Ákki notarıýstar áshkerelendi

Ras, elimizde notarıýstyń qyz­metine júginetinder óte kóp. Ásirese baspana, kólik satý, satyp alý, qujat resimdeý, muragerlik, kelisim-pátýa, senimhat, shart jasasý sekildi azamattyq isterdiń bar­lyǵy da osy notarıýsqa baryp tire­ledi. Alaıda bul salada da túrli zańsyz­dyqtar bar. Zańdyq turǵyda kúshi bar qujat­ty kýálandyratyn no­ta­rıýstar zańsyz áreketterge jol bere­t­inin Bas prokýratýranyń taldaý jumysynan-aq ańǵarýǵa bolady. Jalpy, halyqta notarıýs qyzmetinen bastap olardy baqylaý men lısenzııa berý, alýǵa qatysty saýaldar jeterlik…

Esterińizge salsaq, elimizde atqa­rý­shylyq jazba ınstıtýty 2016 jyldan bastap iske qosylǵan bolatyn. Sodan beri jeńildetilgen tártip­te kommýnaldyq qyzmetter úshin qaryzdar, jalaqy, sharttar boıyn­­sha túsinbeýshilikter jáne taǵy basqa daýsyz talaptar óndirile bastady. Nátıjesinde, jazba qaryzdardy óndirip alý rásimderi edáýir jeńildep, sottardyń júktemesi azaıǵan edi. Alaıda rásimderdiń qarapaıymdylyǵyna jáne notarıýstardyń teris paıdalanýyna baılanysty ol bar­lyq «sur syzbalardyń» quralyna aın­alǵany jasyryn emes. Jazba qylmystyq jolmen alynǵan aqshany qolma-qol aqshaǵa aınaldyrý úshin qoldanylǵan.

Máselen, Almaty, Astana jáne Qaraǵandy qalalarynda mundaı zań buzýshylyqtyń 13 faktisi anyq­taldy, onda qarjy pıramıdalaryn qurýǵa qatysqan uıymdar men adam­dardan qaryzdar resmı túrde óndirilip alynǵan. Alma­tyda qarjy pıramıdasynyń uıymdas­tyrýshy­lary jalǵan sharttar boıynsha salymshylardyń aqshasyn alý jáne jymqyrý úshin notarıýstar arqyly 2 mlrd boryshty óndirip aldy. Prokýrordyń talap qoıýy boıynsha jazbalardyń kúshi joıyldy.

Sot tártibinen tys memleketten 63 jazba boıynsha memlekettik satyp alý sharttary boıynsha 1,8 mlrd teńge zańsyz óndirip alynǵanyn atap ótken jón. Onyń ishinde prokýrorlardyń talap qoıýlary boıynsha quny 1,2 mlrd teńgeni quraıtyn jazbalardyń kúshi joıyldy. Qaryzdar memlekettik satyp alý shartynyń merzimi ótkenine qaramastan, oryndalmaǵan jáne JSQ men satyp alý josparlarynda kózdelmegen jumystar úshin, memlekettik satyp alý sharttaryna qosymsha kelisimderdi qazynashylyq organdarynda tirkeýinsiz, qabyldaý aktileri jáne basqa da rastaıtyn qujattar bolmaǵan jaǵdaıda óndirip alynǵan.

Máselen, Almaty oblysynda bir notarıýs jeke kompanııanyń paıdasyna TKSh bóliminen tirkelmegen qosymsha kelisim boıynsha 410 mln óndirip alǵan (negizgi shartta kózdelmegen jumystarǵa sharttyń merzimi aıaqtaldy). Sotqa onyń kúshin joıý týraly talap qoıý usynyldy.

Múlik pen aktıvterdi basqa mindettemeler boıynsha oryndaýdan alyp tastaý úshin jalǵan jalaqy qaryzdar óndirip alynǵan (sebebi jalaqy birinshi kezekte óndirip alynady). Eki jyl ishinde prokýrorlar 5 mlrd teńgege 250 zańsyz jazbanyń kúshin joıýǵa qol jetkizdi.

Al Qaraǵandy oblysynda JShS-dan 333 mln teńgege jalaqy boıynsha jalǵan qaryzdardy óndirip alý týraly 35 jazba anyqtalyp otyr. Bul rette kásiporynnyń salyqtar boıynsha boryshy 1,7 mlrd teńgeni qurady. Bul iske qatysty barlyq jazbanyń kúshi joıyldy.

Keıbir jaǵdaılarda jazbalardy notarıýstar óz ókilettikterin aıqyn asyra paıdalana otyryp istegen. Astana, Almaty qalalarynda, Almaty jáne Jambyl oblystarynda notarıýstar qaryzdy óteý esebinen kepil nysanasy bolyp tabylmaıtyn 40 kólikti zańsyz óndirip alǵan. Mundaı talaptar boıyn­sha jazbalar jazyp berýge jol berilmeıdi.

Sondaı-aq prokýrorlar jalǵan qujattar negizinde jazylǵan 1 mlrd teńgege 56 atqarýshylyq jazbany jáne psıhıatrııalyq esepte turǵan azamattarǵa qatysty 6 jazbany anyqtady. Sottar prokýrorlardyń 1 mlrd teńgege atqarýshylyq jazba­lardyń kúshin joıý týraly 17 talap qoıýlaryn qanaǵattandyrdy. Qazirgi tańda 3 talap qoıý qaralý satysynda.