Ulttyq bolmysty bederlegen

О́risten qaıtqan enesin izdegen qozy-laq mańyrap, sıyr móńirep, saýyn­nan bosaǵan bıeler qulyndarymen shurqyrap azan-qazan bolady. Azdan soń búıirden qyzaryp kún batady. Sóıtip, keshki sharýanyń bári yńǵaılanǵannan keıin dalada otyryp tamaq ishemiz. Dalada ishken as qandaı sińimdi, tez toıamyz. Sosyn ájem «baıaǵyda...» dep ǵajaıypqa toly áńgimesin bastaıdy. Bala kezimnen kóńilimde qalyp qoıǵan osy kórkem kórinis jaqynda taǵy  esime tústi. Oǵan sebep bolǵan kórnekti keskindemeshi, Qazaqstannyń halyq sýretshisi Sabyr Mámbeevtiń «El esinde» atty eńbegi.

Bul kartınada avtor qaımaǵy buzylmaǵan qazaqy aýyldy ǵa­na emes, ondaǵy adamdardyń beı­nesi arqyly ulttyq bolmy­symyzdy aıshyqty bederlegen. Kók maısasy jaıqalǵan jaılaý, arǵy jaǵynan zańǵar taýlardyń sulbasy aǵarańdaıdy. At ústindegi otaǵasynyń aldynda kishkentaı balasy otyr, oǵan kelinshegi óz atynyń noqtasyn ustatyp jatqan sekildi. Jerde tóselgen kilemshede aq kımeshek kıgen áje urshyq ıirip otyrsa, onyń qasynan aq qalpaq kıip, qolyna kese ustap sýsyn iship, moldasoqynyp otyrǵan jetkinshekti kóresiz. Segiz qanat kıiz úı men shelek kótergen jas qyz balanyń beınesi de kózińizge jyly ushyraıdy. Sýretke qarap otyryp, quddy ózińiz osy aýyl­dan keshe kelgendeı tamasha sezimdi bastan keshesiz. Bul týyndy ótken ǵasyrda jaryqqa shyqsa da, túrli zaman talqysynan ótken halqymyzdyń boıynda saqtalyp qalǵan qazaqy minez, bekzat bolmys, kisilik pen kishilik sekildi asyl qasıetterimizdi boıaý tilimen ásem sóılete bilgen sýretshiniń sheberligine tánti bolasyz.

Jalpy, aıtýly qylqalam she­beriniń shyǵarmashylyǵynda aýyl ómiri men onyń sulý tabı­ǵaty ár qyrynan jarasymdy kórinis tapqan. Ásirese avtor tabıǵatty beıneleýge sheber, peızajdary óte kórkem. Máselen, 1965 jyly salǵan «Kóktem» at­ty jumysy da joǵaryda aıtyp ótken kartınamen uqsas. Aspanmen tiresken bıik taýlar, onyń etegindegi bir shoq aǵashtyń túbinde áńgimelesip otyrǵan er men áıel...onyń bergi jaǵyndaǵy úsh jylqy tur qańtarylyp, onyń bireýi – qulyndy bıe. Kishkentaı qulyn enesin emip, rahatqa batyp tur... Osy kórinistiń ózi adamdy áserli sezimge bólep, búginde alys qalǵan aýylyńdy saǵyndyrady.

Sabyr aǵamyzdyń tabıǵaty syr­shyl, ony «Suhbat» (1954), «M.Áýezov» (1957), «Taýda» (1957), «Qonys aýdarý» (1959), «Meniń qalamda» (1959), «Tereze aldyndaǵy qyz» (1961), «Kóktem» (1965), «Jastar» (1968) jáne taǵy basqa peızajdary men portretterinen baıqaımyz. Bulardy beıneleý ónerimizdiń qazynasyna qosylǵan súbeli dúnıeler dep aıtýǵa bolady.

Qylqalam sheberiniń qoltań­basyn daralaǵan eńbekteriniń biri –«Taýda» men «Kıiz úı» kartınasy. Ol kezinde odaq kóle­minde joǵary baǵalanyp, «Iýnost» jýrnalynda jarııa­lanǵan. Belgili sýretshi Sergeı Gerasımov avtordyń osy týyn­dylary týraly 1958 jyly Máskeýde ótken qazaq óneriniń onkúndiginde: «S.Mámbeevtiń polotnolary týǵan halqynyń bolmysynyń qýanyshyna to­ly. Beıneleý máneri ózgeshe atmos­feraǵa toly sándi, olar jaryqpen, kúnmen, ashyq tús­ter­men tolyqtyrylǵan... Ult­tyq boıaýymen qatar óziniń emo­sıonaldyq keıpimen zamanaýı bolyp keledi» dep aıtypty.

Sabyr Mámbeev − Almatydaǵy Gogol atyndaǵy kórkem sýret ýchılıshesin aıaqtaǵasyn qazirgi Sankt-Peterbýrgtegi I.Repın atyndaǵy keskindeme, músin jáne sáýlet óneri ınstıtýtyna túsip, bilikti mamandardan dáris aldy. Ol kisiniń taǵy bir qyry – qoǵamdyq qyzmeti. Talantty azamat 28 jasynda Qazaq KSR Sýretshiler odaǵynyń tóraǵasy bolyp saılanyp, osy qyzmetti uzaq jyldar atqaryp, onyń uıyt­­qy bolýymen oblys orta­lyq­tarynda sýretshiler men músin­shilerge arnalǵan sheberhanalar, mýzeıler men kórme zaldary ashyldy. Elimizdiń alty qalasynda sýretshiler úıi salyndy.

Kórnekti tulǵanyń eńbekte­ri elimizge ǵana emes shet mem­le­ketterge de jaqsy tany­mal. Onyń «Taýda» atty kar­tı­­na­sy Máskeýdegi Shyǵys ha­lyq­­ta­rynyń óner mura­jaıyn­da tursa, «Kıiz úı» týyndysy Tretıakov galereıasynyń jeke jınaǵyna engen. Birqatar týyndylary Ábil­han Qasteev atyndaǵy mem­lekettik óner mýzeıinde saq­talǵan.