Referendým eshkimniń ómirin aınalyp ótpeıdi

Osyǵan oraı Prezıdent keńesshisi Málik Otarbaev respýblıkalyq refe­ren­^­dýmǵa baılanysty Almaty qala­syn­daǵy shyǵarmashyl ıntellıgensııa ókilderimen kezdesti. Kezdesýge táýel­sizdik jyldarynyń bederinde ár salada tanylǵan orta býyn ókilderi qatysty.

Prezıdent keńesshisi Málik Otarbaev qańtar oqıǵasy, qoǵamda júrip jatqan ózge­rister, qylmystyq tergeýler, sy­baı­las jemqorlyqqa baılanysty sheshimder árbir azamatty alańdatatynyn aıta kele, jınalǵandardy erkin pi­kir almasýǵa shaqyrdy. Memleketti saq­taý, táýelsizdikti nyǵaıtý, elimizdi ekono­mıkalyq turǵydan tabysty etip, demo­kratııanyń damý dańǵylyna túsý – kún tártibindegi kezek kúttirmeıtin kókeı­kesti másele ekendigin alǵa tartqan ol ornyqty usynys, eldiń keleshegine paıdasy bar, elekten ótken pikir bılik tarapynan eskerýsiz qalmaıtynyn aıtty.

Dóńgelek ústel formatynda ótken basqosýda sóz alǵandardyń bári qandaı másele bolsa da usynys aıtýda, pikir bildirýde ashyq jáne ádiletti bolýǵa umtyldy. Bir jaǵynan kezdesýdiń erkin ári shynaıy pikirtalasqa qurylýyna Prezıdent keńesshisiniń ǵylym, óner, ádebıet, BAQ salasyndaǵy tulǵalardyń eńbekterinen jaqsy habardar bolýy, sol ortamen zamandas jáne ózi de shyǵarmashyl qaýymnyń beldi ókili ekendigi yqpalyn tıgizdi deýge bolady.

Aqyn Maraltaı Raıymbekuly referendým erteńimizdi baǵdarlaıtyn mańyzdy da jaýapty is-shara ekenin aıtyp, saıası naýqanǵa qatysty azamattyq ustanymyn ortaǵa saldy. Aqyn sózin kúlli Shyǵys shaıyry Júsip Balasa­ǵunıdiń quqyqtyq qatynastardyń saq­talýy men zańdardyń ústemdik qurýy jaıyndaǵy óleńimen aıaqtady. Al akter, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaı­ratkeri, T.Júrgenov atyndaǵy Qazaq ulttyq óner akademııasynyń rektory Azamat Satybaldy óner men saıasattyń baılanysyn, jalpy shyǵarma­shyl ortanyń saıası saýattylyǵy, eldiń jańa Prezıdentke degen senimi týraly sóz qozǵady. Akter eldiń Prezıdentke senetinin, endi osy senimdi saqtaý men aqtaý jolyndaǵy bastamalardy qoldaý turǵysyndaǵy usynystaryn jetkizdi.

Saıasattanýshy, tarıh ǵylymdarynyń kandıdaty Nurlan Seıdin demokra­tııalyq ózgerister júrgizýdiń ýaqyty áldeqashan kelip jetkenin alǵa tartty. Ol konstıtýsııalyq reformalar júrgizý arqyly Prezıdent ózine taǵdyr­sheshti jaýapkershilik alyp turǵanyn, mańyzdy sheshimder qabyldaýda bir mámilege kelý keleshekte sózsiz jemisin beretinin jáne halyqtyń ózi de osyǵan múddeli bolyp otyrǵanyn keńinen túsindirdi. «Prezıdent bıliktiń barynsha shynshyl jáne onyń eń ózekti máselelerdi ádiletti túrde sheshýge umtylyp otyrǵanyn kórsetti. Bárimiz de ómirimizdi elimizdiń bolashaǵymen baılanystyramyz jáne sol jarqyn keleshek úshin jaýapkershilikti de sezinemiz», dedi N.Seıdin.

Aıtysker aqyn, «Alataý» dástúrli óner teatrynyń dırektory Rınat Zaıytov referendým ótkizýdi tolyq qoldaı­tynyn, alaıda kóńilinde júrgen túıtkildi máselelerge qatysty úsh túrli usynysyn ortaǵa saldy. Bul – til mártebesi, bilim sapasyndaǵy kemshilikter men ulttyq dástúrli ónerdi nasıhattaýdaǵy olqylyqtar týraly bolatyn. Aıtyskerdiń oıyn aqyn, Qazaqstan Jazýshylar odaǵy basqarmasynyń orynbasary Baqyt Bedelhanuly da qýattap: «Test tapsyrý balanyń oı túıip, ony sózben jetkizý qabiletin óltiretin taıazdyqqa jeteleıdi», dedi.

Jınalǵandardyń basym bóligi ha­lyqtyń saıası saýatyn kóterý, qara­paıym el túgili, keıde zııaly qaýym­nyń ózi de saıası úderisterdiń aıyr­mashylyǵyn ajyrata almaıtynyn, sondyqtan áleýmettik jelilerde jurtty adastyratyn ústirt pikirler kezdesip jatatynyn jasyrmady.

Zań ǵylymdarynyń kandıdaty, Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ dosenti Qazybek Daýtalıev: «Referendýmǵa adam quqyǵyn qorǵaý, konstıtýsııalyq qurylys negizderi men memlekettik bılik mehanızmin jetildirý máseleleri  shyǵarylyp otyr. Adam quqyǵyn shekteıtin, burynǵydaı Prezıdent bıligin kúsheıtetin, el damýyn tejeýi múmkin birde-bir norma joq. Árıne, jer – tek Qazaqstan azamattarynyń jeke menshiginde bolady deıtin normany halyqtyń kútkeni anyq. Jańa Qazaqstan osy bir ǵana konstıtýsııalyq reformamen shektelmeýge tıis. Aldaǵy ýaqytta áli de bolsa táýelsizdigimizdi bekemdeı túsetin, memlekettiń áleýmettik fýnksııasyn jetildiretin eldik, halyqtyq sıpattaǵy normalar ómirge keledi», degen pikirin jetkizdi. Ol, sondaı-aq, táýelsizdigimizdi túgendep, memlekettigimizdi dáripteıtin murajaılar júıesin qurýdy usyndy.

Prezıdent keńesshisine tilekterin amanattap kelgender «Balapandy» aıaǵynan turǵyzǵanymyzben, ásirese jasóspirimderge arnalǵan qazaqtildi telebaǵdarlamalar, áleýmettik másele­lerdi sheshýge yqpaly bar «Aıtýǵa ońaı», «Qareket» sııaqty reıtıngke emes, adamgershilikke qurylǵan telebaǵ­darlamalarǵa kórermen zárý ekenin ashyq jetkizdi. Televızııadaǵy qazkon­tentti damytýǵa, ıdeologııalyq saıasatqa qatysty Álibek Shegebaı, Qazaqstan Jýrnalıster odaǵynyń múshesi Álııa Qudaıbergen, aqyn, «Kitap al» baspalar jelisi balalar baspasynyń redaktory Saıat Qamshygerdiń usynys­tarymen kezdesýge jınalǵandar da kelisedi.

Aqyn Murathan Shoqan aýyldy órkendetý máselesine oralýdy usyn­sa, jazýshy, baspager Baqytjan Buqar­baı «Qazirgi ózgeristerdiń formasy men mazmuny sáıkes kelýi qajet. Sóz erkindigi, pikir bostandyǵy jáne ol úshin «jaza» bolmaýy kerek», deıdi. Al ánshi, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri Mádına Sádýaqasova elge eńbegi sińgen tanymal tulǵalar men qaıratkerlerge qurmet pen syılastyq­ty qalyptastyrý jóninde oıyn bil­dire kele, óner juldyzdarynyń da áleýmettik jelilerde sózin tyńdaıtyn mıllıondaǵan oqyrmany bar ekenin eske saldy.

Prezıdent keńesshisimen kezdesýge jınalǵandardyń barlyǵy da ádilet barlyq salaǵa, aldymen halyqtyń kóz aldynda júretin rýhanııatqa kerek desti. Sondyqtan da memlekettik marapat, adamdardyń eńbegin baǵalaý men baǵamdaý isinde de ádiletti bolý máselesi qozǵalmaı qalǵan joq.

Kezdesýdi qorytyndylaǵan Málik Otarbaev jıynda aıtylǵan másele­lerdiń barlyǵy eskerýsiz qalmaıty­nyn jetkizdi. «Referendým – jaı formaldy túrde ótetin naýqan emes, eli­mizdiń bolashaq taǵdyryn sheshetin, memleketimizdiń tuǵyryn bıiktetetin mańyzdy tarıhı beles. Halyqtyń tur­mys-tirshiligin, qoǵamdaǵy ótkir máselelerdi jan-dúnıesimen sezinetin eń áýeli shyǵarmashyl ıntellıgensııa. Prezıdentimiz bastaǵan saıası reformalar el damýyna baǵyttalyp otyr. Osy sebepten zııaly qaýym ókilderi, óner jáne mádenıet qaıratkerleri halyq­qa referendýmnyń mán-jaıyn túsin­dirip, Ata Zańymyzǵa qandaı óz­gerister usynylǵany týraly mán berip, jetkizýi kerek. Jańa Qazaqstan halyq­tyń qalaýymen qurylady. Osyny esten shyǵarmaǵan abzal», dedi.

ALMATY