Qazaqstan-Lıtva: Baılanystyń jańa kezeńi

«Gabrıelıýs Landsbergıs myr­zamen Qazaqstan men Lıtva ara­syndaǵy saıası, saýda-eko­no­mı­kalyq jáne mádenı-gýmanı­tar­lyq yntymaqtastyqtyń jaı-kúıi men perspektıvalaryn tal­qyladyq. Halyqaralyq kún tárti­bindegi ózekti máseleler boıynsha pikir almastyq. Lıtvalyq dostarymyzdyń Astanaǵa sapary Qazaqstan men Lıtva arasyndaǵy dıplomatııalyq qatynastardyń ornaǵanyna 30 jyl tolýyna oraılastyrylǵan.

Osy jyldar ishinde elder ara­synda ekijaqty jáne kóp­jaq­ty formattaǵy syndarly qa­ty­nastar men ózara tıimdi yn­ty­maq­tastyqty nyǵaıtýǵa yq­pal etetin barlyq deńgeılerde se­nim­di dıalog jolǵa qoıylyp, qol­­daý kórsetilip otyr. Qazirgi ýa­qyt­ta elderimiz arasyndaǵy qa­­rym-qatynastar 1993 jyly 7 qa­­rashada Almatyda qol qoıyl­ǵan Qazaqstan men Lıtva ara­syn­daǵy ózara túsinistik pen ynty­maqtastyq týraly sharttyń rýhy men qaǵıdattaryna tolyq sáıkes damyp keledi», dedi M.Tileýberdi.

Vedomstvo basshysynyń aıtýynsha, resmı Vılnıýs dástúr­li túrde Astananyń Baltyq aıma­ǵyn­da da, jalpy Eýropalyq odaq­ta da mańyzdy jáne senimdi seri­ktesi sanalady. Lıtva 2016 jyly alǵashqylardyń biri bolyp Qazaqstan Respýblıkasy men Eýropalyq odaq arasyndaǵy Keńeıt­ilgen áriptestik pen ynty­maqtastyq týraly kelisimdi (KÁYK) ratıfıkasııalady. Osy­­laısha, respýblıkamyzdyń Eýro­palyq odaq elderimen 29 salada yntymaqtastyǵynyń quqyqtyq negizderi qalandy.

«Atalǵan kelisim erejelerin iske asyrý ekijaqty formatta da, óńirlik jáne jahandyq deńgeıde de Qazaqstannyń jáne Eýroodaqqa múshe memleketterdiń saıası ózara is-qımyl kókjıegin keńeıtýge jáne ekonomıkalyq baılanystaryn tereńdetýge járdemdesedi. Túrli halyqaralyq alańdarda ózara qoldaý kórsetý Qazaqstan-Lıtva yntymaqtastyǵynyń ózine tán stıline aınalǵan.

Zań shyǵarýshy bılik ókilderi­niń deńgeıinde eki eldiń mazmun­dy ózara is-qımylyn atap ótkim keledi. Elimizdiń Parlamenti men Seımde dostyq toptary jumys isteıdi. Investısııalyq jáne saýda-ekonomıkalyq yn­ty­maqtastyq máselelerine, son­daı-aq logıstıkalyq joldardy ártaraptandyrýǵa, onyń ishinde Transkaspıı halyqaralyq kólik marshrýtyn (THKM) jáne Klaı­peda portyn paıdalaný máse­lelerine kóp kóńil bólindi», dedi M.Tileýberdi.

Mınıstr keltirgen derekterge súıensek, Lıtva Qazaqstannyń Eýroodaq elderindegi eń iri saýda seriktesteriniń ondyǵyna jáne álemdegi eń iri jıyrma seriktestiń qataryna kiredi. Sonymen qatar elimiz de Lıtvanyń jıyrma iri saý­da seriktesteriniń qataryna kiredi.

«Dástúrli logıstıkalyq tiz­bek­terdiń buzylýyna qaramas­tan, 2022 jyldyń 9 aıynda el­­deri­miz arasyndaǵy taýar aı­na­ly­my 2,1 ese ósip, 500,4 mln dollar quraǵanyn atap ótý qýan­tady. Búginde qazaq­stan­dyq naryqta 170-ke jýyq lıt­va­lyq kompanııa bar. О́z keze­ginde Lıtvada Qazaqstannyń qaty­sýy­men ondaǵan kompanııalar jumys isteıdi. Ushqyshtardy daıar­laý, elektronıka jáne medı­sınalyq jabdyqtar óndirý, paı­dalanylǵan motor maılaryn qaıta óńdeý jáne basqa da salalarda birlesken ınvestısııalyq jobalar iske asyrylady.

Mádenı-gýmanıtarlyq ynty­maq­tastyq josparly túrde damyp keledi. Qazir Lıtvada «Bola­shaq» baǵdarlamasymen qosa 239 qazaqstandyq stýdent bilim alady. Lıtva ýnıversıtetteri ozyq medısınalyq standarttar­dy qazaq­standyq bilim berý júıe­sine transfertteýge belsen­di qaty­sady. Eki el yntymaq­tas­tyǵynyń mańyzdy faktory – tarıhı jady. Lıtvada qazaq halqynyń jappaı jer aýdarý jyldaryn­daǵy kómegin jyly eske alady jáne joǵary baǵalaıdy», dedi M.Tileýberdi.

Eki el arasyndaǵy mádenı baı­lanys ta tereńdeı túsken. Má­se­len, Lıtvada qazaq halyq mýzy­kasynyń konsertteri júıe­li túrde ótkizilip turady. Qazaq klas­sıkteriniń kitaptary lıtva tilinde jaryq kórdi. Ál-Farabı ortalyǵy, Vılnıýs aýdandyq kitaphanasynda Abaı atyndaǵy oqý zaly jumys isteıdi. Sonymen qatar toǵyzqumalaq oıynynyń federasııasy da ashyldy. Sóz sońynda mınıstr M.Tileýberdi Gab­rıelıýs Landsbergıs myr­za­nyń sapary Astana men Vılnıýs arasyndaǵy ekijaqty jáne kóp­jaqty formattaǵy dostyq pen serik­testik qatynas­tardy nyǵaı­tý­ǵa qosymsha serpin beretinine senim bildirdi.

О́z kezeginde Lıtva Syrtqy ister mınıstri Gabrıelıýs Lands­bergıs Qazaqstanǵa sapary kúrdeli geosaıası jaǵdaı kezinde ótip jat­qanyn atap ótti. Elimizdiń halyq­aralyq quqyqtyń negizgi qaǵı­dattaryn – aýmaqtyq tutastyqty, shekaralardyń myzǵymastyǵyn, beıbit ynty­maq­tastyqty qol­daýdaǵy berik ustany­myn quptaı­tynyn jetkizdi.

«Elderimiz tamasha qarym-qatynasqa ıe. Lıtva ekijaqty saıa­sı, ekonomıkalyq jáne halyqtar ara­syndaǵy baılanystardy odan ári nyǵaıtýǵa múddeli. Qazaq­stan­­da Lıtvanyń tarıhı mura ny­­san­­daryn saqtaýdaǵy el úki­meti­­niń qoldaýyna alǵys aıta­myz. Sonyń arqasynda 2022 jyl­­dyń mamyr aıynda Spassk memo­rıal­dyq keshenindegi lıt­valyq saıası tut­qyndarǵa arnal­ǵan eske alý taqta­sy ashyldy. Bul agressorǵa moıyn­s­uný jáne oǵan qarsy shyqpaý qaı jerge aparatynyn eske salady.

Sapar barysynda Reseıdiń táýelsiz Ýkraınaǵa qarsy negiz­siz jáne sebepsiz agressııasyna baılanys­ty óńirimiz betpe-bet kelip otyrǵan qıyndyqtardy talqy­ladyq. Halyqaralyq qaýym­dastyq bul agressııany aıyptaıdy. Biraq Ýkraınany qoldaý úshin kóbirek áreket etýimiz kerek», dedi G.Landsbergıs.

Meıman Qazaqstan men Eýro­palyq odaq arasyndaǵy ynty­maq­tastyqty nyǵaıtý taraptar­dyń bári úshin qolaıly ekenin jet­kizdi. Energetıka salasyna muq­tajdyq turǵysynan Lıtvanyń Qazaqstanǵa uqsastyǵy bar ekenin, budan qutylýǵa kómektesýge ázir ekenin bildirdi.

«Biz Qazaqstannyń reformalary men prınsıpterin qoldaımyz. Lıtva óziniń aqparat, sırflandyrý, jasyl jáne jańartylatyn energetıka salaryndaǵy noý-haý­lary men tájirıbesin usynýǵa daıyn», dedi Lıtva dıplomaty.

Sondaı-aq ol eki eldiń arasyn­daǵy baılanysty tikeleı reıster arqyly nyǵaıta túsýge bolaty­nyn eske saldy. «Menimen birge kelgen úlken delegasııa Lıt­va bıznesiniń Qazaqstanmen qa­rym-qatynasty keńeıtýge degen qy­zy­ǵý­shylyǵy bul eldiń tabıǵı resýrsy men jaıǵasqan orny­nyń arqasynda orasan ekenin kórsetedi. Qazaqstan týrısteri men stýdentteri, bıznesmenderi men jalpy halqy elderimizdiń arasyndaǵy tikeleı reısterdi kóbirek paıdalana alar edi», dedi Lıtva Syrtqy ister mınıstri.