Tarıh • Keshe

Surkójektiń sońǵy máresi

Shet aýdanynyń or­talyǵy Aqsý-Aıý­ly kentindegi arheo­lo­gııa­lyq-etno­grafııalyq mýzeıde erekshe jádiger saq­taýly tur. Mu­ra­jaıǵa kelýshiler atalǵan eksponattyń ja­nyna mindetti túr­de aıaldap, qatty qy­zy­ǵýshylyq tanytady.

Tarıh • Keshe

Qyzyljar óńiri qalaı Qazaq Respýblıkasyna qaıtaryldy?

RSFSR Sovnarkomynyń 1919 jylǵy 10 shildedegi «Qyrǵyz ólkesin basqaratyn Tóńkeris komıteti týraly» dekretinde: «Qyrǵyz ólkesiniń aýmaǵy anyqtalǵansha, Tóńkeris komıtetiniń ...qaraýyna Astrahan gýbernııasyndaǵy qyrǵyz jerleri jáne Oral, Torǵaı, Aqmola jáne Semeı oblystary qaraıtyny jazylǵan bolatyn.

Tarıh • 09 Mamyr, 2021

Qıly-qıly taǵdyrlar

Tóbeden jaı túskendeı bolyp bastalǵan 1941 jylǵy soǵys elimizdiń qıyr soltústigindegi Maıbalyq aýylynyń da beıbit ómiriniń tas-talqanyn shyǵarǵan. Júz shaqty shańyraǵy bar shaǵyn aýyl tórt jyl ishinde maıdanǵa 150-den artyq jigit jiberipti. Olardyń jetpisten astamy qazaǵa ushyraǵan, al elge tiri oralǵandardyń shıregi – múgedekter. Eki-úsh ulynan aıyrylǵan, jalǵyzyn joǵaltqan ata-analar, jetim qalǵan balalar – sol kezdegi aýyldyń úırenshikti jaǵdaıy edi. Al qan maıdanda ot keshken jaýyngerlerdiń qıly taǵdyry kimge bolsyn oı salyp, taǵylym alǵyzary anyq.

Tarıh • 09 Mamyr, 2021

Radıst qazaq qyzdary

Soǵysty ádette «er adamnyń isi» dep jatady. Biraq Ekinshi dúnıejúzilik soǵysta maıdanǵa tartylǵan áıel sany boıynsha KSRO aldyńǵy orynda turdy. Derekterde 800 myń keńestik qyz-kelinshek Uly Otan soǵysyna qatys­qany jazylǵan. Olardyń arasynda qarakóz qazaq qyzdary da az emes edi.

Tarıh • 09 Mamyr, 2021

Rjev shaıqasynyń qaharmany

Búgingi kúni egemen eli­mizdiń tarıhyna «Ekinshi dú­nıejúzilik soǵys» degen ataýmen engizilgen keshegi Keńes zamanyndaǵy Uly Otan so­ǵysynyń ashy shyndyǵy áli tolyq ashylmaǵandyǵy málim.

Tarıh • 09 Mamyr, 2021

Turlaýy qıyn taǵdyrlar

Uly Otan soǵysy, ıaǵnı 1941-1945 jyldary áskerı tutqynda bolǵan keńestik áskerılerdiń sany týraly nemis qolbasshylyǵy jarııalaǵan resmı derekterde 5,27 mıllıon adamnyń sanyn kórsetilgen edi. Biraq sońǵy jyldary bul málimet naqtylanýda. Reseılik mańyzdy basylym «Izvestııa» gazeti 1998 jyly 25 maýsym kúngi sanyna Qarýly Kúshteri Bas shtabynan alynǵan málimetti jarııalady. Onda: 1941-1945 jyldary Sovet odaǵynan 34 mln 476 myń 700 myń adam maıdanǵa qatysyp, olardyń 11 mln 944 myń 100 adam qaza tapsa 4 mln 559 myń adam tutqynǵa túsken delinipti. Ekinshi dúnıejúzilik soǵys tarıhyn zertteýshiler osy málimetke júginýde.

Tarıh • 08 Mamyr, 2021

505-shi túrmeniń tutqyndary

Ekinshi dúnıejúzilik soǵys aıaqtalǵannan keıin Keńes eliniń basshysy Stalın Mońǵolııaǵa ekonomıkalyq qoldaý kórsetý maqsatynda 1947 jyly «Naýshkı-Ulanbatyr baǵytynda temirjol qurlysyn salý týraly» buıryqqa qol qoıdy. Jumysty uıymdastyrý úshin Ishki ister mınıstrligi «otanyn satqandardan»  quralǵan «505-shi» túrmeni jasaqtady. Buǵan jazasyn ótep jatqan 80 myń adam tartylyp, temirjol qurlysyn basqarýǵa tájirıbeli ınjener general-maıor F.A.Gvozdevskıı taǵaıyndaldy. 80 myń tutqynnyń kóbi soǵysta nemistiń qolyna túsken keńestik soldat-ofıserler bolsa, sonyń 3000-y taza vlasovshylar.

Tarıh • 07 Mamyr, 2021

Tarıhı shyndyqty moıyndaǵan jazba

«1945 jyldyń 30 sáýirinde Reıhstag ǵımaratyna shabýyl bastaldy. Ǵımarattyń tóbesine alǵashqy Qyzyl týdy 150-atqyshtar dıvızııasynyń 674-atqyshtar polkiniń jaýyngerleri Raqymjan Qoshqarbaev pen Grıgorıı Býlatov tikti». Reseı Federasııasy Syrtqy ister mınıstrliginiń áleýmettik jelidegi paraqshasynda jaqynda osyndaı jazba paıda boldy. Bul – Reseıdiń 76 jyl ótkennen keıingi resmı moıyndaýy!

Tarıh • 07 Mamyr, 2021

Toǵanas batyr týraly tolǵanys

Jalpy, ultymyzdyń boıyndaǵy batyrlyq – urpaqtan urpaqqa jalǵasyp kele jatqan qasıet. Qaı ǵasyrdy alyp qarasańyz da tarıh qatparyna úńilseńiz, nebir jaýjúrek ult perzentteri kóz aldyńa keledi.