Kloýn bolýdy armandaǵan kompozıtor

Nurlan Baıkózovti eli de, mamandar da «qazaq estradasynyń maestrosy» atap ketkeli qashan?!

Baıkózovtiń Qazaqstanda djaz janryna jan bitirgen adam ekenin bári biledi. Iá, bul – mýzykanyń erkin, kúrdeli ári adam janyn tez baý­rap alatyn aıryqsha baǵyttarynyń biri. Qazaqstanda djazǵa ǵumyryn arnaǵan oryndaýshylardyń, kompo­zıtorlardyń, mýzykanttardyń esimi kóp eskerile bermeıdi. Elimizde ótken ǵasyrdyń 70-jyldary keńinen taralǵan janrdy qazaqtyń bolmysyna ıkemdegen Nurlannyń esimi birden oıǵa oralatyny sodan shyǵar.

О́nerdiń qaı túrin alyp qarasań da, aýqymy keń. Kóbinese ánshiler men kompozıtorlardyń tanymaldylyǵyna qaraǵanda, aspapty mýzykanttar, estradalyq-sımfonııalyq orkestr, ansambl quryp, oǵan jetekshilik etken azamattardyń esimi óz ortasynda áńgime bolǵanymen, kópshilik arasynda tasada qalyp jatatyny bar…

Talaı bıikti baǵyndyrǵan Baı­­kó­z­­ov óner álemine jastaıynan qadam basqan kópqyrly talant ıesi edi. Jet­pisinshi jyldary Shymkent mý­zy­kalyq ýchılıshesinde oqyp júr­gende «Stepnye makı» («Qyr qyzǵal­daqtary») atty vokaldyq-aspapty ansambl negizin qalaǵan. Arada az ýaqyt ótkende ujym Máskeýde uıym­dastyrylǵan óner alamanynda úzdikter qatarynan kórinedi. Keıin­ kezinde dúrkirep turǵan «Gúlder» ansambliniń bes jyldaı bas dırıjeri bolsa, ataqty «Dos-Muqasan» ansambliniń mýzykalyq jetekshisi de bolǵan, 4 jyl Maqpal Júnisova qurǵan «Nazerke» ansambline kórkemdik jetekshilik etedi. Elimizde tuńǵysh ret sırk ónerin ánmen árlep, sazben terbegen de – Nurekeń.

Nurekeńdi kompozıtor retinde ónersúıer qaýym janyndaı jaqsy kórdi.

Ǵajap ánderi tyńdarmannyń júregine jetti. Muhtar Shahanovtyń sózine jazylǵan «Qoryqpaımyn tú­sinigi joqtardan…», Maqpal Júniso­vanyń oryndaýyndaǵy «Deme sen», «Ǵashyqtar muńy», «Nazerke», M.Ma­qa­taevtyń sózine jazylǵan «Úsh baqy­tym» sekildi ánderin esh­kim umytpaq emes. Sonymen qatar sımfonııalyq, estradalyq-sımfonııa­lyq orkestr­lerge, aspapty ansambl­derge arnal­ǵan shyǵarmalary da bar­shylyq. Birqatary Eýropa elderiniń sahnasynda shyrqalǵan da bolatyn.

Baıkózovtiń shyǵarmashylyq konsertteri aspapty mýzykanttardyń merekesine aınalyp shyǵa keledi. О́ıtkeni Nurlan – kásibı gıtarıst bolatyn…

«Armansyz adam – qanatsyz quspen teń». Rasynda, ár adamnyń armany bolady. Nurlan Baıkózovtiń qol jetkizgen jetistikterine qarap, onyń bar maqsaty mýzyka shyńyn baǵyndyrý bolǵan dep oılaýyńyz múmkin. Joq, olaı emes.

– Mende bilim de, tájirıbe de barshylyq. Qansha degenmen halyqara­lyq deńgeıde óner kórsettik. Sol sebepti deńgeıdi tómenge túsire almaımyn. Aqıqatyna kelsek, dırıjer nemese kompozıtor bolamyn degen armannyń jetegine ergen emespin. Kloýn bolǵym keletin. Qazirge deıin qasymdaǵylardy kúldirip júremin. Ázil áńgimeniń túbin túsiremin. Kózimniń jetkeni – adamnyń aıtqany emes, Allanyń degeni bolady.

Áskerde Abramov degen evreı jigitpen azamattyq boryshty birge ótedim. Ol alty ishekti gıtarany tógildirip oınaıdy. Bizdiń biletinimiz – jeti ishekti. Sol aspapqa qyzyǵa qaraımyn. Úlkender Abramovqa gıtara tartqyzady. Sonda qulaǵymdy túrip, tyńdap jatamyn. Kúnderdiń kúninde odan úıretýdi ótindim. Bir-eki oınap kórsetti, lezde meńgerdim. Sol kezde «medıator», «akkord» degenniń ne ekenin bildim, – deıtin ol kózi tirisinde.

Nurlan Baıkózov Tarazǵa da, ózi­niń týǵan aýyly, Turar Rysqulov aýdanyndaǵy Tereńózek aýylyna da jıi kelip turatyn. Mádenıet, arhıvter jáne qujattama basqarmasyn kompozıtor Dúısenáli Byqybaev basqarǵan kezde Tarazda «Tarazymnyń altyn kúzi» atty festıvali jıi uıymdastyrylatyn. «Balasaǵun» ortalyq konsert zalyna jınalǵan jurtshylyq Nurlannyń ádemi ánderin berilip tyńdaýshy edi.

Iá, Nurlan Baıkózov ózi aıtqandaı, kásibı maman edi. Reseıde, Ýkraınada, Kavkazda eńbek etkeni de belgili. Sosyn ǵoı, elge oralǵany. Syrtta júrip, izdendi, jańa bıikterdi baǵyndyrýǵa talpyndy. О́ıtkeni jetpisinshi jyldary bizde gıtara aspaby keń kólemde tanymal emes edi. Úıretetin kásibı maman da tapshy bolǵan desedi. Elge kelgen soń tuńǵysh ret qazaq tilinde án jazdy. Muhtar Shahanovtyń óleńin mýzyka tilinde sóıletkenin de el umytpaq emes. Oǵan deıin tek orys tilinde shyǵarmalar jazyp júrgen avtor Qazaqstanǵa kelgen soń jańa tynysy ashylǵandaı kúı keshipti. Árıne, áýelde oryssha oılaý júıesi qalyptasqanyn da joqqa shyǵarmaıtyn. Onysyn ylǵı ashyq aıtyp júretin.

– Orysy bar, evreıi bar, meni «maestro» dep atap, tik turyp, qoshemet kórse­tedi. Qyryq jyldan astam ýa­qyt boıy tájirıbe jınaqtap izden­genimmen, bilmeıtin dúnıem óte kóp qoı. Aqıqatyna kelgende, ony ashyp aıtýdan esh qaımyqpaımyn. Nelikten ózimdi sýret salyp – sýretshimin, habar júrgizip – jýrnalıspin, mýzyka jazdym eken dep – maestro dep aıtýym kerek? Bul – kúná, úlken bilmestik. Adam balasy árqashan izdenýi, jańa dúnıelerdi bilýi, meńgerýi kerek-aq, – degen Nurlan Baıkózovtiń júreginen ónerge degen adaldyq esip turatynyn baıqaıtynbyz. Endi onyń bári de ótken shaqta qaldy.

Baıkózovtiń baılyǵy – óneri. О́reli adam retinde ol bıikterdi baǵyndyrsa da, aspanǵa atylǵan joq. Ol úshin shyǵarmalary, sahnadaǵy beınesi sóıledi. «Taýlar alystaǵan saıyn bıikteıdi». Nurlan Baıkózov te baqılyq boldy. Biraq mýzykany janyndaı jaqsy kóretin azamattar úshin ol ólgen joq. Artynda mol murasy qaldy. Endi Taraz jerinde sol Nurlan Baıkózov atyndaǵy «Tarazymnyń altyn kúzi» festıvali toqtap qalmas pa eken... О́zi ketse de, kózindeı bolyp sapaly týyndylary qalǵan azamattyń rýhyna qurmet tolastamasa deısiń...