Bıznes» jobasynyń orny erekshe. Nátıjeli jumyspen qamtýdy jáne jappaı kásipkerlikti damytýdyń 2017-2021 jyldarǵa arnalǵan memlekettik «Eńbek» baǵdarlamasynyń ekinshi baǵyty sheńberinde «Atameken» ulttyq kásipkerler palatasy qolǵa alǵan bul joba sońǵy 5 jylda halyqty kásipkerlik daǵdylaryna baýlyp, jastardyń bızneske degen qyzyǵýshylyǵyn oıatty. Son­daı-aq aýyldyq jerlerde bıznes-orta qalyptastyrdy. Turǵyndardyń bıznes-jobalaryn súıemeldep, barynsha qoldaý kórsetti. Budan bólek bıznes-josparlardy ázirleýge kómek kórsetiledi. Kredıttik jáne grant­tyq baǵ­­dar­lamalarǵa qol jetkizý múm­kin­­­digi jo­ǵary. Keńes berý tetigi de qarastyrylǵan.

Qysqasy, «Bastaý Bıznestiń» tıim­di tusy kóp. Sony utymdy paıda­lan­ǵan­dardyń biri – Nazgúl Aqjoltaeva. Qapshaǵaı qalalyq ákimdigine qarasty Sheńgeldi aýylynyń turǵyny «Bastaý Bıznes» jobasy arqyly bıznes álippe­sin meńgerip, memleketten grant alǵan. Osylaısha, jartylaı daıyn ónimder shyǵaratyn shaǵyn seh ashty. Búginde jas kásipker 5 myń turǵyny bar Sheńgeldini óz ónimimen qamtamasyz etip otyr.

– Mamandyǵym – pedagog. Jeke sehymdy ashqanǵa deıin onlaın-bıznespen aınalystym. Dúkenim bolsa dep armandadym. Jeke óndiris ashsam degen maqsat qoıdym. Osylaısha, tort, bálish pisire bastadym. Jemis-jıdekten syılyqqa arnalǵan «gúl shoqtaryn» jınap, sattym. Ideıamdy óndiris turǵysynan damytýǵa «Atameken» ulttyq kásipker­ler palatasy Qapshaǵaı qalalyq fılıa­lynyń mamandary kómektesti. «Bastaý Bıznes» arqyly arnaıy kýrstan ótip, qaıtarymsyz grant alýǵa ótinim ber­dim. Alǵan bilimim arqyly turyp jatqan óńirge taldaý júrgizdim. Sóıtip halyq tarapynan konservantsyz, jańa muzdatylǵan jartylaı daıyn ónimderge suranys baryn anyqtadym. Memlekettik qoldaý arqyly shaǵyn seh ashtym. Endi óz dúkenimdi ashý úshin jumys istep jatyrmyn, – deıdi Nazgúl Aqjoltaeva.

Kásipkerge «Eńbek» baǵdarlamasy aıasynda 200 aılyq eseptik kórsetkish kóleminde grant buıyryp, jartylaı daıyn ónimder shyǵaratyn sehqa qajetti jabdyqtardy satyp alǵan. Sehta tushparanyń úsh túri, varenıktiń úsh túri, kotletter, qyryqqabat oramy, manty, hınkalı, samsa, farshtalǵan burysh shyǵarylady. Ol aı saıyn Damdi Alem brendimen 120 kılogramm ónim usynyp otyr.

– Tushparalardy qoldan túıemiz. Qamyr men ettiń sapasyn saqtaýǵa tyrysamyz. Hımııalyq qospalardy qoldanbaımyz. Klıentterge saqtaý merzimi qysqa, jańadan muzdatylǵan ónimderdi usynamyz. Kókónisterdiń shyrynyn paıdalanyp, túrli-tústi tushpara satamyz. Qazir ózimmen birge eki adam jumys isteıdi. Keler jyly ónim assortımentin ulǵaıtyp, dúken ashýdy josparlap otyrmyn, – deıdi kásipker.

Jobaǵa kimder qatysa alady?

«Bastaý Bıznes» jobasynyń negizgi maqsaty – kásipkerlik qyzmetke tarta otyryp halyqtyń ekonomıkalyq belsendiligin arttyrý. Al halyqtyń deni ekonomıkalyq belsendi turǵynǵa aınalatyn bolsa, el ekonomıkasy da jańa deńgeıge kóteriledi.

«Atameken» ulttyq kásipkerler palatasy habarlaǵandaı, «Bastaý Bıznes» jobasyna jumyssyz adamdar, jastar, onyń ishinde NEET sanatyna jatatyn qyz-jigitter, jas otbasylar, az qam­tylǵan jáne kópbalaly otbasylar, eńbekke qabiletti múgedekter qatysa alady. Byltyr eldegi epıdemııa­lyq jaǵdaıǵa baılanysty joba qysqa merzimde onlaın formatqa aýystyryldy. Onlaın oqytý kýrstary arnaıy ázirlengen Atameken Academy platformasynda júrgiziledi.

Oqytý prosesi qatysýshylardyń ózindik jumysyna, testterdi oryndaýǵa jáne bıznes-trenerlermen birlesip bıznes-jospar daıyndaýǵa arnalǵan. Tolyq oqý kýrsy 21 kúntizbelik kúnnen aspaıdy jáne 12 modýlden turady. Munda qatysýshylarǵa beınesabaqtar, konspektiler, prezentasııalyq materıaldar, testter jáne bıznes-jospar qurý usynylady. Oqytý úderisi kezinde qatysýshyǵa bıznes-trener bekitilip, olarǵa bıznes-josparlardy jazýǵa keńes beriledi. Oqý aıaqtalǵannan keıin qatysýshylarǵa eki túrli sertıfıkat beriledi. Birinshisi – oqýǵa qatysqany týraly sertıfıkat, ekinshisi – oqýdy aıaqtaǵany týraly sertıfıkat. Sońǵysy úlken múmkindikterge jol ashady. Dáli­rek aıtsaq, oqýdy aıaqtaǵany týraly sertıfıkat (jyldyq 6 paıyzben) jeńildetilgen mıkrokredıt alýǵa nemese 200 aılyq eseptik kórsetkish kóleminde (583 400 teńge) granttyq qarjylandyrý alýǵa quqyq beredi.

«Bastaý Bıznes» jobasy aýyldyq jerlerde jáne shaǵyn qalalarda isin jańa bastaǵan kásipkerlerdi qoldaý boıynsha sharalar keshenin qamtıdy. Bul – bıznes negizderin oqytýdy, bıznes-josparlardy ázirleýge kómek kórsetýdi, nesıelik jáne granttyq baǵdarlamalarmen tyǵyz baılanys ornata otyryp keńes berýdi qamtamasyz etetin eń tıimdi quraldardyń biri. Son­daı-aq joba sheńberinde iske asyrylǵan jobalardy 12 aı ishinde, al kópbalaly jáne az qamtylǵan otbasylar úshin 18 aı boıy súıemeldeý kózdelgen.

Jobanyń nysanaly kórsetkishi – oqytýdan ótkenderdiń keminde 30 paıy­zy bıznesin keńeıtýi jáne jańa kásip ashýy tıis. Joba qolǵa alynǵan 5 jyldyń ishinde «Bastaý Bıznes» boıynsha 184 902 adam oqytyldy. Onyń 122 247-si nemese 66 paıyzy – jumyssyzdar, 56 957-si nemese 31 paıyzy – ózin ózi jumyspen qamtyǵandar, 5 698-i nemese 3 paıyzy – isin jańa bastaǵan kásipkerler. Oqytý kýrstarynyń nátıjesinde 59 684 joba iske qosyldy. Onyń ishinde 39 923 adam nemese 67 paıyzy grant alǵan. 19 761 adam nemese 33 paıyzy jobalaryn mık­rokredıtter esebinen júzege asyrǵan. Shamamen 70 myń jumys orny qurylyp, 1,6 mlrd teńgege salyq tólengen.

2021 jyly jospar boıynsha 30 myń adam kýrstan ótýi kerek edi. Biraq bıyl oqýdy 33 374 qatysýshy aıaqtady. Iаǵnı jospar artyǵymen oryndaldy. Onyń 64 paıyzy nemese 21 283-i – jumyssyzdar, 29 paıyzy nemese 9 563-i – ózin ózi jumyspen qamtyǵandar, 7 paıyzy nemese 2 528-i – isin jańa bastaǵan kásipkerler. Bıyl joba aıasynda 15 280 joba júzege asyrylǵan. Onyń 3 692-si oqýdy ótken jyldary támamdaǵan qatysýshylarǵa tıesili. Joba­syn ashqandardyń 11 440-y nemese 75 paıyzy granttyq qarjylandyrýǵa ıe bolǵan. 3 840-y nemese 25 paıyzy bızne­sin ashý úshin mıkrokredıtter­diń kómegine súıengen. Júzege asyryl­ǵan jobalardyń 9 015-i nemese 59 paıy­zy – aýyl sharýashylyǵy salasyna, 6 265-i ne­mese 41 paıyzy servıs, saýda jáne qyzmet kórsetý salalaryna tıesili.

Mıkrokredıt alýdyń  joly qandaı?

Joǵaryda aıtyp ótkenimizdeı, «Bas­taý Bıznes» túlekterine jeńildetil­gen mıkrokredıt pen granttyq qarjy­landyrý usynylady. Osy oraıda mıkrokredıttik uıymdardan nesıe alý­dyń joldaryn egjeı-tegjeıli túsin­dirip ótken abzal.

2021 jyly jobany júzege asyrý biryńǵaı ekojúıege biriktirildi. Ol oqytý, mıkroqarjylandyrý jáne jobalardy súıemeldeýden turady. El Úkimeti qoldaýynyń nátıjesinde jergilikti atqarýshy organdarmen birlesip, 15 «Atameken» mıkroqarjy uıymdar jelisi quryldy.

Kýrsty aıaqtaǵany týraly sertıfıkaty bar jáne óziniń bıznes-josparyn qorǵaǵan «Bastaý Bıznes» túlegi ulttyq kásipkerler palatasy men jergilikti at­qarýshy organdar birlesip qurǵan mıkro­qarjy uıymdary arqyly 6 paıyz­­­dyq mó­l­sherlememen nesıe alýǵa óti­nim be­re alady. Bul rette olar jyl­jymaı­­tyn múlikti jáne jer telimin (aýyl sharýa­shylyǵy maqsatynda qol­danyla­tyn jer telimderin emes) kepil­ge qoıýy kerek. Ol úshin árbir aýdan orta­lyǵynda ornalasqan óńirlik pala­talar­dyń fılıaldaryna júginý qajet. Joba túlegi tıisti qujattar paketin tolyq usynýy shart.

О́ńirlik palatalar janyndaǵy Ká­sip­­kerlerge qyzmet kórsetý ortaly­ǵyna qujattardyń tolyq paketin tap­syrǵannan keıin menedjer konsýltant barlyq qujattar paketin arnaıy júıege júkteıdi. Osylaısha, mıkroqarjy uıymdarynyń ishki qyzmetteri ótinimdi odan ári qarasty­rady. О́tinimdi qaras­tyrý merzimi 15-20 jumys kúnine teń.

Shaǵyn nesıeni 5 jylǵa, al mal sharýa­shylyǵy salasynda 7 jylǵa deıin­gi merzimge rásimdeýge bolady. 2021 jyly aýyldyq eldi mekender men sha­ǵyn qalalar úshin qaryzdyń eń joǵary somasy – 7,2 mln teńgege (2,5 myń aılyq eseptik kórsetkish), qalalar men monoqalalar úshin – 18,9 mln teńgege (6,5 myń aılyq eseptik kórsetkish), Shymkent, Aqtaý, Atyraý qalalary úshin 23,3 mln teńgege (8 myń aılyq eseptik kórsetkishke deıin) teń.

Eske sala keteıik, Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń tapsyrmasyna sáıkes, memlekettik «Eńbek» baǵdarlamasynyń quraldaryn qaıta qaraý jáne mıkroqarjylandyrýdy damytý maqsatynda «Atameken» ulttyq kásipkerler palatasy memlekettik organ­darmen, múddeli uıymdarmen birlesip jumys júrgizdi. Búginde «Eńbek» jumyspen qamtý jol kartasyna sáıkes, nesıeleý sharttary anyqtalyp, shaǵyn kásipkerlikti damytýǵa 22,5 mlrd teńge bólindi. Jospar boıynsha 2022 jyldyń naýryz aıyna deıin 5 myń jobany qarjylandyrý josparda bar.

Sondaı-aq mıkroqarjy uıymdary­nyń kepildik saıasaty birshama jeńilde­til­di. Máselen, ekinshi deńgeıli bank­ter qarastyrmaıtyn kepil zattaryn mıkroqarjy uıymdary ala alady. Iаǵnı shalǵaı aýyldardaǵy samannan, qamysty karkastan soǵylǵan úı-jaılar men qoralardy kepilzat retinde paıdalanýǵa múmkindik bar.

Sonymen qatar aýyldaǵy nysandar­dyń naryqtyq baǵasynyń 60-70 pa­ıyzyna deıin, al qalada ornalasqan nysandardyń naryqtyq baǵasynyń 80 paıyzyna deıin nesıe berý múmkindigi qarastyrylǵan. Osydan-aq joba usyn­ǵan kepildik saıasatynyń biregeı ekenin ańǵarýǵa bolady. Qosymsha kepil­zat retinde jalǵa alynǵan jer teli­min, avto­kólik quralyn jáne aýyl sharýa­shylyǵy tehnıkasyn qoıýǵa múmkindik bar.

2021 jylǵy 3 jeltoqsandaǵy jaǵdaı boıynsha mıkroqarjy uıymdary jalpy somasy 14,8 mlrd teńgege 2 175 ótinim qabyldaǵan. Onyń ishinde jalpy somasy 6,5 mlrd teńge bolatyn 1 194 ótinim mıkroqarjy uıymdarynyń kredıttik komıteti arqyly maquldanǵan. 989 ótinim Agrarlyq nesıe korporasııasyna joldanyp, 2,7 mlrd teńgege 479 mıkrokredıt berildi.

Qarjylyq emes qoldaý degenimiz ne?

Bıznes úshin qarjylyq qoldaýdan bólek, qarjylyq emes qoldaý túrle­ri de mańyzǵa ıe. О́ıtkeni kásibin ashqan­­dardyń barlyǵy birdeı quqyq­tyq, qar­jy­lyq normalardy jetik bile ber­meı­di. Mine, osyndaı kezde «Atameken» ult­tyq kásipkerler palatasy usynatyn qar­jy­lyq emes qoldaýdyń tıgizer septigi zor.

Eske sala keteıik, ulttyq palata 2015 jyl­dan bastap bıznesti qoldaý men da­mytýǵa arnalǵan «Bıznestiń jol kar­tasy-2025» memlekettik baǵdar­la­ma­­synyń tórtinshi baǵyty sheńbe­rin­­de qarjylyq emes qoldaý operato­ry sanalady. Bul rette «Atameken» Kásip­kerlerge qyzmet kórsetý ortaly­ǵy arqyly qarjylaı emes qoldaý­dyń bir­neshe túrin usynady. Atap aıtqan­da, kásipkerlik qyzmetti júrgizýge ser­vıs­tik qoldaý kórsetedi, kásipkerler men kásip ashýǵa nıetti halyqty aqpa­rat­­tyq-tal­damalyq dúnıelermen qamta­masyz etedi.

Budan bólek ekonomıkanyń barlyq sektoryndaǵy shaǵyn jáne orta bıznes sýbektilerine kórsetiletin servıstik qoldaý sheńberinde mamandandyrylǵan qyzmetterdiń birqatar túri usynylady. Iаǵnı býhgalterlik jáne salyqtyq esep­­ke alýdy júrgizýge, sondaı-aq sta­tıs­tıkalyq eseptilikti jasaýǵa qatys­­ty qyzmetter kórsetiledi. Syrt­qy ekonomıkalyq qyzmetke qatys­ty konsýltasııalyq kómek berile­di. Internet-marketıngke qatysty konsýltasııalyq qyzmetter kórsetile­di. Zań qyzmetteri usynylady. Marke­­tıng máselelerine, aqparattyq tehnologııalarǵa qatysty qyzmetter de osy tizimde. Memlekettik satyp alýǵa, ulttyq kompanııalar men jer qoınaýyn paıdalanýshylardyń satyp alýlaryna baılanysty qyzmetter kórsetiledi. Otandyq taýar óndirýshige óndiriletin ónimdi ótkizýge járdemdesý turǵysynan konsýltasııalyq qyzmet usynylady.

«Servıstik qoldaý» quraly aıasynda 2015 jyldyń basynan búginge deıin 363 589 servıstik qyzmet, shaǵyn jáne orta bıznes sýbektilerine 264 237 qyzmet kórsetilgen.

«Halyqty jáne kásipkerlerdi aqparattyq qamtamasyz etý» quraly ekonomıkanyń barlyq sektoryndaǵy shaǵyn jáne orta bıznes sýbektilerine, halyqtyń kásipkerlikti bastaýǵa nıetti tobyna óteýsiz negizde usynylatyn aqparattyq-konsýltasııalyq qyzmetter keshenin qamtıdy.

Aqparattyq-taldamalyq qamtamasyz etý qyzmetteri aýdandyq deńgeıdegi kásipkerlerge qyzmet kórsetetin 189 ortalyq bazasynda oflaın rejimde jáne qarjylyq emes qoldaý operatorynyń G4B.kz veb-portaly arqyly onlaın rejimde usynylady. Onda kelesideı qyzmet túrleri bar: memlekettik qoldaý sharalary týraly aqparattandyrý jáne konsýltasııalar berý qyzmetteri; kásipkerler men halyqtyń kásipkerlikti bastaýǵa nıetti tobynyń ótinishterin súıemeldeý qyzmetteri.

«Aqparattyq qamtamasyz etý» qura­ly aıasynda 2015 jyldyń basynan búginge deıin 585 751 klıentke 1 215 348 keńes berilgen.