Eldiń atyn namysty ulandar shyǵarady

О́tken jyly elimizde buqaralyq sport­pen aınalysatyn jetkinshekterdiń qa­taryn kóbeıtý maqsatynda jan basyna qarjylandyrý júıesi qolǵa alynyp, jeke kásipkerlerge úıirmeler ashýǵa múmkindik berildi. Osy júıe boıynsha Aqtóbe oblysynda da 3 636 balany sporttyq úıirmelerge tartý josparlanyp, búginde jeke kásipkerler ashqan úıir­melerdegi balalar sany 9 myńǵa jetti. Degenmen, jeke kásipkerlerdiń ju­mysyn baqylaý tetikteriniń bolmaýy sporttyq úıirmelerdi jan basyna qar­jylandyrý jobasyndaǵy eń negizgi shıkilikke aınaldy. О́ıtkeni elimizde shaǵyn jáne orta kásipkerlik nysandaryn tekserýge úsh jylǵa moratorıı jarııalanǵan.

«Jattyǵý zalynyń talapqa saı kele­tindigin, úıirmege qatysyp júrgen balalardy kimder jattyqtyryp júrgendigin kózben kórip, baqylaý qazirgi jaǵdaıda múmkin emes. Menińshe, jan basyna qar­jylandyrý jobasyna kez kelgen jeke ká­sipkerdi emes, osy salada tájirıbesi bar, balalardy jattyqtyryp júrgen sport mamandaryn ǵana qatystyrý kerek sııaqty. Jaqynda Soltústik Qazaqstan obly­syndaǵy áriptesim keleńsiz jaǵ­daıdy baıandady. Basqarma basshysy eldi mekende sport úıirmesin ashýǵa qarjy alǵan jeke kásipkerdiń jumysyn qaraýǵa bar­ǵanda, eshteńe tappaǵan. By­laı­sha aıtqanda, qarjy alǵan, biraq ne jat­tyǵý zaly, ne jattyqtyrýshysy joq, tipti sport­pen aınalysyp jatqan balany kór­megen. Qujatta kórsetilgen úıirmeniń meken­jaıyn kórmekshi bolǵanda, qyzmet kór­setýshi kásipkerlikti tekserýge tyıy­m sa­lynǵan zańdy alǵa tartady. Mun­daı jaǵ­daı­da ne isteý kerek?», deıdi ob­lys­tyq sport bas­qarmasynyń basshysy Evgenıı Goncharov.

Aqtóbe oblysynda sońǵy eki jyl­da aýdandardaǵy jasóspirimder jáne sport mektepterine 189 bapker ju­mys­qa qabyldanyp, eldi mekenderge 200 sport nusqaýshysy jiberildi. Nusqaý­shy­lardyń basty mindeti – aýyl balalaryn buqaralyq sport túrlerine baýlý. Taǵy bir másele – barlyq sport mek­tep­terindegi jabdyqtardyń ábden tozýy jáne jas sportshylardyń jattyǵý jıyn­daryna barýǵa qarjynyń jetkiliksiz bólinýi. Mysaly, Temir aýdanynyń orta­lyǵy – Shubarqudyqtaǵy balalar jáne jas­óspirimder sport mektebiniń oqytý­shylary basqa jaqqa saıysqa barýǵa bir balaǵa 2 myń teńge ǵana bólinetindikten, qarjylyq jaǵdaıy tómen otbasylardyń balalary ondaı jıyndarǵa bara almaı­tyndyǵyn aıtqan bolatyn. Sport bas­qarmasy 2019 jyly 110 mıllıon teńgege, 2021 jyly 47 mıllıon teńgege sport mek­tepterine jabdyqtar satyp aldy. Bir­aq bul jetkiliksiz.

Jaqynda Aqtóbe oblysy boıynsha Tekserý komıssııasynyń aýdıtorlary oblysta sportty damytýǵa bóli­netin bıýdjet qarajatynyń maqsat­syz jumsalatynyn anyqtady. Sport basqarmasy 579 mıllıon teńge bıýdjet qarajatynyń negizgi bóligin olımpıadalyq sport túrlerine emes, jekemenshik sport klýbtaryna jumsaǵan. Sonyń eń basynda «Aqtóbe» fýtbol klýby tur. Premer lıgada eń sońǵy oryndy bermeıtin fýtbol klýby bıýdjet qarjysynyń 50%-yn qanshama jyldan beri «jutyp» kelse de, nátıje joq. Ekinshi orynda basqarmadan jylyna 60 mıllıon teńge alyp otyrǵan erejesiz jekpe-jek MMA (Mixed martial arts) óńirlik klýby tur. Aqtóbe oblysyndaǵy 16 jekemenshik sport klýbynyń arasynda tanymaldyǵy, sportshylarynyń jeńisi, bıýdjetten qarjylandyrylýy boıynsha osy klýb aldyńǵy lekte. Aqtóbelik Sergeı Morozov pen Jalǵas Jumaǵulov MMA boıynsha álemdik arenada el namysyn qorǵap keledi. Osy kommersııalyq sporttyń jeńimpazdaryna Halyqaralyq MMA federasııasynan tólenetin syıaqy mólsheri 10-20 myń AQSh dollaryna teń. Alaıda tutas memlekettiń aıbyn-abyroıy synǵa túsetin olımpıadalyq sport túrlerine qaraǵanda, MMA sııaqty kommersııalyq sportqa basqarmanyń artyqshylyq berip otyrǵany qısynsyz.

Aýdandyq sport mektepterine qarjy qımaǵan sport basqarmasy ashyq kólderi men ózenderi kóp elderde jaqsy damyǵan baıdarka men kanoede esý sportyna 4 mıllıon 244 myń teńge jumsaǵan. Aqtóbeniń arnasy tar, bıyl ǵana sýǵa tolǵan dalalyq ózenderinde eskekshiler qalaı jattyǵyp júr eken?

Tokıo Olımpıadasy el sportyn alǵa súıreıtin legıonerler emes, óz sportshylarymyz ekenin taǵy bir dáleldedi. Jas talanttardy dástúrli sport mektepteri men buqaralyq sporttan izdeý kerek. Jasyratyny joq, jergilikti fýtbol, hokkeı, basketbol komandalary quramynda TMD elderinen kelgen legıonerler kóp. Eresekterdiń jergilikti hokkeı komandasy biryńǵaı legıonerlerden turady.

«Legıonerdi komandany kúsheıtý úshin, jurtshylyqtyń qysqy sport túr­lerine qyzyǵýshylyǵyn arttyrý úshin shaqyramyz. Aqtóbe oblysynda 26 jyldan beri hokkeıdi damytýǵa jetkilikti mán berilmeı kelgeni ras. О́z hokkeıshilerimiz jetilgen soń legıonerlerden arylamyz. Máselen, óńirdegi balalar hokkeı koman­dasynda legıonerler joq, olar el birin­shiliginde oınap júr», deıdi E.Goncharov.

Ashyq sýda júzýden Azııa chempıony, Qazaqstan atynan qatarynan eki ret Olımpıadaǵa qatysqan qyrǵyzstandyq Vıtalıı Hýdıakov ta burynǵy legıoner. Qazir ol Qazaqstan azamattyǵyn alyp, Aqtóbe oblysynan ulttyq quramaǵa kirdi. Bizdiń: «Vıtalıı Hýdıakov qatarynan eki ret Olımpıadaǵa qatyssa da, birde bir medal alǵan joq. Ystyqkóldi jaqsy júzip ótkeni úshin ulttyq quramamyzǵa qabyl­danǵan osy júzgishtiń nashar daıyn­dyǵy úshin kim jaýap beredi? Nege Olımpıadaǵa jergilikti sportshylardy daıyndaı almaı júrmiz?» degen suraǵymyzǵa Evgenı Goncharov: «Olımpıada lısenzııasyn utyp alý óte qıyn. V.Hýdıakov ashyq sýda júzýden Azııa chempıony bolsa da, Tokıoǵa barar aldynda onyń lısenzııa­syn alyp ketip, sottasyp qaıtaryp aldyq. Sýda júzý sporty boıynsha elimizdiń ulttyq quramasyna jylyna bes jasóspirimdi ǵana qabyldaıdy. О́z basym quramaǵa nege az balany qabyldaıtynyn túsinbeımin. Júzý – Olımpıadanyń jeńil atletıkamen qatar turǵan medaldy kóp jınaıtyn sport túri. AQSh sýda júzý sportynyń arqasynda ǵana Olımpıadanyń kóptegen medalin jınap alady. Aqtóbe oblysynda júzýden eń úzdik nátıje kórsetip júrgen Sofıa Abýbakırovany da ulttyq quramaǵa qosý ońaı bolmady. Qazir Sofıa shetelde jat­tyǵýda júr», dep jaýap berdi.

Jaqynda ǵana elimizdiń Sport komı­teti monıtorıng júrgizip, sportshy­larymyz joǵary nátıje kórsetip júr­gen 18 sport túrin anyqtady. Endigi jerde eń birinshi kezekte osy sport túr­lerin damytýǵa ba­sym­dyq berilip, qalǵandary buqaralyq sport túrinde qar­jylandyrylady. Bul usy­nysty aldaǵy Olımpıadaǵa daıyndyq retinde qabyldaýǵa bolady. Bapkerler men jat­tyqtyrýshylarymyzdyń biliktilik­terin joǵarylatyp, talantty jastardan kásibı sportshylar daıarlaýdy júıeli túrde qolǵa almaı, el sportyn damytý múm­kin emes.

Sportqa jumsalatyn bıýdjet qarjy­synyń maqsatsyz jumsalyp kelgeni aýdı­torlyq tekseristen soń belgili boldy. Rasynda da sport mektepterin qarjy­lan­dyrýdy kúsheıtip, jekemenshik klýb­tarǵa qarjy jumsaýdy doǵarý kerek. El sportynyń basymdyq beriletin túrlerin damytýǵa strategııalyq jospar jasaý ár bas­qarmanyń tikeleı mindeti bolýǵa tıis. Ázirshe bul jumysta júıelilik joq. «Jany ashymastyń qasynda basyń aýyrmasyn» degendeı, bıýdjet qarjysynyń maqsatsyz jumsalýyna durys josparlamaý, qadaǵalaýdyń álsizdigi, nátıjesiz oıyndar úshin eshkimniń jaýapkershilik almaýy da sebep bolyp otyr.

Aqtóbe oblysy