Bul sátti ásirese shyǵysqazaqstandyqtar uzaq kútti. Olaı dep otyrǵanym, elimizdiń tarıhı-mádenı ortalyǵy – Semeı shaharyndaǵy ıdeologııalyq turǵyda ábden eskirgen 56 kósheniń ataýy aýystyrylady. Eń bastysy, qalany uzynnan-uzaq qaq jaryp jatqan N.Morozov kóshesi Álıhan Bókeıhannyń atymen atalatyn boldy. Eske sala ketsek, bul másele «Egemen Qazaqstan» gazetinde «Qart qalaǵa qazaqy qan júgirse...» degen taqyryppen jyl basynda kóterilgen bolatyn.

Jýyrda Semeı qalalyq máslıhatynyń turaqty komıssııasynyń otyrysynda qaladaǵy birqatar kósheni qaıta ataý týraly usynys aıtylyp, depýtattardyń kóbi quptaıtyndyqtaryn jetkizdi. Quptamaǵanda, 30 jyl buryn Táýelsizdigin alǵan el ıdeologııalyq turǵyda eskirip ketken kóshe ataýlaryn baıaǵyda aýystyrýy kerek edi. N.Morozov, Tereshkov, Frýnze, Shors, Chapaev, Krasnogvardeıskıı, Gersen, 23 fevralıa, Georgıevskaıa, Parhomenko, Telman, Karl Lıbneht, Grajdanskaıa sekildi ataýlardyń dáýreni Keńes ókimetimen birge ketýi tıis edi... Eshten kesh jaqsy, seń qozǵaldy. Endi usynylǵan ataýlardy oblystyq onomastıkalyq komıssııa qarap, respýblıkalyq komıssııa núktesin qoıady. Qujat jumystary jospardaǵydaı bolsa, Álıhan Bókeıhan kóshesimen júretin kún alys emes. Semeıde Álıhan babamyzdyń atynda kóshe joq emes, bar. Shetkeri jaqta, jıyrma-otyz úıli kóshe ǵana.
– Jer-sý, aýyl-kóshe ataýlaryn ózgertý degen ótkir másele. Semeıde 56 kósheni ózgertý týraly usynys engizildi, endi júzege asady dep senemiz. Álıhan Bókeıhanǵa ortalyqtan kóshe usynyp otyrmyz. Qazaq halqy úshin qurban bolǵan tulǵanyń esimi ortalyqta bolýy laıyq, – deıdi onomastıkalyq jumys tobynyń múshesi, tarıhshy Amantaı Isın.
Sonymen qaı kóshege kimniń esimi usynyldy? Negizgilerin tize ketsek, Gersen kóshesine – partızan, sport sheberi Qabysh Omarovtyń, Galetto kóshesine – kórnekti ǵalym, ádebıettanýshy Rymǵalı Nurǵalıdiń, Parhomenko kóshesine – Halyq Qaharmany Saǵadat Nurmaǵambetovtiń, Avtodorojnaıa kóshesine – jazýshy Ádı Sháripovtiń, Tıtov kóshesine – jazýshy Kámen Orazalınniń, Engels kóshesine – memleket qaıratkeri Smaǵul Sádýaqasovtyń, Fýrmanov kóshesine – dramatýrg Jumat Shanınniń, Karl Lıbkneht kóshesine – Jeltoqsan kóterilisiniń qurbany Sábıra Muhamedjanovanyń, Menjınskıı kóshesine – dıktor, halyq ártisi Ánýarbek Baıjanbaevtyń, Prjevalskıı kóshesine Keńes Odaǵynyń Batyry Raqymjan Qoshqarbaevtyń esimderi berilmek.
Alaıda komıssııa otyrysyna qatysqandardyń birqatary keıbir kóshelerdiń ataýyn aýystyrý negizsiz degendi alǵa tartty. Máselen, qazaq dalasyn zerttegen Nıkolaı Prjevalskııdiń atyn qaldyryp, Raqymjan Qoshqarbaev esimi basqa kóshege berilse desedi. Deıturǵanmen, Semeı qalalyq mádenıet jáne tilderdi damytý bóliminiń bas mamany Áıgerim Baıjumanovanyń aıtýynsha, R.Qoshqarbaevtyń atyn berý týraly usynystyń ózi Prjevalskıı kóshesiniń turǵyndarynan túsken eken.
Aıta keterligi, komıssııa otyrysy ótken soń «Egemen Qazaqstan» redaksııasyna arnaıy habarlasyp, qalanyń irgetasynyń qalanýyna muryndyq bolǵan tulǵalardyń da esimderi umyt qalmaýy tıis dep usynys-pikir bildirgen azamattar boldy.
– Semeıdiń Semeı bolyp qalyptasýyna Ábilpeıiz sultan úlken eńbek sińirgen edi. Shyǵysta tuńǵysh meshit salǵan. Sondaı-aq Shyǵystaǵy jáne Ońtústiktegi qazaqtarǵa Shyǵystan saýda-aıyrbas ornyn ashsaq dep ortalyqqa ashyq hat jazǵan eken. Olardyń ruqsatyn kútpesten 1750 jyldary qazirgi Jańa Semeıdegi Okean shaǵyn aýdanynan aıyrbas saýda úıin ashypty, – deıdi tarıhshy, arheolog Aıdos Júnishanov.
Tarıhı derekterge zer salsaq, Ábilpeıiz jastaıynan qazaq qoǵamynda saıası-áleýmettik, ekonomıkalyq baǵyttaǵy jaýapty tapsyrmalar oryndaǵan eken. Abylaıdyń kómekshisi, áskerı serigi bolypty. Ataǵy 1757 jyly qalmaqtarǵa qarsy soǵysta, qytaılarmen Tarbaǵataı, Altaı taýlary úshin kúreske qatysqanda shyǵypty. Keıinnen Reseıge, Qytaıǵa elshi jiberip, kórshi eldermen saýdany nyǵaıtýǵa tyrysqan. Orta júz qazaqtaryna saýda jasaýǵa ruqsat berýge qatysty qujattarda Aıagóz, Kókjol, Janǵyzdan Shaǵan ózenderi boıymen kóshken qazaq jurty Troısk bekinisinen alysta bolǵandyqtan, naımandar, úısinder jáne Úlken orda Troısk bekinisinde saýda jasaı almaǵandyqtan, Semeı bekinisinde saýda jasaýy qajettigin aıtypty. Semeıdegi saýda-sattyqtyń damýyna sonaý ǵasyrda úles qosyp ketken Ábilpeıiz sultan 1783 jyly qaıtys bolyp, Qoja Ahmet Iаsaýı kesenesine jerlengen eken. Demek aldaǵy ýaqytta onomastıka komıssııasynyń músheleri Ábilpeıiz sultannyń esimin de eskerýsiz qaldyrmasa eken deımiz.
Mán-maǵynasy eskirgen kóshe ataýlaryn ózgertýden bólek Sýyq bastaý shaǵyn aýdanyndaǵy ataýsyz 7 kóshege Sýyq bulaq, О́rnek, Shuǵyla, Tańsholpan sııaqty ataýlar berilmek. Kóp jyldan beri qolǵa alynbaǵan bul ıgi bastama jalǵasyn taýyp jatsa, Semeı áli-aq tarıhı-mádenı qalaǵa aınalary anyq.
Qazaqstan • Keshe
Ortalyq jáne Ońtústik Azııa ıntegrasııasy Eýropaǵa jol ashady
Ekonomıka • Keshe
Aımaqtar • Keshe
Qýatty óńir – memleket damýynyń kepili
Aımaqtar • Keshe
Aımaqtar • Keshe
Aımaqtar • Keshe
Kadrlardy qanshalyqty baǵalap júrmiz?
Qoǵam • Keshe
Aýtızm syrqaty bar balalarǵa erekshe kútim qajet
Qoǵam • Keshe
Shoshynǵan jatyr, ushynǵan urpaq
Qoǵam • Keshe
Bilim • Keshe
Esirtki saýdagerleri esirip barady
Qoǵam • Keshe
Qazaqstan • Keshe
Qoǵam • Keshe
Qoǵam • Keshe
Ádebıet • Keshe
Ádebıet • Keshe
Ádebıet • Keshe
Saqtandyrý naryǵynda qandaı ózgerister bolady?
Qarjy • Keshe
Aımaqtar • Keshe
Aımaqtar • Keshe
Tanym • Keshe
О́ner • Keshe
Bes óńirde daýyldy eskertý jarııalandy
Aýa raıy • Keshe
Almatyda 200 mln teńge urlaǵan sheneýnik sottaldy
Aımaqtar • Keshe
Qazaqstanǵa qansha sheteldik týrıst keldi?
Týrızm • Keshe
Erlan Qııasov jańa qyzmetke taǵaıyndaldy
Taǵaıyndaý • Keshe
Bilim • Keshe
Qazaq jerinen shyqqan ortaǵasyrlyq avtorlardyń 19 eńbegi elge ákelindi
Qazaqstan • Keshe
Jaıyq ózenine batyp ketken balanyń denesi tabyldy
Qoǵam • Keshe
Qýat Sultanbekovtiń aryzy boıynsha sotqa deıingi tergeý tirkeldi
ANTIKOR • Keshe
ShQO-da joǵalǵan bala kópir mańyndaǵy shuńqyrdan tabyldy
Qoǵam • Keshe
Serik Jumanǵarın Saýda jáne ıntegrasııa mınıstriniń mindetin atqarady
Taǵaıyndaý • Keshe
Baqyt Sultanov qyzmetinen bosatyldy
Qazaqstan • Keshe
Prezıdent Qarjylyq monıtorıng agenttiginiń tóraǵasyn qabyldady
Prezıdent • Keshe
Atyraýda nan qaldyqtaryna arnalǵan arnaıy konteınerler ornatyldy
Aımaqtar • Keshe
Qoıandy sý qoımasy aýmaǵynan 19 tonna qoqys shyǵaryldy
Elorda • Keshe
Túrkistanda zańsyz alkogol ónimderin óndiretin 3 seh anyqtaldy
Aımaqtar • Keshe
Uqsas jańalyqtar