Sıfrly damý serpilis ákelýge tıis

Sıfrlandyrý – sándi qural emes

Aıtsaq senbeýińiz múmkin, biraq memlekettik organdardyń aqparattyq júıelerindegi hat almasýlardyń 65%-y máli­met­terdi ózektendirýge baılanys­ty. Bul degenimiz memlekettik ap­­pa­rattyń tıimdiligi 35%-dan aspaıtynyn ańǵartady. Mundaı derek elimizdegi iri aqparattyq-kom­mýnıkasııalyq holdıng júr­gizgen taldaýda kórsetilgen. Buǵan áli keńirek toqtalarmyz, aldymen Prezıdenttiń myna bir aıtqandaryna úńilip kóreıikshi:

«Búginde memlekettik organ­dar tapsyrmany mazmundy túr­de iske asyrǵannan góri ony bıýro­kratııalyq mánerde oryndaýǵa asyq. Kólemi jaǵynan úlgili bol­ǵa­nymen, mazmuny bos qujattar daıyndalady.

Negizgi aqparattyq júıe­ler­diń ıntegrasııa­lanǵa­nyna qaramastan memlekettik organdar burynǵysynsha makýlatýra men maǵynasyz hat almasýdy júr­gizip keledi.

Memlekettik organdardyń aqpa­rattyq júıelerindegi derek­terdi resmı qujat retinde tanyp, ony qaǵaz júzinde qaıta be­ki­týdi talap etý artyq. Onda ne sebepti biz sıfrlandyrýdy en­gi­ze­miz?

Sıfrlandyrý – bul sánge aı­nalǵan qural emes. Ol is júzinde ju­mys istep, memlekettik appa­rattyń fýnksııalaryn oryndaý turǵysynan paıdaly bolýy kerek», degen edi Qasym-Jomart Toqaev.

Data-Driven Government jumysty jaqsarta ma?

Qazaqstan – planetamyzdaǵy jer kólemi jaǵynan 9-memleket, halyq sany – 19 mln adam. Endi osy 19 mln halyqtyń áleýmettik-ekonomıkalyq jáne basqa da suranystaryn qanaǵattandyrý úshin má­limetterdi urshyqsha ıirip, olardy bas­qara bilý kerek. Bytyrańqy kúıde jatqan derekterdi bir izge keltirip, onymen jumys isteý úshin Úkimet Data-Driven Government nemese Derekterdi basqaratyn úkimet tujyrymdamasyn iske asyrmaq nıette.

Esterińizde bolsa, byltyr el bıligi­niń reseılik «Sber» kompanııalar tobymen sıfrly transformasııa jónindegi ýaǵdalastyǵy qoǵamda ájeptáýir tal­qy­lanyp, rezonans týdyrǵan bolatyn. Kópshilik muny «eGov portaly reseı­likterdiń qolyna ótip, jeke máli­met­teri­mizden aıyrylyp qalamyz» dep túsin­gen edi. Alaıda bul jerde másele elek­trondy qyz­mette emes, tutastaı mem­le­kettik bas­qarýdyń tıimdi sıfrly trans­for­ma­sııaǵa aýysýynda jatqanyn aıtqan-dy Sıfrlyq damý, ınnovasııalar jáne aeroǵarysh ónerkásibi mınıstri Baǵdat Mýsın.

«Mundaı tehnologııalyq sheshim bizge ne beredi? Memlekettegi barlyq sheshim derekterdi taldaý negizinde qabyldanýy kerek. Mysaly, pandemııa qolymyzda halyqqa qatysty naqty málimetter­diń joq ekenin kórsetti. Aıtalyq, kim ju­mys­syz jáne qandaı kómekke muqtaj degen­deı. Jańa tásil arqyly derekter baza­synda kim jáne qaıda, qalaı ómir súrip jatqanyn kóre alasyz. Demek, bir ba­tyr­many basý arqyly járdemaqy jáne bas­qa da tólemderdi shynaıy kómekke muq­taj jandarǵa jiberýge bolady. Budan bólek, tıisti ózgerister memlekettik organ­­dardyń aqparattyq júıelerin súıe­mel­­deý­ge arnalǵan bıýdjetti barynsha ońtaı­lan­dyrýǵa múmkindik beredi», degen edi B.Mýsın.

Memlekettik apparattyń tıimdiligi 35%-dan aspaıdy

Eger de Apple, Google jáne Microsoft syndy tehnologııalyq alyptar óndiristik sıkldi Qazaqstannyń Úkimeti sekildi basqarsa, onda olar baıaǵyda shyǵynǵa batyp, qurdymǵa keter edi. Bul – otandyq IT-sarapshylardyń pikiri. Joǵaryda kel­ti­ril­gendeı, arnaıy taldaýdyń ná­tı­jesi memlekettik organdardyń aqpa­rat­tyq júıelerindegi jumystyń 65%-y belgili bir máseleniń jaı-kúıine qatys­­ty hat almasýlar ekenin baıqatty. Osy­­dan keıin memlekettik apparattyń tıim­­diligi 35%-dan aspaı qaıtedi deıdi mamandar.

«Bul hat almasýlardyń mazmunyna toqtalsaq, olardyń 65%-yn belgili bir jobaǵa baılanysty aqparattyq anyq­tamalar men qujattar quraıdy. Tutas­taı memlekettik organdar ózderi­niń basqa bólimshelerine qarjy, ekono­mıkalyq, áleýmettik máselelerge qatys­ty saýaldar jiberip, derekterdi ózek­ten­dirýmen aınalysyp otyrady. Shartty túrde Almaty oblysy ákimdi­gine shaǵyn jáne orta bıznestiń ahýa­ly qandaı deńgeıde dep saýalhat ji­beriledi. Tıisti jaýap da­­ıyndalyp, or­talyq apparatqa jiberil­genge deıin jaǵdaı túbegeıli ózgerip ketýi múm­kin. Túsinesiz be, kez kelgen máselege qatys­ty málimet joǵary organǵa jetkenge deıin onyń ózektiligi joǵalady. Sáıkesin­she Memleket basshysy men Úkimetke bur­malanǵan aqparat jetip, tıimdi she­shim qabyldaý qıyndaı túsedi. Sol sebepti de Prezıdenttiń syny oryndy. Qandaı da bir sheshimdi jyldam qabyl­daý úshin soǵan qatysty málimet te aılap, jyldap emes, shuǵyl arada jetýge tıis.

Budan shyǵýdyń amaly – túbegeıli sıfrly transformasııaǵa aýysý, son­daı-aq sıfrlandyrýǵa qatysty saıasatty qaıta qarastyrý. Osyǵan deıin biz barlyq salany sıfrlandyrýǵa tyryssaq, endi memlekettik basqarýdy tyń júıege kóshirýdiń joldaryn qarastyrýymyz qajet. Bul derekter negizindegi tyń tehnologııa bolýǵa tıis. Máselen, turǵyn úı jáne basqa da nysandardy salý úshin tıisti sheshim sol sátte qabyldanýy kerek. Iаǵnı qurylys bolsyn, basqa da mańyzdy sektorlarda aqparatty jyldam jańartyp, qajetti sheshimdi qysqa merzimde shyǵarýǵa múmkindik beretin sıfrly platformasyz jumys ońǵa baspaıdy. Damýshy elder men jetekshi tehnologııalyq korporasııalar bul úrdiske burynnan kóship úlgerdi», dedi «Zerde» ulttyq aqparattyq-kommýnıkasııalyq hol­dıngi» AQ basqarma tóraǵasy Arman Ábdirasylov.

Platformalyq modeldiń qaısysy tıimdi?

Qosh, platformalyq model búkil máselemizdi sheship beredi delik. Endi onyń qaısysyn tańdap, qandaıyna basymdyq bergen jón? Mamandardyń pikirine súıensek, eki tańdaý bar. Atap aıtqanda, ne ózimiz daıyndap shyǵara­myz, ıá bolmasa daıyn sheteldik ónim­di satyp alamyz. Otandyq ónimge basym­dyq bergimiz kelse, oǵan kemi 5 jyl ýaqyt uttyryp alýymyz múmkin. Al sheteldik júıe arzan bolmasy anyq, biraq onyń nátıjesi kóp kúttirmeıdi degen pikirde sarapshylar.

«Bul máselede muqııattylyq qajet. Otandyq ónimdi ázirlep, aqshany únemdeýge bolady árıne. Dese de ýaqyt joǵaltyp alýymyz ǵajap emes. Sol sebepti de ýaqyt ozdyrmaǵanymyz jón. Meniń esepteýime sáıkes sıfrly platforma arqyly shamamen 2-3 trln teńge bıýdjet aqshasyn únemdep, ony mańyzdy jobalarǵa jumsaı alamyz. Sol sekildi IJО́-ni eki esege arttyrýǵa jol ashylady. Mine, osyndaı mindetterdi aldymyzǵa qoıýymyz qajet. Bul jobaǵa shamamen 3 trln teńge jumsalýy múmkin. Alaıda onyń jyl saıynǵy qorytyndysynda bıýdjet kirisi keminde 5 trln teńgege ulǵaıady dep boljanyp otyr. Bylaısha aıtqanda, osy arqyly turmystyq jáne júıelik jemqorlyq tyıylyp, bıýdjet qarajatyn ońtaılandyrýmen birge memlekettik apparat sanyn qysqartýǵa bolady», dedi A.Ábdirasylov.

Mamandar aıtqandaı, elimizdiń memlekettik basqarý strategııasyna Sıngapýr, Ońtústik Koreıa syndy damy­ǵan elderdiń modelderi sáıkes keledi. Batys Eýropa elderiniń ekonomıkasy burynnan qalyptasyp úlgergendikten, onyń modelin Qazaqstanda engizý qıynǵa soǵady dep naqtylady sarapshylar.

Halyqtyń suranysy jyldam ótelýge tıis

«Memlekettik basqarýdaǵy sıfr­lan­dyrýdy kelesideı salalarǵa engiz­gen tıimdi bolar edi. Birinshiden, halyq­tyń ótini­shine memleket jyldam ja­ýap bere bilýi kerek. Bul chat-bot jáne bas­qa quraldar arqyly iske asyrylýy múmkin. Osy tarmaq boıynsha ekono­mıkalyq tıimdilikti bızneske jasalǵan jaǵdaıdyń jaqsarýynan baıqaýǵa bolady. Osylaısha, halyqqa Úkimet­pen jumys isteý túsinikti jáne yńǵaıly bola­­dy dep sanaımyn.

Ekinshiden, memlekettik organdardyń tıimdi jumysy jónindegi aqparat shynaıy túrde jasandy kórsetkishtersiz ınternet quraldary arqyly avtonomdy jaǵdaıda jınaqtalýǵa tıis. Bul arqyly qandaı elde ómir súrip jatqanymyzdy jaqsy túsinip, Prezıdent usynǵan jáne Úkimet qolǵa alǵan sharalardyń qanshalyqty tıimdi ekenin baıqaımyz.

Úshinshiden, memlekettik organdar­da jyldam hat almasý men naqty úı­les­tirý tetigin engizgen artyq bolmas. Nátıjesinde, bıýrokratııalyq táýe­­kel­­der men qaǵazbastylyq azaıyp, mem­le­kettiń áreketi jyldamdap, vedomstvo­lar arasyndaǵy úılestirý úrdisi jaq­sarady», dedi ekonomıst Rasýl Rys­mambetov.

Tıisti tapsyrma berildi. Al ony Álıhan Smaıylov bastaǵan Úkimet qansha­lyqty iske asyra alatyny ýaqyt­tyń enshisinde.