Gúzál Iаhına: Edil balalary da jaqsylyqtan úmittendi

Ájemniń jastyq shaǵy Sibirde aıdaýda ótti

– Gúzál hanym siz «Zúleı­ha­nyń oıanýy» atty roma­ny­ńyz­ben álemge tanyldyńyz, ke­­zinde Garsıa Markes barlyq shy­­ǵarmalaryn ájesiniń aıt­qan áńgimeleriniń jelisi boıyn­sha jazǵanyn jaqsy bilemiz, al siz jazǵan «Zúleıhanyń oıanýy» da ájeńizdiń ómirbaıanyna ne­giz­delgenin estidik. Ájeńiz ro­man­daǵy bas keıipker Zýleı­ha­nyń prototıpi me?

 – 1930 jyldyń qańtarynda KSRO-da baı sharýalarǵa qarsy keń aýqymdy naýqan bastaldy, buqara áp-sátte múlkinen aıyrylyp, keńes odaǵynyń shalǵaı, adam qonystanbaǵan aımaqtaryna: Sibirge, Qazaqstanǵa, Altaıǵa jer aýdaryldy, óz meke­ninen qýyldy. Meniń romanym osy oqıǵalar týraly baıandaıdy. Joǵaryda aıtqan oqıǵa KSRO-nyń búkil sharýalaryna áser etti: 3 mıllıon adam jer ıeliginen aıyryldy, 6 mıllıony «eńbek qonystary» (jer aýdarylǵandar úshin arnaıy qonystar) dep atalatyn jerlerge barýǵa májbúr boldy. Sol alty mıllıonnyń biri meniń ájem bolatyn. 1930 jyldyń qańtarynda onyń ata-anasy jerinen aıyryldy, ájem ol kezde 7 jasta eken. Olar jol bo­ıymen júre beripti, aýyldan Qazan qalasyna atpen, sodan keıin birneshe kún poıyzben Krasnoıarskige, odan ári Enıseı boıymen Angaraǵa deıin bosyp barypty. Ájemniń búkil balalyq, jastyq shaǵy Sibirde aıdaýda ótti. Sol jerde pedagogıkalyq ýchılısheni bitirip, 1946 jyly ǵana týǵan aýylyna oraldy. Sodan keıin ájemniń úshinshi ómiri bas­taldy: birinshisi – aýylǵa jer aýdarylǵanǵa deıin, ekinshisi – Sibirde, úshinshisi – keıingi beıbit ómiri, onda balalary, nemereleri, stýdentteri qasynda boldy. Ájem tiri kezinde ókinishke qaraı, onyń tragedııaǵa toly estelikterin dık­tofonǵa túsirmeppin. Keıbir aıtqan áńgimeleri keıde esime oralady, biraq kóbi ýaqyt ótken saıyn umytylyp qaldy. Mysaly, jasóspirimderdiń Angara ózeninde altyn jýýǵa arnalǵan eleýish jasap, altyndy qalaı jýǵany jó­ninde aıtqan áńgimelerin esi­me saqtaı almappyn. Ájem jeti jyl buryn baqılyq boldy. Al alǵashynda onyń aıdaýda júrgende qandaı azaptardy kór­genin túsiný, seziný, elestetý úshin ǵana stalındik qýǵyn-súrgin taqyryby meni qyzyqtyrdy. Keıinirek oıyma kitap jazý ıdeıa­sy keldi. Sondyqtan bul oqıǵa meniń otbasyma qatysty dep aıta alamyn. Taǵy bir jaıt, siz aıtyp otyrǵan bul roman bastan-aıaq ómirbaıandyq hıkaıany baıandamaıdy. Meniń keıipkerim Zúleıha ájeme shamaly uqsaıdy. Ájem kishkentaı kezinde Sibirge baryp, sol jerde ósip, qalyptasty. Men úshin eresek áıeldiń qalaı ózgeretini týraly aıtý áldeqaıda qyzyqty boldy. Romannyń basynda keıipker Zúleıha 30 jas­ta. Ájemniń ómirinen men ýaqyt kezeńin (1930-1946) jáne jol kartasyn aldym, bul azapty sapar aýyl-Qazan-Krasnoıarsk-An­gara ózeni jáne sol kezdegi tur­ǵyndar jer aýdarylǵan kún­kóris nashar taıgadaǵy shalǵaı óńirdi qamtıdy. Osy kitabyma ájemniń estelikterine negizdelgen trıýmde qamalǵan birneshe júz tutqyny bar barja ózenniń ortasyna qalaı batyp ketkeni jáne qýǵyndaǵy professordyń ájeme óz oqýlyǵymen matematıkadan sabaq bergeni týraly eki epızodty qostym. Al romandaǵy ózge epızodtardyń bári otyzynshy jyldar oıranyna ushyrap basqa jaqqa ketkender týraly estelikterden, dıssertasııalar men ǵylymı eńbekterden, derekti fılmderden, Máskeýdegi GÝLAG murajaıynyń materıaldarynan alyndy. Romandaǵy oqıǵalardyń kózge kórinbeıtin keı tusy men turaqty «qańqasy» naqty tarıhı shyndyqtan quralǵan. Al osy kitaptaǵy biraz oqıǵalardy jazýda keıipkerlerdiń jeke áńgimelerin atalǵan «qańqaǵa» syıǵyzý qıynyraq boldy. Árıne, romanda shyǵarmashylyq qııal da bar, túptep kelgende, bul tarıh oqýlyǵy emes, kórkem shyǵarma.

Osy shyǵarmany jazý barysynda jeke psıhologııalyq maqsattarǵa basa nazar aýdardym. Men úshin ata-ájelerimizdiń týyp-ósken, eseıgen, jastyq sha­ǵy ótken jyldardy zertteý óte qyzyqty. Qıyn-qystaý kúnderdi basynan ótkizgen sol urpaq maǵan óte qymbat, olardyń ómirin kita­byma keıipker etkenim úshin qat­ty qýandym. Bul roman maǵan kóp ekonomıkalyq paıda ákeldi, men qazir shynymen baı jazýshy qataryndamyn, baǵyma qaraı eki jaqtaǵy ata-ájelerimniń kózi tiri boldy, olar maǵan kóp ýaqytyn arnap, ótken oqıǵalaryn aıtyp berdi. О́tken ǵasyrdyń bas jaǵynda dúnıege kelgen urpaq meniń shyǵarmashylyǵyma óte jaqyn. Tipti olardyń ómiri úlken jumbaqqa toly. «Zúleıhanyń oıanýy» atty birinshi romanymda men jerinen aıyrylǵan, jer aýdarylǵan baılar jáne Sibirdegi eńbek qonystarynyń ómiri týraly shyndyqty jazýǵa tyrystym. Osy arqyly óte kúrdeli, qatal ómirdi túsinip, onyń qupııasyn, ájemniń ózine tıesili mineziniń syryn ashqym keldi. Sońǵy shyqqan «Samarqanǵa baǵyt alǵan eshelon» atty romanymda osy taqyrypqa qatysty shaǵyn jeke baılanys bar dep oılaımyn, bul da men úshin óte mańyzdy. Meniń atam kópbalaly sharýa otbasynan shyqqan, 1917 jyldan keıin, ashtyq endi ǵana bastalǵanda balalar úıine jiberiledi. Atam ol jerden qa­shyp, basy aýǵan jaqqa qańǵyp, 1920 jyldary ózi sııaqty basqa da bosqyndarmen birge poıyzben Túrkistanǵa jiberiledi. Sóıtip, atam aman qalǵan eken.

Dál sol kezdegi alǵashqy ke­ńes­tik onjyldyqtarda qazir biz­de bo­lyp jatqan oqıǵalardyń negizi qalandy. Sol jyldary, bas­­shy­lardyń sózimen aıtqanda, «adam massasynan» keńes azamaty qa­lyptasty, menińshe, olar áli tiri sııaqty. Al keńes ókimetiniń alǵashqy onjyldyǵynda paıda bolǵan saǵat mehanızmi áli kúnge deıin bizdiń ishimizde syrtyldap tur. Sondyqtan, keshegi keńestik ýaqytqa qatysty romandar jazýda men shyndyqtan alshaq ketkim kelmeıdi, kerisinshe, júz jyl burynǵy oqıǵalarǵa úńilip, búgingi ózimizdi jaqsyraq túsinýge tyrysamyn.

– «Zúleıhanyń oıanýynyń» epılogy oqyrmandarǵa jyly sezim syılaıdy. Bas keıipker qansha qıyndyq kórse de, esh moıymaıdy. Bul romandy bas­taǵanda, ony qalaı aıaqtaýdy josparladyńyz ba?

– Bul roman núktemen emes, kóp núktemen aıaqtalady. Keıip­ker súıikti ulynyń Sibir jerinen qashyp ketkenin kórip, onyń taǵdyry qalaı bolaryn eles­tete de almaıdy. Úıge qaıtar jol­da ol ómirdegi jalǵyz ma­hab­baty bolǵan jáne qarym-qatynasy nátıje bermegen adamdy kezdestiredi jáne bul kezdesý, múmkin, qarym-qatynastyń jal­ǵasýyn bildiredi. Men atal­ǵan romannyń oqyrmandy jalyq­ty­ryp jibermeýin kóz­dedim, ki­tapty qolyna alǵannan keıin oqyrman biraz ýaqyt boıy onymen birge ómir súrip, keıipkerler taǵdyrynyń traek­torııasynyń ári qaraı qalaı órbıtini týraly boljam jasaýǵa um­tylady. Sonymen birge, ke­ıip­ker Zúleıhanyń uly­men qoshtasý sáti onyń ishki túr­lenýindegi eń mańyzdy sáti sanalady. Romanda onyń ómiri kúıeýiniń úıindegi kúń retinde bastalyp, odan soń ańshy, aqsha tabýshy jáne asyraýshy áıel, basqa adamǵa erkindik bere alatyn jan retinde aıaqtalady. Jal­py alǵanda, bul roman áıel­diń, er adamnyń, tipti syrtqy erkin­diktiń joqtyǵy jaǵdaıynda, ıaǵnı GÝLAG júıesinde ishki erkin­dikke qalaı qol jetkizýge bolatyny týraly sóz qozǵaıdy. Trans­for­masııa bolǵannan keıin oqıǵa aıaq­talýy kerek qoı.

Edil balalary jáne keńes ertegisiniń júzege aspaýy

– «Meniń balalarym» atty shy­ǵarmańyz da sátti shyq­qan týyndynyń biri. Oqys oqı­ǵadan keıin keıipker únsizdik ishinde ómir súrýdi qalaıdy, qy­­­zyna qoldaý kórsetý úshin ol jergilikti nemis gazetine bala­larǵa arnalǵan ertegiler jazady. Osy shyǵarmadaǵy Bahtyń ómir úshin kúresi, tabandylyǵy baqytqa jetýdiń qanshalyqty qıyn ekenin túsindiredi. Baqyt­ty bolý degendi qalaı túsinesiz?

– «Meniń balalarym» atty romanym «Edil balalary» dep te atalady. Bul shyǵarma áli qazaq tiline aýdarylǵan joq. Romannyń bas keıipkeri – aýyl muǵalimi Bah. Men sol keıipker arqyly «kishkentaı adamnyń» klassıkalyq minezin jasaı aldym, bul stıl Gogol men Pýshkınnen bastalyp, Chehov, Gorkıı sııaqty kóptegen orys jazýshylaryna mura bolyp qalǵan dástúr. Aýyldaǵy mekteptiń áde­bıet páni muǵalimi Bahtyń taǵ­dyry tyǵyryqqa tireledi, óte qıyn ómir súredi: revolıýsııa, azamat soǵysy jáne áskerı kommýnızm, sharýalarǵa qarsy kúres, ujymdastyrý, ashtyq, qýǵyn-súrgin – osyndaı qorqy­nyshty oqıǵalardyń bári kish­kentaı Edil ózenin qamtıdy. Bar­lyq otarlaýshylardyń (jáne keńes memleketindegi mıllıon­daǵan basqa «kishkentaı adam­dardyń») ómirin túbegeıli ózgert­ken kolonııa da osynda boldy. Bah qatygez zamanǵa qarsy tu­rýdyń óz jolyn tabady, otbasymen birge ońasha fermada ómir súredi. Keıde ol ózgelerden boıyn aýlaqqa salyp, jasyrynyp ta júredi. Biraq romannyń sońy basqasha sıpat alady, meıli kim bolsań da, tarıh aǵymynan qashyp qutyla almaısyń, árqashan óz elińniń tarıhynyń bir bóligi bolýyń kerek. Mine, osy oı atalǵan roma­nymnyń taqyryby, men sol ar­qyly tarıhtan qashyp qutylam degen adamnyń sol qoǵamda ómir súre almaıtynyn naqty jaýap retinde aıtqym keldi.

Tarıhı oqıǵalar Bahty shyn­dyqtan qashýǵa degen umtylysyn selge ketiredi. Mine, osylaısha aı­nalada bolyp jatqan úlken tarıhı oqıǵalar qarapaıym mu­ǵa­limdi naǵyz qaharmanǵa aınaldyrady. 1916 jyldan 1938 jylǵa deıingi jıyrma eki jyl­dyq barysty qamtıtyn bul romanda Bah súıikti áıelin jo­ǵal­tý qorqynyshy, balanyń den­­­saý­ly­ǵy men ómiri týraly úreı, óz shyǵarmashylyǵynyń taǵdy­ry sııaqty jeke ba­­syna tıesi­li qor­­­qy­nyshtardy jeńýge áre­k­et ja­saı­dy. Únsizdik kúıi­nen qaı­­­ta­dan burynǵy kúıine aýysady.

Roman osy qoǵamda ómir súrý jáne odan alshaqtaý múmkin be? Bul tyǵyryqtan shyǵýdyń joly ma: aınalada bolyp jatqan oqı­ǵalardan jasyrynyp, únsizdik tanytý qıyn ba? Al aǵa býyn kenet únsiz qalsa, áke men bala arasyndaǵy baılanys úzile me? Bul túptep kelgende – óz balalary úshin kúreste jeńilýdiń bir túri me degen uly suraqtarǵa jaýap izdeıdi. Aǵa býynnyń ún­­sizdigi, balalardy qorǵaýǵa degen izgi nıet «Meniń balalarym» atty romanymnyń negizgi taqy­ryptarynyń biri boldy. Qazir Reseıde kóptegen adamdar ózde­riniń ata-babalary týraly óte az biledi: bul HH ǵasyrdyń birinshi jartysyndaǵy qaıǵyly oqıǵalarǵa qatysty, onyń ústine otbasylyq dástúrdiń úzilýine jáne burmalanýyna, sondaı-aq Keńes ókimetiniń alǵashqy jyldarynda ómir súrgen adamdardyń únsizdigimen tikeleı baılanys­ty. Sol úshin olardy «únsiz ur­paq» dep tekke aıtpaǵan. Meniń keıipkerim Iаkov Ivanovıch Bah – osy «únsiz urpaqtyń» sımvoly. Olar 1917 jylǵy tóńkeristi, azamat soǵysyn, búlikshilikti, alapat ashtyqty da, stalındik qýǵyn-súrgin men Ekinshi dúnıe­júzilik soǵysty da óz kózimen kórdi. Biraq olar únsiz qaldy, únsiz ketti. Meniń atam Ekinshi dú­nıejúzilik soǵystyń tórt jylyn túgeldeı maıdanda ótkizdi, al ol ómir boıy maǵan soǵys týraly bir aýyz sóz aıtqan joq.

Siz sóz etip otyrǵan romany­ma kóp ertegi men mıfologııa kiristirdim. Basty keıipker, pedagog Bah ertegilerdi ózi jazady, bir kúni ol nemis fol­klor­lyq áńgimeleriniń keńestik kezeń­niń alǵashqy jyldaryndaǵy shyn­dyqqa sáıkes keletinin eles­tete bastaıdy, qatygezdikke toly nemis ertegisi qatygez kom­mý­nıs­tik ertegimen biriktiriledi. Al­­ǵashynda ertegiler jaıdary, kó­ńildi, mazmunǵa baı, jaqsy ómirge jeteleıtin sıpat­ta edi, sodan keıin gnomdar kı­býtsım astynda altyn ekshep, buryn-sońdy bolmaǵan kóp mólsherdegi bıdaımen qamtamasyz etedi; onda kolhoz burshaǵy kókke qaraı boı túzep jaıqalady; keńes ju­mysshylary nemis erte­gile­riniń keıipkerlerine uqsaıdy t.b. Bir­aq biraz ýaqyttan keıin erte­gi­ler basqasha kúıge aýysady: muń­dy, qatygez, tipti tragedııaly jaǵdaıda bolady ... Kóptegen keıip­kerlerdiń esimderi nemis ertegilerine siltemeler beredi: romanda kommýnıst Gofman men baı sharýa Grın basty ról atqarady. Men tipti kitaptyń metaforalyq serııasyn nemis folkloryn tuspaldap oqýǵa bolatyndaı etip qurylymdaýǵa tyrystym. Bah – keńes ókimetiniń qurylýyna az ýaqyt qalǵanda jáne onyń alǵashqy onjyldyǵynda dúnıege kelgen adamdardyń ókili. Ol baqyt týraly armandap, oǵan jetýge qulshynady, ómir boıy sol úshin kúresedi. Úlken tarıh óz bedelin qalyptastyryp jatqan tusta, baqyt uǵymynan mán kete bastaıdy. Biz qazir Reseıde de osyndaı jaǵdaıdy bastan ótkizip jatyrmyz: sońǵy aılarda bolǵan oqıǵalardyń bári keıin tarıh kitaptaryna enedi. Biz úlken tarıh dóń­geleginiń ishindemiz, ol qa­zirdiń ózinde údep, kere­met jyldamdyqpen dóńgelep barady jáne bul jaǵdaıda baqyt týraly aıtý birtúrli.

– Bul romandaǵy keıipkerdiń taǵ­dyry óte aıanyshty. Shy­ǵar­­many oqyǵannan keıin oqyr­­man kúızeliske tú­se­di dep oı­la­mady­ńyz ba?

– Romanda sýrettel­gen qa­byl­daýǵa aýyr jáne úreıli epızodtar­dyń ólshemi árqashan ma­ńyzdy. Keı oqyr­man­ǵa tym aıanyshty bolyp sezilgenimen, ózge bir oqyr­manǵa basqasha áser etýi múmkin. Meniń úsh romanym da birdeı syn­ǵa ushyraǵan kezderi boldy: keıbireýler bul shyǵar­ma­la­rymdy keńestik dáýirdi dá­riptep, aqtaǵan, túsi­niksiz tarı­hı qııal-ǵajaıypqa toly shyǵar­ma dese, endi bireý­leri keńestik dáýirdi synǵa aldy, oqyrmanǵa úreı sal­dy, emosııaǵa erik berdi dep aıyp­taıdy.

«Meniń balalarymda» iri oqı­ǵalardaǵy tragedııalar qı­syndy sýrettelgen dep oılaımyn, keıipkerdiń adal mahabbaty – aldymen áıelge, sodan keıin balasyna arnalady. Edil nemisteriniń kúndelikti ómirindegi kóptegen qyzyqty oqıǵalary; komıksterdiń kórinisteri jáne fılm baıandary da bul kitapta nazardan tys qalmaıdy.

 – О́zin ózi jeńetin, ómirmen betpe-bet kele alatyn adamdy Edilge teńepsiz...

 – Edil týraly bir maqala ja­zyp, ony osy shyǵarmanyń keıipkerleriniń sózi etkim kelgen edi. Osy romannyń birinshi sózi – Edil. Shyǵarmanyń sońy da osy sózben aıaqtalady. Shyǵarmadaǵy sońǵy kórinis Edil ózeninde ótedi. Bul ózen maqal-mátelderde, jyrlarda, batyrlyq dastandarda jıi baıandalady. Romanymdaǵy Edil jaı ǵana ózen emes, ol negizgi ta­bıǵı bolmys, sulýlyqtyń kózi, keıde qýanysh pen qaıǵyny bóli­setin dos, keıde qaýip qaınary retinde sýretteledi. Onyń ústine Edildiń ózi tunyp jatqan tarıh. Keıipker Bahtyń oıynsha, jaǵada turyp-aq, onyń aǵysyn bıik jartastan baqylaýǵa bolady. Biraq erte me, kesh pe osy tarıhqa enip, ony­men qosyla aǵýǵa da týra keledi.

– Uly jazýshylarǵa elik­tedińiz be?

– Joq eshqashan olaı istegen joqpyn. Onyń ústine ár shyǵar­mamdy jazǵanda kórkem ádebıetti múlde oqymaýǵa tyrysamyn. Onsyz da buryn bir ret oqylǵan kitaptardyń jazatyn shyǵarmańa yqpaly orasan zor ekeni anyq. Bizdiń ómirimiz oqyǵan kitaptar men kórgen, estigen, sińirgen má­denı qundylyqtarymyz arqyly qalyptasady. Biraq men bul áser­­di kúsheıtpeýge tyrysamyn. Meniń oıymsha, «irgeles sala­larǵa» nazar aýdarý da óte paıdaly: mýzyka, drama, kes­kindeme, músin jáne poezııa ja­zýǵa jaqsy kómektesedi.

Keshegi kúndi jaqsy bilmeı, erteń týraly oılana almaımyz

– Shyǵarmalaryńyzda tatar halqynyń mıfterin paıdalana aldyńyz ba?

– Mıfologııa men úshin óte mańyzdy taqyryp. «Zúleıhanyń oıanýy» atty romanymda sıýjet­tiń negizin eki shyǵys mıfi qu­raıdy, bul – Júsip pen Zúleı­ha týraly Quran hıkaıasy men otyz qus týraly ańyz edi. «Me­niń balalarymda» kóp epızod nemis ertegilerine negizdelip, nemis folkloryna basymdyq be­redi, al nemis ertegisiniń ózi mátin­­niń negizgi metaforasy, muny joǵaryda men júzege aspaı qalǵan keńes ertegisiniń metaforasy dep aıttym. Al úshinshi kitabym «Samarqanǵa baǵyt alǵan eshelonda» injil mıfine naqty tuspal kezdesedi, ash balalar otyrǵan poıyz jol boıynda túrli ult balalaryn otyrǵyzady, bul ólimnen ómirge aparatyn Nuhtyń kemesinen esh kem emes. Mıfke súıengen kezde jazý ońaıyraq bolady. Kóbinese men mıfologııany folklorlyq nemese bıblııalyq, qurandyq mátinderdi negiz etip jıi qoldandym.

– Búgingi tatar ádebıetiniń deńgeıi qandaı?

– Men ómirimniń kóbin Más­keýde ótkizdim, Tatarstandy syrt­taı baqylaımyn. Sondyqtan tatar ádebıeti týraly, ókinishke qaraı, kóp eshteńe aıta almaımyn, 1990 jyldarmen salystyrǵanda, ondaǵy jastardyń tatar tilinde (tek kúndelikti deńgeıde ǵana emes, ádebı deńgeıde de) jaqsy sóı­leıtinin bilemin.

– Jazýshynyń tarıhty jaq­sy bilýi mindetti me?

– О́z tarıhyn bilý tek jazý­shyǵa ǵana emes, kez kelgen adamǵa paıdaly, tipti bul óte qajetti is. Keshegi kúndi jaqsy bilmeı, erteń týraly oılana almaımyz. Taǵy bir jaıt, men óz shyǵarmalarymdy taza tarıhı sıpatqa ıe dep oılaımyn. Úsh romanymdy bir mezette tarıhı jáne tarıhı emes kúıde qabyldaıtyndaı etip ja­zýǵa tyrystym, olar belgili bir kezeńniń beınesi retinde eskir­meıtin taqy­ryptardy ashady. Men úlken tarıh aıasynda «kishkentaı adam­nyń» por­tretin jasap qana qoı­maı, sol arqyly tarıhı keıip­kerdiń jeke ómirin sýrettep, damyta tústim. «Zúleıhanyń oıanýy» romanymda buqaranyń jer­siz qalýy, kýlaktardyń jer aýda­rylýy, GÝLAG júıesindegi eńbek qonystarynyń ómiri áıel­diń jeke metamorfozysymen bastalady. Al «Meniń bala­la­rym­da» Edil nemisteriniń tarıhy men «halyqtar kósemi» Sta­lınniń az sandy ult­tarǵa degen kózqarasy ómir boıy synalǵan aýyl muǵaliminiń úreıli kózimen beınelendi. «Sa­mar­qanǵa jol alǵan eshelon» romanynda 1920 jyldardaǵy ashtyq «jazadan qashyp qutyla almas» keıip­kerdiń tragedııasymen astasyp, ómirine qaýip tóngen 500 bala ózge eresek keıipkerler úshin adam­gershilik ólshemine aınalady.

– Sizdiń eki romanyńyz qazaq tiline aýdarylyp, «Folıant» bas­pasynan jaryq kórdi. Qazaq oqyrmandaryna ne aıtasyz?

– Eki kitabymnyń qazaq tiline aýdarylǵanyna qýanyshtymyn. Jaqynda «Meniń balalarym» atty romanym da sizdermen júzdesedi dep senemin. Onyń ústine Edil nemisteriniń taqy­ryby Qazaqstan tarıhymen óte tyǵyz baılanysty. Aı­typ otyrǵan romanymdaǵy keıip­­kerdiń biri kóshe balasy Vaska ne bash­qurt, ne qazaq bolýy múm­­kin. Men eki ret Almatyda bol­dym, ol jerden keremet ys­tyq sezimmen qaıttym. О́tken ǵasyr­dyń 30-jyldaryndaǵy jeri­nen aıyrylý jáne 1940 jyl­dardaǵy keńestik nemisterdiń jer aýdarylýy kezindegideı Qazaqstan búginde halyqaralyq kúrdeli máse­lelerdi sheshetin mámileger elge aınaldy. Men Qazaqstan memle­ketine jáne onyń halqyna osy jaq­sylyqtary úshin, júz jyl buryn da, qazir de kómektesýge daıyn bol­ǵany úshin úlken alǵys aıtamyn.

Áńgimelesken

Dúısenáli ÁLIMAQYN,

«Egemen Qazaqstan»