Eńbek tártibin retteıtin qujat

Kún tártibinde aldymen Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýsııasynyń 52-babynyń 5-tarmaǵyna sáıkes Par­lament Senatynyń depýtaty Kárimova Gúlmıra Raınbekqyzynyń ókilettigin toqtatý týraly Ortalyq saılaý komıs­sııasynyń usynymy qaraldy.

Máýlen Áshimbaev jeke óziniń jáne Senattyń atynan Gúlmıra Raın­bek­qyzynyń otbasy men jaqyndaryna taǵy da kóńil aıtyp, onyń Soltústik Qazaqstan oblysynyń damýyna jáne ulttyq bilim berý júıesin jetildirýge úlken úles qosqanyn atap ótti.

Otyrys barysynda senatorlar «2014 jylǵy 29 mamyrdaǵy Eýra­zııalyq ekonomıkalyq odaq týraly shartqa Qyrǵyz Respýblıkasynyń qo­sylýyna baılanysty Qyrǵyz Respýblıkasynyń 2014 jylǵy 29 mamyrdaǵy Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaq týraly shartty, Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaqtyń quqyǵyna kiretin jekelegen halyqaralyq sharttardy jáne Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaq organdarynyń aktilerin qoldanýy jónindegi jaǵdaılar men ótpeli erejeler týraly 2015 jylǵy 8 mamyrda qol qoıylǵan hattamaǵa ózgeris engizý týraly hattamany ratıfıkasııalaý týraly» zań jobasyn qarap, maquldady.

Premer-mınıstrdiń orynbasary – Qarjy mınıstri Erulan Jamaýbaevtyń aıtýynsha, atalǵan hattama Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaqtyń kedendik shekarasy arqyly ótkizý pýnkteriniń qyzmetine qatysty máselelerdi sheshýge baǵyttalǵan. Osy zań arqyly halyqaralyq shart deńgeıinde birlesken baqylaý is-sharalaryn ótkizý tártibin, kezeńderi men merzimderin, anyqtalǵan buzýshylyqtardy joıý tetigin jáne tekserýge qatysýshylardyń ózara is-qımylynyń uıymdastyrýshylyq máselelerin bekitý usynylady.

Palata otyrysynda depýtattar «Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine eńbek daýlary men janjaldaryn sheshý tártibin ońaılatý máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» zańdy da qarap, qabyldady. Bul qujat eńbek daýlaryn retteý jáne kelissózder prosesterin uıymdastyrý máseleleri boıynsha eldiń zańnamasyn jetildirý úshin ázirlendi. Jańa túzetýler kelisim komıssııasynyń qyz­metine, ujymdyq eńbek daýlaryn sheshýdegi kásipodaqtardyń rólin naq­tylaýǵa, jınalystar nemese eskertý ereýilderi ótkizilýi múmkin jaǵdaılarǵa jáne basqa da tıisti jaıttarǵa qatysty máselelerdi qamtıdy.

«Memleket basshysy eńbek daýlaryna qatysty quqyqtyq qatynastardy qosymsha retteý máselesin birneshe ret kótergen bolatyn. Soǵan sáıkes ázirlengen bul zań osy saladaǵy otandyq zańnamany jetildirýdi kóz­deıdi. Jalpy, daýlardy retteýdiń bala­maly tásilderin qoldaný – qu­qyq­tyq saıasatty damytýdyń mańyzdy baǵyttarynyń biri. Osy zań arqyly jeke jáne ujymdyq eńbek daýlaryn qaraý tártibi qaıta qaralady. Sondaı-aq kelisý jáne tatýlastyrý komıssııasynyń mártebesi kúsheıe túsedi. Aldaǵy ýaqytta jańa normalar jumysshylardyń quqyqtaryn qosymsha qorǵaýǵa jáne eńbek daýlaryn azaıtýǵa yqpal etedi dep senemiz», dedi Senat tóraǵasy.

Sonymen qatar otyrys kezinde senatorlar ózderiniń depýtattyq saýaldaryn joldady. Nurtóre Jú­sip «sıfrlyq aýtızmniń» tara­lýy­na alańdaýshylyq bildirdi. Depýtat atal­ǵan problemany sheshýge arnal­ǵan sharalar keshenin, onyń ishinde jappaı retınopatııa men jańa tý­ǵan nárestelerdiń aýdıologııalyq skrı­nıngin júrgizýdi usyndy.

Senator qazirgi tańda búkil álemde, onyń ishinde Qazaqstanda da «sıfrlyq aýtızm» belgileri baıqala bastaǵanyn atap ótti. Balalar smartfondy uzaq ustaýy saldarynan este saqtaý, kórý jáne sóıleý qabiletinen aıyrylyp jatyr. Olardyń óz betinshe oılaýy, uzaq mátinderdi qabyldaýy, aınalaǵa nazar aýdarýy qıynǵa soǵyp otyr.

«Jeti atasyn jatqa biletin urpaq ornyna jeti aýyz sózdi ázer aıtatyn tolqyn paıda boldy. Skrıneıdjer, zýmmer, nemese Z-urpaq – óz ómirin elektrondy qurylǵysyz elesetete al­maıtyn jańa býyn. Qazirgi tańda logo­nevroz aýrýy men Týret sındromy kúsheıe bastady. Tutas ult pen urpaq úlken qaýip aldynda tur. Ata-analar­dyń 65 paıyzy balalaryna 3-5 jastan gadjet ustatady. Bir sózben aıtqanda, qolyna «smartfon ustap týǵan» býyn ómirge keldi», dedi depýtat.

Senator gadjetızasııa men zamanaýı tehnologııaǵa qarsy turý da durys emes ekenin aıtty. Depýtat osyǵan baılanys­ty mektepter men balabaqshalardaǵy ata-analar komıtetterine, sondaı-aq salalyq úkimettik emes uıymdarǵa kıbermanııanyń zııany týraly belsendi túrde aıtyp berýin usyndy. Senator sonymen qatar óskeleń urpaqtyń densaýlyǵyna baqylaý júrgiýzýge tikeleı baılanysty usynystaryn da ortaǵa saldy.

«Úkimetke jańa týǵan náres­te­lerdi jappaı retınopatııa jáne aýdıo­logııalyq skrınıngten ótkizýdiń sapasyna mán berýdi, Almaty qalasyndaǵy A.Ostrovskıı atyndaǵy zaǵıp jáne kózi nashar kóretin balalarǵa arnalǵan №4 mektep-ınternatqa qosymsha ǵımarat salýdy usynamyz. Sonymen qatar logoped jáne oftalmolog mamandyqtaryna bólinetin memlekettik grant sanyn kóbeıtken mańyzdy», dedi Nurtóre Júsip.

Senator Olga Býlavkına elimizdiń Premer-mınıstrine joldaǵan de­pý­tattyq saýalynda О́skemen qalasy turǵyndarynyń densaýlyǵyna óńirdegi aýa sapasy naqty qaýip tóndirip tur­ǵanyn aıtty. Depýtattyń aıtýynsha, atmosferaǵa jalpy shyǵaryndylar jylyna 158 myń tonnany quraıdy. О́tken jyly tirkelgen derekter boıynsha 42 jaǵdaıda aýada lastaýshy zattar shekti normadan asyp ketken.

«Shyǵys Qazaqstan oblysynyń Ekologııa departamentiniń málimeti boıynsha keı jerlerde azot dıoksıdi 2 esege, kúkirtsýtegi 3,8-den 9,8 esege ósip ketken bolatyn. Bul zattar quramynyń joǵary bolýynyń áseri asfıksııaǵa, al gaz ben býmen demalýdyń salda­ry ókpe isigi aýrýyna, sonymen qatar topyraqtyń qyshqyldanýyna, janýar­lardyń ýlanýyna, ósimdikterdiń óli­mine, ekojúıeniń tepe-teńdiginiń buzy­lýyna ákelýi múmkin», dedi Olga Býlav­kına.

Senator О́skemen JEO jáne Sog­ra JEO kásiporyndarynyń shyǵa­ryn­dylary eń úlken úlesti quraıtynyn atap ótti. Olardyń úlesi jylyna 45 myń  tonna bolyp tabylady. Sondaı-aq qorshaǵan ortanyń lastanýynyń úlken problemasy – avtomobıl kóliginiń paıdalanylǵan gazdary bolyp qala beretinin atap ótken jón.

Senator Bekbolat Orynbekov elimizdiń Premer-mınıstri men Bas prokýroryna joldaǵan depýtattyq sa­ýalynda bankrotqa ushyraǵan «Qarataý» AQ kásipornynyń qyzmetkerleri zańǵa sáıkes tıisti tólemderin 20 jyldan astam ýaqyt boıy ala almaı jatqany týraly aıtyp berdi.

Depýtat kásiporynnyń Jambyl oblystyq sotynyń sheshimimen 20 jyl buryn bankrot dep tanylǵanyn atap ótti. Alaıda taý-ken óndirisiniń burynǵy qyzmetkerlerin tıisti tó­lem­dermen qamtamasyz etý máselesi áli de sheshilmegen. Bekbolat Orynbekovtiń aıtýynsha, bul másele salalyq mem­lekettik organdarda, onyń ishinde arnaıy qurylǵan úkimettik komıssııa otyrysynda jáne sot organdarynda birneshe ret qaralǵan.

«Júrgizilgen ındeksteý esepteri árbir kredıtorǵa 3 443 teńgeden bas­tap 58 171 teńgege deıin qurady. Biraq regresshiler buǵan qarsy. Kelis­peýshiliktiń negizdemesi retinde kredıtorlar kórsetilgen kezeńde eń tómengi jalaqy mólsherimen qosa, azyq-túlik, dári-dármek jáne basqa da kúndelikti tutynatyn taýar baǵasynyń ósýi degen dálelder keltiredi. Osyǵan baılanysty atalǵan jaǵdaıdy jan-jaqty talqylap, máseleniń zańdy sheshimin tabýǵa yqpal etýlerińizdi suraımyn», dedi Bekbolat Orynbekov.

Andreı Lýkın múgedektigi bar aza­mattarǵa kórsetiletin qyzmetterdiń sapasyn, sonyń ishinde ınvataksı tapshylyǵyn synǵa aldy. Soǵan baılanysty depýtat qyzmet kórsetýdiń tıisti erejelerin qaıta qaraýdy usyndy. Ǵalıasqar Sarybaev «Altynemel» ulttyq parkindegi flora men faýnanyń problemalyq jaı-kúıin tilge tıek etti. Sondaı-aq senator atalǵan tabıǵı park pen Ile-Balqash memlekettik tabıǵı qoryǵynyń aýmaqtary arasyndaǵy máselelerdi retteý qajettigine de nazar aýdardy.

Senator Aqmaral Álnazarova elimizge sapasyz dárilik zattardyń kelip jatqany týraly Premer-mınıstrdiń atyna depýtattyq saýal joldady.  Depýtattyń aıtýynsha, О́zbekstandaǵy dári-dármekterdi qoldaný saldarynan 19 balanyń qaıtys bolýyna baılanysty qaıǵyly jaǵdaı elimizge ákelinetin dári-dármekterdiń qaýpin muqııat qadaǵalaý qajettigin dáleldep otyr. Aqmaral Álnazarova Qazaqstanda tirkelmegen dári-dármekterdi ákelýge bir rettik ruqsat berý osyndaı qaıǵyly jaǵdaıǵa ákelýi múmkin ekenin atap ótti. Qazirgi ýaqytta naryqta otandyq jáne sheteldik óndirýshilerdiń tirkelgen ónimderi bolǵan jaǵdaıda da bir rettik ımport keńinen qoldanylyp keledi.

«Mundaı tájirıbe resmı túr­de ákelinetin tirkelgen preparattar­dy jetkizýshilerdi de eleýli qaterge ushyratyp otyr. Bul jalpy otan­dyq farmasevtıka salasynyń ınves­tı­sııalyq tartymdylyǵyna nuqsan kel­tiredi. Mundaı qos standarttar adal óndirýshilerdiń sapaly preparat­taryn naryqtan yǵystyryp shyǵarýyna ákelip soǵady», dedi Aqmaral Álna­zarova.

Senator sonymen qatar qolda­nys­taǵy dári-dármekter baǵasyn retteý isiniń nasharlyǵy men sol júıeniń kúńgirttigi týraly problemalardy da atap ótti. Barlyq dári-dármektiń belgilengen shekti baǵasy bolýy kerek. Alaıda qajetti tirkeý qujattarynyń bolmaýyna baılanysty birjolǵy preparattarǵa shekti baǵalar belgilenbeı keledi.

«Halyqtyń sapaly, qaýipsiz jáne tıimdi dárilik zattarǵa qoljetimdiligin jaqsartý jáne ishki naryqty tolyq qamtamasyz etý maqsatynda dárilik zattar aınalymyn retteý júıe­siniń tásilderin qaıta qaraý kerek. Farmasevtıkalyq ónimniń jańa túr­lerine jedel qol jetkize alatyn jáne dárilik zattardyń baǵasyn retteýdiń ashyqtyǵyn qamtamasyz etetin tirkeý rásimderin ońtaılandyrý qajet. Memleket elimizde udaıy jetispeıtin nemese tabylmaıtyn birqatar pre­parattyń óndirisin jolǵa qoıý úshin ınvestısııa berip qoldaý jasaýdy, sondaı-aq osyndaı pozısııalardy tirkeýdi baqylaý men shyǵyndaryn óz moınyna alýǵa tıis», dedi Aqmaral Álnazarova.