Dala men daryn

Muzbalaq aǵasyn saǵynǵanda «Hantáńiri, qaıdasyń!» dep keń dúnıeni dúbirge bólegen shaıyr júrek máńgilikke damyl tapqaly da talaı kóktem ótti. Elshenbúırekten esken sal­qyn samaldaı syrly shýmaqtar aýylǵa bara qalsań aldyńa aq qurtyn tosatyn ázız anań bolyp kóńil terbeıtinin qaıtersiń... Aqyn­nyń syrlasy da, muńdasy da, jan dertiniń daýasy da, aıalaıtyn anasy da – týǵan ólke topyraǵy. Bálkim sondyqtan da ár óleńinen dalanyń úni estilip, aýyldyń ısi ańqıdy.

«Men qoıshymyn, qoı syryn

jastan uqtym,

Deı almaımyn ómirden bos qalyppyn.

Ákem satyp ápergen topylımen,

Shańyn súrtip júrgem joq asfalttiń...

...Bizdiń qazaq qoı dese bala jastan,

Ishken asyn tastaı sap aralasqan.

Estafeta taıaǵyn qoıshylyqtyń,

Bir urpaqtan bir urpaq ala qashqan...» Eraǵańnyń jıyrmaǵa jeter-jetpes shaǵynda jazǵan áıgili «Qoıshylar» poemasynyń shýmaqtary bul. Ultynyń tynys-tirshiligin, atakásibin arqaý etken, sol arqyly ótkenniń ónegesin tolǵaǵan dala perzentiniń úni qazaq balasynyń júregin jylytty, rýhyn qozdatty. Asaý ózendeı arqyraǵan  aqynnyń ár shýmaǵynan dala sarynyn tyńdap baǵyńyz. О́leń ólkesine erkelep engen Eraǵań ómir boıy aýylda turdy.

Ádebıette jıi aıtylyp qoıatyn «Talant­tar aýylda týyp, Almatyda óledi» deıtuǵyn tirkesti tilge tıek etip «qalaǵa baryp ádebı ortaǵa qosylsańshy», deıtin qalamdastaryna: «Áı qoıyńdarshy táıiri, qalada ózderiń-aq óle berińder. Meniń kindigim aýylǵa baı­lanǵan. Dalamnan ajyraı almaımyn», dep qaǵy­tatyn qaǵilez aqyn ómirlik muratyn týǵan to­pyraǵynan izdep, arman-ańsaryn aıadaı aýylǵa tańǵan edi. Joǵarydaǵy joldarǵa oraıy kelgende:

«О́leńin salǵan saýdaǵa,

Aqynnyń bári sart emes.

Aýylda týǵan aqynǵa,

Almatyda ólý shart emes»,

dep ázilmen túırep, utymdy ún qatqany taǵy bar. Týǵan ólkeniń tumsa tabıǵatyn óleń ǵyp órip, taýy men tasyn, nýy men sýyn, jaýyny men daýy­lyn jyr tilimen kestelegen ol taǵy birde:

«Tıan-Shannyń adyr-adyr alaby,

Tekshelene kózdi tartyp barady.

Ańǵarynan erte soqqan eskek jel,

Jas qaıyńnyń buıra shashyn tarady.

Kórdińiz be taý ózeni – albyrt-ty?

Tolqyndaryn tastan-tasqa qarǵytty.

Aqyr sharshap, kólge jetip damyldap,

Jeńil býmen tumshalana qalǵypty...»

dep tamyljyǵan taý kelbetin kenepke kó­shir­gen týyndygerdeı óleńmen sýret salady. О́zen syl­dyrymen tildesip, esken jel­men úndesedi. Baqyt ta, jarasym da, jyly­lyq ta aqyn úshin týǵan jer qoınaýynda jasyrynǵan.

О́mir órnegin sholyp ótsek, taýly ólkege atbasyn burǵan aqyndar Eraǵańa soqpaı ketpegen. О́z topyraǵynan jolyqtyrǵan tamshy sýyn ómir dalasynyń alabyna aqkóńil­men usynǵan aqynnyń dańqy alysqa jaıylǵa­nyn ańdaımyz. Aqynnyń jary Altynkúl apaı bir suhbatynda: «Erkindi Almatyǵa kel dep shaqyrǵandar kóp boldy. Biraq ol el-jurtyn qıyp kete almady. «Qasqa bulaq qasyńnan nege kettim, Ne degen jel aıdaǵan kóbelekpin. Erkindik, erkelikti mise tutpaı, Tasqa ákep ózimdi-ózim shegeleppin», dep uly Muqaǵalıdyń ókinip jazǵany bar ǵoı. Kim biledi, eger qalaǵa kóshse ókingenniń kókesi Erkinde bolar ma edi dep te oılaımyn. Ol aýdandyq gazette eńbek ete júrip, ult rýhanııatyna az úles qosqan joq. Artynan ergen shákirt inileri sonyń dáleli. Narynqol aýdany – Almatyǵa sonshalyq qashyq emes. Ospanhan, Toqash, Ábish, Qadyr, Tumanbaı, Áset Beıseýov sekildi qanattas-qalamdastary Erkindi izdep kelip tórimizden tabylatyn. Al eńbek demalysynda Erkin almatylyqtardyń qataryna qosylatyn», dep eske alady.

Qadyr aqynnyń jazǵy demalysta dosy Erkinniń eline qonaqqa baryp aýnap-qýnap qaıtqanyn, sol sapardyń qyzyǵy men shy­jy­ǵyn ázilmen túıreı jazǵan «Erkinge» deıtuǵyn óleńi, abyz Ábishtiń «Han Táńiriniń eteginde nemese «Tıan-Shan eskızderi» atty tereń tolǵanystan týǵan jazbasy Ibitanov­tyń Almaty men Aspantaý arasynda ádebı kópir ornatqan naǵyz talant ekenin áıgilep turǵandaı.

«Taýlar!..

Taýlar – asqar quz, bıik meken,

Týǵan jer nege sonsha súıikti eken.

Alysqa jolaýshylap shyǵa qalsam,

О́zińdi áreń-áreń qıyp ketem.

Taýlar!

Taýlar, azyq qyp gúl shyrynyn,

Sende ótti kúnim, túnim – tirshiligim.

Senen aqqan ózenniń tolqynymyn,

Sende ósken shetenniń búrshigimin...»

Ol ádebıet álemine shaıyrǵa tán shalqar shabytymen, kóńil kórigin qyzdyrar otty oılarymen keldi. Qara óleńniń qaragerin kisinetip jyr alamanynda balań jasynan baptalǵan shaıyrdyń armany elimen egiz, halqymen qanattas. Ákeler jurtynyń oshaq jylýymen birge. Alyp keýdesi ózi jyrǵa qosqan týǵan jer topyraǵynda máńgilik damyl tapqan aqynnyń tabıǵaty, týǵan ólke tabıǵatynan bólshektenbeıtin birtutas álem.

ALMATY