Ádilet Bármenqulov: Otandyq fýtbolǵa aýqymdy reforma kerek

Premer-lıga erejesi qaıta qaralady

– Ádilet Nazarbaıuly, ult­tyq qurama ÝEFA Ulttar lıga­sy­­nyń toptyq kezeńinde óte jaq­­sy nátıje kórsetti. Tarıhı je­tis­tikke qol jetkizýdiń syry nede dep oılaısyz?

– Týrnırge oıdaǵydaı qatysyp, jaqsy nátıje kórsetý úshin júıeli jumystar júrgizildi. Munyń bári utymdy uıymdastyrýdyń nátı­jesi degenimiz durys shyǵar. Bar­lyq baǵyttaǵy qyzmetterdiń óz­ara tıimdi áreketi úshin qolaıly jaǵdaılar jasaldy. Ákimshilik, jat­tyqtyrýshylar shtaby jáne ko­mandanyń úılesimdi qyzmeti men bir-birine degen qurmeti erekshe áser etti dep oılaımyn. Osy arqyly tarıhı jetistikke qol jet­kizdik. Bul úlken isterdiń bas­taýy ǵana. Alda kóptegen ju­mys kútip tur. Me­dı­sınalyq, bıo­­logııalyq qyzmetti kúsheıtip, myqty saraptamalyq top qurý qajet. 2024 jylǵy Eýropa chem­pıo­natynyń irikteý oıyndaryna daıyndyq bastaldy. Daıyndyq aıasynda О́zbekstan jáne Birikken Arab Ámirlikteri quramalarymen joldastyq kezdesýler ótkizemiz.

– Alda qyrýar jumys kútip turǵanyn aıttyńyz. Olardy oıdaǵydaı iske asyrý úshin úl­ken tá­ýekelge barý qajet shy­ǵar. Jal­­­py, siz táýekelge jıi ba­rasyz ba?

– Táýekeldi kezdeısoq dep qa­raýǵa bolmaıdy. Biz barlyq qa­damdy esepteı otyryp jumys is­teımiz. Meniń túsinigimde táýekel­diń barlyǵyn eskerip, alǵa umtylý mańyzdy.

– Táýekel týraly tekten tek surap otyrǵan joqpyz. Biz­diń­she, siz­diń federasııa basshysy retindegi úlken táýekelińiz Ma­­gomed Adıevti quramanyń bas jat­tyqtyrýshysy etip ta­ǵaıyn­daǵa­nyńyz dep oılaımyn. Sebebi osy kúnge deıin esimi men eńbegi jurt­shylyqqa asa tanymal emes bapker ult­tyq quramany «V» lıgasyna alyp shyqty. Tańdaý nelikten Adıevke tústi?

– Magomed Adıev – jańashyl­dyqty jyldam meńgerip, ózge­risterge árdaıym daıyn turatyn bapker.

– Jankúıer qaýymdy alań­da­tatyn másele – legıonerler. Aı­talyq, «Atyraý» jáne «Aq­jaıyq» komandalarynda el bi­rin­­shiliginiń sońǵy oıyndarynda alańǵa tek birdi-ekili otan­­dyq oıyn­shy ǵana shyǵyp júr. Le­gıoner­ler sanyn qalaı shekteý­ge bolady?

–Otandyq fýtbol tárbıe­le­nýshileriniń sanyn arttyrý úshin mindetti túrde jumys júr­­gizetin bolamyz. Jergilikti fýtbol­shy­lardyń damýyn jetil­dirý maq­satynda Premer-lıga erejesi qaıta qaralmaq.

– Quramanyń qarqyny táýir bolǵanymen, klýbtardyń nátı­jesine qarap qarnyń ashady. Chem­pıondar lıgasy men Eýropa lıgasyn aıtpaǵannyń ózinde, bıyl Konferensııa lıgasynyń top­tyq kezeńine birde-bir komanda óte almady. Mundaı sátsiz­dik­tiń sebebi nede?

– Sońǵy 10 jyldaǵy eýropalyq maýsymda bizdiń klýbtar 7 ret eýrokýboktyń toptyq kezeńinde oınaǵanyn atap ótken abzal. Bıyl klýbtar sátsiz oınaǵany ras. Buǵan keri áser etken bir ǵana sebep bar. Ol – barlyq klýbtaǵy menedj­ment deńgeıiniń tómendigi. Ár ko­manda jeke tehnıkalyq jáne qarjylyq múmkindikterine qaraı damyp keledi. Sol sebepti nátıje de ártúrli bolýy yqtımal.

Klýbtarǵa qatal talap qoıýǵa daıynbyz

– Ishki chempıonatty damytý ári qyzyqty etý úshin qandaı jumystar atqarylmaq?

– Federasııanyń mindeti – chempıonatty uıymdastyrýdyń tıimdi júıesin qurý. Básekege qabiletti birinshilik qalyptastyrý úshin match­tardyń sanyn ulǵaıtyp, ty­ǵyz oıyn kúntizbesine kóshý kerek. Sonymen qatar ınfraqurylym boıynsha fýtbol klýbtaryna qatal talap qoıýǵa da daıynbyz. Jabyq lıga jobasy da qarastyryldy. Biraq klýb jetekshileriniń mene-d­jer­lik jáne qarjylyq saýat­tylyǵyn arttyrmaı, munyń bar­lyǵy nátıje bermeıdi.

– О́zińiz aıtqan olqylyq­tar­­dyń ornyn toltyrý úshin tıis­­­ti jobalar qolǵa alynatyn shy­­ǵar?

– Árıne. Qazirgi tańda fýtbol menedjerlerin daıarlaıtyn mektebin iske qosý jumystaryn júrgizip j­atyrmyz. О́ıtkeni myq­ty maman­dar qajet. Bapkerler shtabyn daıarlaý mektep ashý da jos­parda bar. Tóreshiler ju­my­sy da mańyzdy. Tóreshilerdi tár­bıeleýde oıynshy men bapker sııaqty uzaq daıyndyqty talap etedi. Batys­tyń mamandaryn shaqyryp, jas tóre­shiler mektebin damytýdy qaras­tyryp otyrmyz.

О́zderińizge málim, 2022 jylǵy fýtbol maýsymyndaǵy matchtardy alǵash ret tolyqqandy VAR-júıesin qoldaný arqyly ótkizip jatyrmyz. Muny úlken jetistik dep aıtýǵa bolady. ÝEFA-ǵa múshe 55 eldiń barlyǵy mundaı júıemen maqtana almaıdy. Qysqa merzimde tehnıkalyq mamandar men tóreshilerdi oqytyp, lısenzııa alyp, ári qaraı el birinshiligine engize aldyq. Munyń ózi chempıo­nattyń deńgeıin arttyrdy. Kelesi maýsymnan bastap fýtbol klýbtarynan stadıondaǵy jasyl alańǵa jylý qondyrǵylaryn ornatýdy, sporttyq ınfraqurylymdy jaqsartýdy talap etemiz. Bul mindetter de ishki birinshiliktiń damýyna járdemdese alady.

– Keıbir komandalardyń oıyn­daryna baratyn jankúıer­lerdiń qarasy az. Olardy qy­zyq­­tyratyn jobalar usyný oı­da bar ma?

– El chempıonatynyń oıyndaryn tamashalaıtyn jankúıer­lerdiń sany óte tómen dep aıta almaımyn. Máselen, Aqtóbede jan­kúıerler óte belsendi. Taraz ben Shymkent stadıondarynda da jankúıerler sany arta bastady. Árıne, bul – birinshi kezekte fýtbol klýbtarynyń ju­mysy, olar jankúıerlerdiń jınalýyna qyzyǵýshylyq tanytýǵa tıis. Biz óz tarapymyzdan «Amanat» partııasymen birlesip, elimizdiń barlyq aımaǵynda jastar qoryn qurý arqyly ortaq jobalardy iske asyryp jatyrmyz. Sol arqyly fýtboldy aımaqtarda nasıhattaý kózdelip otyr.

– Taǵy bir mańyzdy másele – áıelder fýtboly. Qazaqstanda áıelder fýtbolyn damytý úshin ne isteý kerek?

– Jumysty elimizdegi áýesqoı jáne kásibı áıelder fýtbolynyń júıesin daıyndaýdan bastaýymyz kerek. Munyń negizi Premer-lıga klýb­tary janyndaǵy belsendi fýtbol ortalyqtary bolmaq. Biz qyzdardyń fýtbolǵa degen qyzy­ǵýshylyǵyn baıqap otyrmyz. Al endigi mindet – chempıonatty ke­ńeıtý jáne qu­rama koman­dalar­dyń nátıjesin jaq­sartý úshin jaǵ­daı jasaý. Son­daı-aq áıelder fýt­bolynyń jat­tyqtyrýshylar shtabynyń deń­geıin kóterýge den qoıýymyz kerek.

Jasóspirimder chempıonaty qurylady

– Balalar men jasóspirimder jáne buqaralyq fýtboldyń damýy týraly ne aıtasyz?

– Bıyl biz Qazaqstan fýt­bolynyń 2034 jylǵa deıingi damý strategııasyn bekittik. Aldaǵy 3 jyldaǵy negizgi resýrstardy buqaralyq jáne balalar men jasóspirimder fýtbolyn damy­týǵa, sondaı-aq fýtbol kadrlaryn daıarlaý salasyndaǵy sapaly serpiliske jáne buqaralyq fýtboldyń ınfraqurylymyn jańǵyrtýǵa baǵyttaýǵa nıettimiz.

Osy úsh mindet damýdyń negizgi irgetasy ekenin atap ótkim keledi. Onsyz kásibı fýtboldaǵy úlken jeńister týraly aıtýdyń qajeti shamaly. Bul nátıjelerge qol jetkizý úshin fýtboldy nasıhattaý, jarystardy daıyndaý júıesi men fýtbol ınfraqurylymyn jyl boıy qamtamasyz etý múmkindigin qarastyrý kerek.

El fýtbolynyń áleýeti zor. Sondyqtan fýtbolmen kásibı túrde aınalysqysy keletin bala­larǵa ınvestısııa jasap, úlken múmkindikterge jol ashýymyz kerek. Áýesqoı fýtbolmen júıeli túrde aınalysatyn 300 myńnan astam balanyń áleýeti joǵary ekeni qazirdiń ózinde málim bolyp otyr. Kelesi maýsymnan bastap serik­testerimizdiń qoldaýymen jas­­óspirimder komandalary arasynda básekege qabiletti lıga quramyz.

– Táýelsizdik alǵaly beri eli­mizde tek eki stadıon ǵana salyndy. Bul máseleni de retteý kerek ekeni aıtpasa da túsinikti.

– Infraqurylymdyq obek­tilerdi salý mindetin memleket sheshedi. Memleket fýtbol sala­synyń basty ınvestory sanalady. Eń aldymen, balalar men jasóspirimder jáne buqaralyq fýt­boldyń ınfraqurylymyn damy­týymyz kerek. Elimizdiń 17 óńirin jáne respýblıkalyq mańyzy bar 3 qalany jyl boıy qoldanysqa qolaıly jabyq manejdermen jáne alańdarmen qam­tamasyz etý jó­nindegi baǵdar­lamany iske asyrý boıynsha úlken jumys júrgizip jatyrmyz.

– Sizdiń oıyńyzsha, bizdiń qoǵamǵa fýtbol qanshalyqty mańyzdy?

– Fýtbol basty buqaralyq sport túri retinde qoǵam men mem­le­­ketke úlken qoǵamdyq, áleýmet­tik jáne ekonomıkalyq ar­tyq­­shy­­lyqtar ákeletinine senimdimin. Fýtbol – salamatty ómir saltyn qa­lyptastyrýdyń negizi. Ol qyl­myspen, alkogolızmmen, nasha­qorlyqpen jáne ınternetke táýeldilikpen kúres. Fýtbol – teń múm­kindikter sporty, sonymen qatar baqytty jáne salamatty otba­synyń, ósip, órkendegen qoǵam men irgesi myqty memlekettiń kepili.

Qazirgi tańda Qazaqstan fýtboly túbegeıli de muqııat reformalaýdy qajet etedi. Bizdiń endigi barlyq kúsh-jigerimiz osy máleleni sheshýge baǵyttalatyn bolady.

Áńgimelesken

Almas MANAP,

«Egemen Qazaqstan»