Jazda lager jetispeıdi

Qazirgi ýaqytta Aqtóbe qalasynyń irgesinde tabıǵat aıasynda ornalasqan toǵyz lager bolsa, onyń ekeýi – memlekettik, jeteýi – jekemenshik. Alǵa aýdany Bestamaq eldi mekeni janyndaǵy «Kún­shýaq» jáne О́rleý aýylyndaǵy «Dostyq» jazǵy lageri memleket menshiginde. «Kúnshýaqta» ártúrli múgedektigi bar balalar qysy-jazy saýyqtyrýdan ótse, bıyldan bastap munda densaýlyqtarynda kinárat joq, biraq áleýmettik jaǵdaıy tómen ot­basy balalary demala bastady.

Qalalyq turǵyn úı-kommýnaldyq menshik meke­mesine qarasty «Dostyq» jazǵy lageri 2019 jyldan beri bala qabyldamaıdy. О́ıtkeni apattyq jaǵdaıda tur. Keńes ókimeti zamanynda temirjolshylar­dyń balalary úshin salynǵan 12 gektar lager aýmaǵynda jalǵyz kúzetshisinen ózge eshkim joq. Elektr jelileri men aýyz sý qubyry ábden tozǵan, bir jatyn korpýs­tyń ekinshi qabaty opyrylyp tur. Úlken ashanasy da bos. Eń sońǵy ret 2014 jyly jóndeý jumystary sapasyz júrgizilgendikten, tórt jyldan keıin apatty dep tanylǵan. Oblystyq bilim basqarmasynyń habarlaýynsha, osy lagerdi ne memleket qarjysy esebi­nen, ne jeke kásipkerlerge senimgerlik basqarýǵa berý arqyly qaıta qalpyna keltirýge bolady. Barlyq ­jatyn korpýstaryna qaı­­ta kúrdeli jóndeý júrgizilýi kerek. Aýyz sý quby­­ry tartylyp, elektr, káriz jelileri qaıta júr­­gizilip, júr­ginshiler joly salynyp, lagerge kire­­beris bóligin asfalttaýǵa jáne jabdyqtaýǵa 1 mlrd teńge­den astam qarjy qajet. Oǵan dál qazirgi kez­de bıýd­jet­ten qarjy qarastyrylmaǵandyq­tan, kásip­ker­lerge jekeshelendirý quqyǵynsyz uzaq merzimge senim­gerlik basqarýǵa berý múmkindigi qarastyrylyp jatyr.

Pandemııanyń saldarynan úsh jyldan beri Aqtóbe oblysynda balalardyń tabıǵat aıasyndaǵy demalysy uıymdastyrylǵan joq. Bilim basqarmasynyń deregine qaraǵanda, jaz bastalǵaly lager salýǵa yntaly kásipkerler qatary kóbeıgen. Olar qala syrtynda demalys ornyn salyp, kanıkýl kezinde oqýshylar lagerin ashyp, basqa maýsymda demalys orny retinde paıdalanbaqshy. Aýdandarda da lager salýǵa yqylasty turǵyndar bar. Máselen, Oıyl aýdanynyń qaraǵaıly Barqyn qumy men Temir aýdanynyń Tolǵanaı toǵaıynan jazǵy lager ashý josparlandy. Aýdan ortalyqtarynda oqýshylardy shatyrly lagerlerde demaldyrý jaqsy qarqyn aldy. Bul jaǵynan on aýdanda tabıǵat aıasyndaǵy shatyrly lagerler balalarǵa esikterin ashty.

Jekemenshik lagerge bala syımaıdy

Nemquraıdylyq pen jany ashymastyqtyń kesirinen ıesiz qalǵan Aqtóbe qalasynyń irgesindegi «Dostyq» lageriniń jaǵdaıy osyndaı. Qalanyń ekinshi bir shetindegi Ýkraınka eldi mekenindegi jekemenshik «Shuǵyla» lageriniń jaǵdaıy múlde bólek. Shýly aýlasy balalardyń shattyq kúlkisine toly. Munda mektep jasyndaǵy 90 bala demalyp jatyr eken. Bul jerde 12 kúnge bir balaǵa eseptelgen joldama quny – 60 myń teńgeni quraıdy. Demalys maýsymy mamyrdyń sońynan bastalyp qyrkúıekke deıin sozylady. «Shuǵylada» jaz boıy 1500 oqýshy tabıǵat aıasynda saýyqtyrýdan ótedi. Basketbol, voleıbol alańdary, ústel tennısi men toǵyzqumalaq úshin jabdyqtalǵan oryndar, án-bı úıirmeleri jaqsy uıymdastyrylǵan.

Bul qaladaǵy burynǵy «Energetık» lageri. Úsh jyl buryn kásipker Aıdynǵalı Jetesov lagerdi satyp alyp, qaıta uıymdastyrǵan. Aýdan oqýshylary da keledi. Osy maýsymda Áıteke bı aýdanynyń 125, Aqtóbe qalasyndaǵy birneshe mektep oqýshysy demalady. Lager dırektory Aıdynǵalı Jetesov bala­lardyń jazǵy demalysy úshin memlekettik tapsyrys konkýrsyn bilim basqarmasy sáýir aıynan qaldyrmaı jarııalasa degen usynys aıtty. Sebebi áleýmettik jaǵdaıy tómen otbasy balalaryna oryn alyp qalý úshin bul tıimdirek bolady. «Mamyr aıyn­da joldamany bólip tastaımyz. Sebebi oqý jyly aıaqtala salysymen iri mekemelerdiń kásipodaq uıymdary joldamalarǵa tapsyrys berip, tipti aldyn ala qarjysyn tólep tastaıdy. Sol sebepti memlekettik tapsyryspen qarjysy bólinip kelgen balalarǵa oryn tımeıdi», deıdi lager basshysy.

Balalar demalysyn erterek josparlaý kerek degen pikirge bilim basqarmasynyń basshysy Joldas Batyr­han «sanıtarlyq-epıdemıologııalyq qyzmet la­ger jumysyna naýryzdyń sońynda ǵana ruqsat ber­­gendikten, ýaqyttan biraz keshiktik», dep jaýap berdi.

Mektep janyndaǵy lager Iаsnoe eldi mekenin­degi Farıza Ońǵarsynova atyndaǵy mektepte de jaq­sy uıymdastyrylǵan. Aýyl balalarynyń tú­gelge jýyǵy jazdy osy jerde ótkizedi. Mektepte 750 oqý­shy bar. Lager oqýshylary ystyq tamaq­pen qam­tylǵan. Mektep dırektory Aıjan Dáýlet­qyzy­nyń aıtýynsha, mundaǵy mektep jasyndaǵy bir bala­nyń tamaǵy úshin bıýdjetten 2 086 teńge qaras­tyrylǵan. Qazir qaladaǵy 80 mekteptiń janynda eki-ekiden jazǵy lagerler jumys istep jatyr. Onyń bireýi tolyq kúndik, ekinshisi jarty kúndik etip uıymdastyrylǵan.

«Balanyń bárin lagermen qamtý múmkin emes»

Bul oblystyq bilim basqarmasynyń basshysy Joldas Batyrhannyń sózi. Jazǵy lager uıym­dastyrýǵa kóp jaǵdaıda kásipkerler asa qyzyq­paıdy. Sebebi jazda ǵana jumys isteıdi de, jyl boıy tabys almaıdy. Ekinshi jaǵynan jer­gilikti bıýdjet qarajaty esebinen jazǵy lager salý qazirgi tańda kún tártibine qoıylmaǵan.

Oblystyq máslıhattyń óńirlik jáne salalyq damý jónindegi turaqty komıssııasynyń tóraıymy Sulýpan Shyntasovanyń aıtýynsha, osydan biraz jyl buryn «Dostyq» lagerin kópbalaly, az qam­tylǵan, múgedek balalardy tárbıelep otyrǵan otbasy balalary úshin uıymdastyrý josparlanypty. Alaıda kommýnaldyq lager jasaý jobasy qaǵaz kúıinde qalyp qoıdy. О́ńirde qalanyń tar páterine tyǵylǵan múgedektigi bar balalar men olardyń analary tabıǵat aıasynda demalatyn oryn joq. Yqylas bolsa, qazir de kesh emes. Keńes zamanynda bala demalysy úshin laıyqtalyp salynǵan, qazir qańyrap qalǵan «Dostyqty» qazir de jaınatyp qoıýǵa bolady. Biraq jekege berý de qaýipti. О́ıtkeni tabysy az otbasynyń balalary úshin jekemenshik lagerde demalý qoljetimdi emes. Sondyqtan da kommýnal­dyq menshiktegi lager etip uıymdastyrylsa degen usynys basym.

«Dostyq» lagerin qaıta salýǵa bıýdjetten qarjy qarastyrylmaǵandyqtan, menshikti uzaqmerzimdi senimgerlik basqaýǵa berý qarastyrylyp jatyr. Osy jumysty qolǵa alýǵa yqylasty jergilikti kásipker tabyldy. Jobanyń qaıtarym merzimin konkýrstyq komıssııa anyqtaıdy. Kásipker salǵan qarjysyn qaıtaryp alýy úshin balalardyń jazǵy demalysyn jazda emes, jyl boıy uıymdastyra aldy. Qalada tabıǵat aıasynda buqaralyq, sporttyq ne mádenı is-shara uıymdastyratyn oryndar da joq. Bul jaǵynan memleket-jekemenshik áriptestik arqyly memleketten birneshe mıllıondap qarjy alǵan kásipkerler qaıda degen suraqty qoıady kópshilik ata-analar. Memleket-jekemenshik áriptestik arqy­ly qosymsha bilim berý uıymdaryn ashqan kásipkerlerdiń jumysynyń túpkilikti nátıjesi de kórinbeıdi. Burynǵysynsha balalardyń qosymsha úıirmeler­men qamtylýy jetkiliksiz. Lagerdiń jaǵdaıy da osyndaı. Memleket-jekemenshik áriptestik paıda bolǵaly balalardyń sporttyq-buqaralyq is-sharalarmen qamtylýy sırep ketti. Osy salada bıýdjet qarjysynyń talan-tarajǵa túsýi de baıqalady. Munyń salqyny balalardyń jazǵy demalysyn tıimdi uıymdastyrýǵa da tıip jatyr. Qaltasy juqa ata-analardyń balalaryn jazǵy lagerge aparýǵa da shamasy kelmeıdi. Ras, memleket-jekemenshik árip­testik bıýdjet qarjysyn uıatsyzdyqpen urlaýdyń eń jabaıy tásiline aınaldy. Balalar mekemeleri talan-tarajǵa tústi, oqýshylarǵa arnalǵan demalys oryndarynyń ártúrli joldarmen jekege satylyp ketýiniń kesirinen kópshilik bala lagerge bara almaı úıde qamalyp otyr.

Aqtóbe oblysy