«Kondensat» shıkizatqa jarymaı otyr

Tabıǵı qory jóninen álemdik on­dyqqa kiretin Qarashyǵanaq kenishiniń shıkizatyn dál osy jerde óńdeý – elimiz úshin qaı jaǵynan da paıdaly ári aqylǵa syıymdy bolatyn. Alaıda kenish­ti sheteldik alıansqa 40 jylǵa jalǵa bererde óńdeýge emes, shıkizatty álem­dik naryqqa shyǵarýǵa basymdyq berildi. Tipti jobanyń keıingi kezeńi­ne josparlanǵan shıkizat óńdeý kásipor­nyn salýdyń ornyna qarjyny Reseı­degi Orynbor munaı óńdeý zaýytyn jań­ǵyrtýǵa jumsaǵan jón dep sanaldy. Osyndaı olqylyqtyń zalalyn jyl saıyn asa mańyzdy aýyl sharýashylyǵy naýqandary tusynda tap bola ketetin «janarmaı tapshylyǵy» kezinde tartyp-aq jatamyz.

Al «Kondensat» AQ-nyń óz qarjysyna turǵyzylǵan munaı óńdeý kásiporny áý basta tikeleı dál osy Qarashyǵanaq kenishiniń shıkizatymen jumys isteýge jobalanǵan bolatyn. Alaıda zaýyt paıdalanýǵa berilgen sátten-aq qıyn jaǵdaıǵa tap boldy. Qazaqstannyń ishki qajettilikteri úshin jeńildetilgen baǵamen beriletin shıkizat baǵasy «Kondensat» zaýytyna kelgende aspandap, álemdik naryq qunymen birdeı bolyp shyǵa keldi.

Irgede, qol sozym ǵana jerde turǵan kenishten shıkizatty mundaı baǵaǵa alý ádiletsiz-aq bolatyn. Valerıı Júnisov bastaǵan kompanııa basshylary bul máseleni memlekettik deńgeıge deıin kóterip, dabyl qaǵyp-aq baqty. Biraq ony estigen jan bolmady. Úkimet, Parlament deńgeıinde talaı jıyn bolsa da, másele sheshilmedi.

Búginde «Kondensat» munaı óńdeý zaýyty – Batys Qazaqstan oblysyndaǵy zamanaýı tehnologııany meńgergen sanaýly ká­sip­orynnyń biri. Sonyń ishinde janar­maıdyń eń sapaly K-5 kla­syn shyǵara alatyn jalǵyz otan­dyq kásiporyn da osy. Bul jerde 500-den asa qyzmetker turaqty jumys isteıdi, olardyń 90 paıy­zy – batysqazaqstandyq, sonyń ishin­de jergilikti Bórli aýdanynyń tur­ǵyn­dary. «Kon­densat» shyǵarǵan benzın men dızeldik otynnyń sapasy álemdik talapqa saı keledi.

«Kondensat» AQ-nyń áleý­met­­tik jaýapkershiligi de joǵa­ry. Batys Qazaqstan obly­synda, ásirese Bórli aýdanyn­da kondensattyqtar únemi qaıy­rymdylyq istiń ortasynda, sport­tyq sharalardyń demeýshisi retin­de kórinip júredi. Jergilikti bıýd­jetke de qomaqty qarjy qu­ıyp otyrǵan kásiporynnyń biri.

«Kondensat» munaı óńdeý zaýytynyń óndiristik qýaty jylyna 850 myń tonna shıkizat óńdeýge qabiletti. Sonyń ishinde jylyna 200 myń tonna joǵary sapaly dızel otyny men 200 myń tonna benzın shyǵara alady. Al ekologııalyq turǵyda óte sapaly, quramynda kúkirti 10 mg/kg-dan aspaıtyn K-5 klasty janarmaı óndirý jelisi 2016 jyly iske qosylǵan. Alaıda shıkizat tapshylyǵynyń kesirinen zaýyttyń júrýinen turýy kóp. Kásiporyn basshylary talaı jyldan beri úkimettik deńgeıdegi túrli mekemeniń tabaldyryǵyn tozdyryp, bul zaýyttyń jumysy elge qajet ekendigin dáleldemek bolyp shapqylap júr.

Rasy kerek, buryn «Kondensat» zaýytynyń jumysyna kedergi keltirýshi «kórinbeıtin kúshter» týraly áńgime el aýzynda aıtylyp qalatyn. Kásiporyn basshylary birneshe márte reıderlik shabýyl uıymdastyrylǵanyn da aıtyp dabyl qaqqan. Tek sońǵy jyldary saıası ózgeristerden soń, elimizde «Jańa Qazaqstan» tujyrymdamasy qolǵa alynǵan kezde «Kondensattyń» ekinshi tynysy ashylar dep kútken adam kóp boldy. Alaıda bul úmittiń de jibi jińishkerip, úzilýge taıaǵan syńaıly. О́ıtkeni sońǵy kezde zaýyttyń jabylýy, ujymnyń jumyssyz qalý qaýpi týraly jıi aıtyla bastady.

– Biz jylyna 850 myń tonna munaı óndire alamyz. Biraq, ókinishke qaraı, qýatymyzdyń tek 10-15 paıyzyn ǵana paıdalanyp otyrmyz. Eger barlyq múm­kindigimizdi paıdalanyp, tolyq qýatymyzda jumys iste­gen bolsaq, Qazaqstannyń batys óńirin sapaly janarmaımen tolyq qamtyǵan bolar edik. Salyq esebinen memlekettik bıýd­jet­tiń de qazynasyna qan­shama qarjy quıylar edi. Alaıda Úkimetimiz talaı jyldan beri bizdiń zaýytty shıkizatpen qamtamasyz etý máselesin sheshe almaı keledi. 2016 jyldan beri kompanııa barlyq resýrsyn taýysty. Eger zaýyt jabylsa, 500-ge tarta qyzmetkerimiz jumyssyz qalady. Qazirgideı qıyn kezeńde olardyń otbasy turaqty tabyssyz qalady degen sóz. Munyń bári áleýmettik túıtkilder týdyrary anyq, – deıdi «Kondensat» AQ óńdeý sehynyń bastyǵy Syrym Qojantaev.

Árıne, Qarashyǵanaqtaǵy «Kondensat» munaı óńdeý zaýyty jabylatyn bolsa, munyń kóleńkesi osy tóńirektegi biraz salaǵa da túsýi múmkin. Bul eń aldymen «Kondensat» AQ-nyń jalpy ekonomıkalyq jaǵdaıyna, onyń enshiles kásiporyndarynyń jumysyna keri áserin tıgizedi.

– Biz jyl boıyna janar-jaǵar­maıdyń, sonyń ishinde ásirese dızel otynynyń tapshylyǵyn kórip kelemiz. Janarmaı tapshy kezde munaı óńdeý zaýytynyń toqtap turǵany aqylǵa syımaıdy. Nege «Kondensatty» Qarashyǵanaq shıkizatymen nemese elimizde bar basqa da shıkizat kózderimen turaqty qamtymasqa?! Elimizde Atyraý, Pavlodar, Shymkent munaı óńdeý zaýyttarynan basqa tórtinshi, besinshi zaýyt salý máselesi kóterilip jatady. Daıyn turǵan zaýytty shıkizatpen qamtymaı turyp mundaı másele kóterýdiń ózi jónsiz ǵoı, – deıdi «NEFTEK OPERATING» JShS bas dırektory Asylbek Nupov.

Joǵaryda aıtylǵandaı, bul máseleden Úkimet te, Parlament te habardar. 2022 jyly 13 sáýirde senator Ǵumar Dúısembaev basta­ǵan top «Kondensat» AQ bas­shy­­lyǵymen arnaıy kezdesip, kásiporyn tóńiregindegi máseleni jan-jaqty talqylaǵan bolatyn. Bul komıssııanyń quramynda Senat depýtaty L.Rysbekova, Májilis depýtattary S.Imasheva men M.Qulshar, Energetıka vıse-mınıstri A.Maǵaýov, Qar­jy mınıstrliginiń ókilderi bol­ǵanyn aıtsaq, talaı jyldan beri siresken seń qozǵalatyndaı bol­ǵan. Alaıda, mine, bul kezdesýge de bir jyldaı ýaqyt bolyp qaldy. Nátıje shamaly.

Aıtpaqshy, ótken jyl­dyń sońynda Memleket basshy­synyń Jarlyǵymen Batys Qazaq­stan oblysyna jańa basshy taǵa­ıyndaldy. Buǵan deıin Senat depýtaty bolǵan Narıman Tóreǵalıev – óńirdiń barlyq máselesin jaqsy biletin jergilikti azamat. Osy jańa laýazymynda 2022 jyldyń 8 jeltoqsany kúni Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Q.Toqaevtyń qabyldaýynda bol­ǵan ákim Batys Qazaqstan obly­synyń ekonomıkalyq áleýeti men bolashaq josparlaryn baıandap bergen bolatyn. Memleket basshysynyń qabyldaýynan shyqqan Narıman Tóreǵalıuly Pre­zıdenttiń ózine birqatar naq­ty tapsyrma bergenin aıtqan-dy.

«Memleket basshysynyń qabyldaýynda boldym. Bizdiń óńirdiń eń bsty máselesi – jer­gilikti avtojoldardyń jaı-kúıi. Tipti respýblıkalyq deńgeıdegi joldardyń da 39 paıyzy ǵana qanaǵattanarlyq deńgeıde. Pre­zıdent osy joldardy jóndeý máselesi jóninde qatań tapsyrma berdi. Sonymen qatar biz­degi «Kondensat» aksıonerlik qoǵamynyń munaı óńdeý zaýytyn shıkizatpen qamtamasyz etý jóninde tapsyrma berdi. Aldaǵy ýaqytta osy tapsyrmalardyń oryndalýyna basa nazar aýdaratyn bolamyn», degen edi.

Biz oblys ákimdigine habarlasyp, Prezıdent tapsyrma­sy boıynsha bir aı ishinde nendeı jumys atqarylǵanyn su­rap bildik. Dál qazir oblys ákimi­niń osy sala boıynsha jaýap­ty orynbasary basqa jumysqa aýy­syp ketken. Batys Qazaq­stan ob­lysynyń kásipkerlik jáne ın­dýstrıaldyq-ınnovasııalyq damý basqarmasy «Kondensat» zaýytyn shıkizatpen qamtý máselesi boıynsha jumysty qolǵa alǵany belgili boldy. Biraq bul sharýa ońaı sheshiletin túri joq. Bul iske «Qarashyǵanaq Petroleým Opereıtıng b.v.» kompanııasy da, salalyq mınıstrlik te, Úkimet apparaty da qosylǵan. Biraq zaýytty naqty shıkizatpen qamtý máselesi, kólemi, merzimi jóninde áli nátıjeli kelisim joq.

«Sońǵy jyldary bizdiń zaýyt óz qýatynyń nebári 4 paıyzyn ǵana paıdalanyp jumys istegen eken. Oǵan sebep – shıkizat tapshylyǵy. Energetıka mınıstrligi aı saıyn zaýytqa qajetti 75 myń tonnaǵa deıin shıkizatqa kvota kestesin toltyrǵanymen, ol munaıdy alatyn jer joq. «QPO» bizge ony tek eksporttyq baǵamen bermek. Al shıkizatty bul baǵaǵa alǵan jaǵdaıda benzın men dızel otynyn ishki naryqqa arzan baǵamen shyǵarý múmkin emes. Osy sebepten de zaýyt qazir jabylýdyń az-aq aldynda tur. Qazir kompanııa bas­shylyǵy zaýytty belgisiz ýa­qy­tqa deıin konservasııa jasaý­ǵa, ıaǵnı jumysyn toqtatýǵa máj­búr bolyp otyr. Bizdi bul qıyn jaǵdaıdan úkimettik deńgeıdegi ba­tyl sheshim ǵana qutqarmaq», deı­di «Kondensat» zaýytynyń marketıng boıynsha dırektory Andreı Baev.

Batys Qazaqstan oblysy