Jańarý jospary

Jalpy, Abaı oblysynyń áleýmettik-ekonomıkalyq damýynyń keshendi jos­pary 9 baǵyt boıynsha túzilgen. Ári qaraıǵy is-áreket osy 9 baǵyttyń tóńi­reginde tú­gen­deledi. Keshendi jos­par kedergisiz ári keshik­­peı, júıeli júze­ge asatyn bolsa, oblys­tyń damýyna baǵyttalǵan 1,9 trln teńge ın­vestısııa 2023-2027 jylda­ry Abaı eli­niń ıgiligine jumsalady. Bul rette qara­jat­tyń 515 mlrd teńgesi respýb­lı­ka­lyq, 110 mlrd teńgesi jergilikti bıýdjet­­ten bólinedi. Al 1,3 trln teńge jeke ın­ves­­tısııalar arqyly qarastyrylsa, qalǵan 22 mlrd teńgesine Bilim berý ınfraqu­ry­ly­myn qoldaý qory arqyly qol jetkizedi.

Keshendi jospardyń basym baǵyt­tary­nyń biri – óńirdegi ónerkásipti órken­detý. Osy salaǵa serpin beretin 8 jobany júzege asyrý aldaǵy bes jyldyń josparyna engen. О́ńirde taý-ken baıytý kombınaty salynsa, budan bólek Aıagóz aýdanynda quny 560,5 mlrd teńge bolatyn «Aıdarly» mys ken ornyn ónerkásiptik ıgerý mindeti tur.

Abaı oblysynyń ákimi Nurlan Uranhaevtyń aıtýynsha, 2028 jylǵa qaraı oblystaǵy ónerkásip ónimin óndirý kólemi 1,4 trln teńgege jetedi dep josparlanyp otyr. Al aýylsharýashylyǵy óndirisiniń kólemi 725,9 mlrd teńgege deıin ósim kórsetýi kerek degen boljam aıtty.

«Agroónerkásip keshenin damytý úshin 100,3 mlrd teńgege 13 joba iske asyrylady. Semeı qalasynda et óńdeý kombınaty salynsa, Besqaraǵaı jáne Jarma aýdanynda taýarly sút fermasynyń quryly­sy josparlanǵan. Budan bólek oblystaǵy sýarý júıelerin jańǵyrtý jaıyna da kóńil bólemiz», deıdi N.Uranhaev.

Infraqurylym ońyp turǵan joq

Abaı oblysynyń aýmaǵy – tunyp turǵan tarıh. Týrızm salasyn damytýǵa óńirde ózgelerdi qyzyqtyra alatyn jáne barýǵa bolatyn kıeli jerler kóp. Sondyqtan óńir týrızmin túletýge keshendi josparda kóp kóńil bólingen. Bes jylda 41 mlrd teńgeniń 6 jobasyn júzege asyrý kózdelgen. Bul rette Semeıde saýda oıyn-saýyq ortalyqtary men qonaqúı kesheni salynady. Al dertke shıpa, janǵa daýa aıdyndy Alakóldiń jaǵalaýy jańasha keıipke enip, 6,1 mlrd teńgege demalys bazalary boı kóteredi. Álbette, týrızm salasyna serpin kerek bolsa, kólik ınfraqurylymyn damytý mańyzdy. Onyń ústine Abaı oblysy toǵyz joldyń torabynda ornalasqan. Barys-kelis, alys-beriske qolaıly. Reseımen de, Qytaımen de shektesip jatyr. Bul – oblys úshin úlken múmkindik. Múmkindikti meıilinshe tıimdi paıdalaný úshin kúre jolyń qaýipsiz, temirjolyń turaqty, áýe jolyń áýresiz bolýy lázim.

«Halyqaralyq kólik dálizderiniń baı­lanystyrýshy býyndaryn ashý jáne ob­lysymyzdyń tranzıttik-kólik ınfra­qu­ry­lymyn damytý úshin keshendi jos­par­ǵa 137,8 mlrd teńgeniń 9 jobasy endi. Mysaly, «Aıagóz-Baqty-Qytaı shekarasy» ýchaskesinde temirjol salyp, qurǵaq port pen logıstıkalyq park quryp, 2 myń sha­qy­rymǵa jýyq avtojoldy jóndeımiz. Osy­laısha, jaqsy jáne qanaǵattanarlyq jaǵ­daı­daǵy joldardyń úlesi 82 paıyzdan 98 paıyzǵa deıin artady», deıdi oblys ákimi.

Jasyratyny nesi bar, oblystyń ın­fra­qurylymy ońyp turǵan joq. Jaǵdaıy jaqsy dep aıtýǵa aýyz barmaıdy. Abaı oblysy boıynsha ınjenerlik jelilerdiń tozýy 58,6 paıyzdy quraıdy. Onyń ishinde jylý jelileriniń 68 paıyzy tozǵan. Sý qubyrlarynyń da 67-68 paıyzy eskirgen. Eskini qashanǵy jamap-jasqaı beresiń. Osyny eskergen oblystyq ákimdik óńirdiń ınfraqurylymyn jaqsartý úshin keshendi josparǵa jylý kózderin, elektr, sýmen jabdyqtaý jelilerin, káriz-tazartý qurylystaryn salý jáne rekonstrýksııalaý jobalaryn engizgen. Josparǵa engen keıbir jobalar qazirdiń ózinde júzege asýda. Máselen, osydan jarty ǵasyr buryn salynǵan Ertis ózeni arqyly ótetin eski kópirdiń janynan jańasy salynyp jatyr. Sonymen qatar aspaly kópirdi qaıta jańartý da umyt qalǵan joq. N.Uranhaevtyń sózine súıensek, turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyq jáne ınfraqurylymdy damytýǵa 732,9 mlrd teńge bólinedi. Memleket basshysynyń tapsyrmasyna sáıkes Úkimettiń qoldaýymen keshendi josparǵa Semeı qalasynda zamanaýı jylý elektr ortalyǵyn salý jobasy da engizilgen. Jańa jylý elektr ortalyǵyn salýǵa 481,8 mlrd teńge qarajat qarastyrylǵan.

Basym baǵyt – áleýmettik sala

Áleýmettik salany damytýǵa 194 mlrd teńge bólingen. Abaı oblysynda apatty, samannan salynǵan mektepter áli de bar. Onyń ústine mektep tapshylyǵy da seziledi. Bilim oshaqtarynda 9 myńǵa jýyq oqýshyǵa oryn jetispeıdi. Osy olqylyqtardyń ornyn toltyrý úshin bilim berý ınfraqurylymyn qoldaý qorynyń qarajatynan oblysta 510 oryndyq 6 shaǵyn jınaqtalǵan mektep salynady. Buǵan qosa 500 oryndyq oqýshylar saraıy da boı kótermek. Abaı oblystyq bilim basqarmasynyń basshysy Nurjan Ahmetqalıevtiń aıtýynsha, keshendi jos­parda kórsetilgen mektep qurylystary negizinen aýyldy jerlerde salynady.

2028 jylǵa deıin Abaı oblysynda 7 medısınalyq nysan salý josparda bar. Onyń ishinde 400 oryndyq oblystyq kópsa­laly aýrýhana, 300 oryndyq kópbe­ıindi balalar aýrýhanasy jáne oblystyq qan ortalyǵynyń qurylysyn aıtýǵa bolady. Sondaı-aq 8 mádenıet mekemesin, júzý basseınin jáne 5 sport modýlin salý da keshendi jospardyń enshisine engen.

Mine, Abaı oblysynyń jańarýyna jol ashatyn, damýyna dáneker bolatyn negizgi baǵyttardyń bastysy osy. О́ńirdiń órkendeýi úshin keshendi jospardyń kómegi kóp bolatynyna aǵa býyn ókilderi bek senimdi. «Besjyldyqtyń basty qujatyn bekitilgenin ásirese abaılyq kóziqaraqty qarııalar qýanyshpen qabyldady. Kóz aldymyzda Semeıdiń tozyp bara jatqany janymyzǵa qatty batatyn. Bul – keshendi jospar úlken múmkindik. О́z basym qýanyp otyrmyn. 14 myń jumys orny ashylady deıdi. Jetpeı jatqan joǵymyzdy túgendeıtin ýaqyt jetti. Oń ózgerister endi bastalady», deıdi Abaı oblystyq ardagerler keńesiniń tóraǵasy Murat Álın.

Endigi kezekte keshendi jospardyń kedergisiz, keshikpeı iske asqany kerek. Oıǵa alǵan is oryndalatyn bolsa, Abaı oblysynyń jańarǵan keıpin, jańǵyrǵan jetistigin kóretin kún de alys emes tárizdi.

Erzat JANATULY,

jýrnalıst

Abaı oblysy