Osynaý jer betindegi árbir halyqtyń ult bolyp qalyptasýynyń qaınar kózi taǵylymǵa toly dástúr-ǵurpy, salt-sanasy, ulttyq mádenıetinen bastaý alary sózsiz. Al qazaq rýhanııatynyń bir shyńynda atadan balaǵa mıras bolyp, búginge jetken halyq aspaptyq, ulttyq mýzyka óneri tur. Ulttyq aspaptar arqyly halqymyzdyń sanalýan mádenıetin, asqan daralyǵyn kórermenge pash etip, tanytyp kele jatqan óner ordalary az emes.
Sonyń biri hám biregeıi – asyl ónerdiń kıeli qara shańyraǵyna aınalǵan Qurmanǵazy atyndaǵy Qazaq ulttyq halyq aspaptar orkestriniń qurylǵanyna bıyl toqsan jyl tolyp otyr. Ǵasyrǵa jýyq jasaǵan qazaqtyń tuńǵysh orkestri babadan qalǵan amanat – dala daryndarynyń áýelegen sazy men kúmbirlegen kúıin kózdiń qarashyǵyndaı saqtap, tyńdaýshynyń júregine jetkizip, ult jadynda saqtap keledi.
Atalǵan óner ujymyn qazaq mýzykasynyń maıtalmany, orkestrdiń negizin qalaýshy, alǵashqy kórkemdik jetekshisi jáne dırıjeri Ahmet Jubanovtyń jarqyn beınesinsiz elestetý múmkin emes. Sonaý 1933 jyly Almaty mýzykalyq-drama tehnıkýmynda Jubanovtyń jetekshiligimen 11 adamnan ǵana quralǵan shaǵyn ansambldiń ulttyq mýzykalyq aspaptardy jetildirip, halqymyzdyń baı mýzyka mádenıetin damytýda maqsattary aıqyn, armandary asqaq boldy. Bastapqyda shaǵyn ansambl bolǵan shyǵarmashyl toptyń maqsaty halyqtyq mýzykany tanytyp, dombyra, qobyz aspaptarynyń dybys ereksheligin zertteý edi. Bul týraly Ahmet Jubanov óziniń esteliginde: «Alǵashqy kezeńderde halyq shyǵarmashylyǵy men mýzykalyq halyq aspaptaryn zerttep, olardy damytýda túrli qıyndyqtar boldy. Dombyra, qobyz aspaptarynyń dybystyq erekshelikterin akýstıka zańdylyqtaryna saı retke keltiretin zamanaýı mýzykalyq sheberler tapshy edi. Orys mýzykalyq aspaptaryn jetildirgen aǵaıyndy Borıs jáne Emanýıl Romanenkolar halyq aspaptaryn zerdeleýde aıanbaı qajyrly eńbek etti», dep jazady.
Ulttyq óner shańyraǵynyń qazyǵyn qaǵyp, irgesin qalaǵan uly ustazdyń izin ár jyldarda L.Hamıdı, L.Shargorodskıı, N.Tilendıev, F.Mansurov, Sh.Qajyǵalıev, A.Myrzabekov, M.Áýbákirov syndy óner maıtalmandary jalǵady. Ásirese ǵumyrynyń 42 jylyn orkestrge arnap, óner ordasyn álemdik mádenıettiń tórine shyǵarǵan KSRO jáne Qazaqstannyń Halyq ártisi Shamǵon Qajyǵalıevtiń eńbegi orasan. Nar tulǵanyń atustary Naryn Qajyǵalıev búginde áke jolyn jalǵap, orkestrde dırıjerlik etip keledi. Byltyr óner ujymy taý-tulǵanyń 95 jyldyq mereıtoıyn «Serpin» atty eske alý keshimen joǵary deńgeıde atap ótti. Sonymen qatar daraboz dırıjerdiń esimin ulyqtaý maqsatynda Almaty qalasynda turǵan úıiniń qabyrǵasyna memorıaldyq taqta ornatyldy.
Dana halqymyz qashanda «jas kelse, iske» dep jastyń boıyndaǵy qaırat, jigerdi tanyp-bilip otyrǵan. Búginde orkestrdiń dırıjerlik tizginin «Daryn» memlekettik jastar syılyǵynyń laýreaty, jalyndy da jigerli Abylaı Tilepbergen ustap keledi. Ol kóptegen respýblıkalyq jáne halyqaralyq baıqaýlarda qazaqtyń qara dombyrasynyń babadan qalǵan qońyr únin áýeletip, top jaryp júr. Jas dırıjerdiń repertýaryndaǵy tyń týyndylar ulttyq orkestrdi áýezdi áýenimen árleı túsip, ulttyq ónerdi joǵary baǵalaıtyn kózi qaraqty qalyń kórermenniń izgi iltıpaty men zor yqylasyna bólenip keledi. Maestro orkestrde óner kórsetetin talant ıeleriniń san túrli aspaptyń tilimen ún bergen árbir yrǵaǵyna asa yjdaǵattylyq tanytyp, syrly sazdyń syryn ashqan taıaqshasymen qalyń kórermendi kúıge bóleıdi. Kórkemdik jetekshi Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri, kúıshi Batyrjan Myqtybaev ta túrli óner dodalarynda oza shaýyp júr.
О́tken jyly Qurmanǵazy orkestriniń tarıhynda tuńǵysh ret uıymdastyrylǵan respýblıkalyq «Shertpe kúı» dástúrli mýzyka festıvali ótti. Festıvalge respýblıkanyń ár aımaǵynan qatysqan jas kúıshiler úsh kún boıy shertpe kúıdiń syrymen bólisti. Mádenı mańyzy joǵary joba aldaǵy ýaqytta da jalǵasa beredi.
Ár qazaq úshin babadan qalǵan asyl muramyz – dombyranyń qadiri altynmen teń. Ulttyq aspapqa qurmet kórsetý de qanǵa sińgen qasıet. Mereıtoı qarsańynda Mádenıet jáne sport mınıstrligi men «Freedom Holding Corp» kompanııasynyń demeýshiligimen orkestrge sý jańa jıyrma dombyra tabystalǵanyn da aıta keteıik. Bul ıgi is-shara, eń aldymen, halqymyzdyń ulttyq ónerine kórsetilgen qyzmet.
Álemdik mádenıettiń tórinen oryn alǵan Qurmanǵazy atyndaǵy Qazaq ulttyq halyq aspaptar orkestri qaı ýaqytta da ult rýhanııatynyń kóshbasshysy bolyp qala beredi. Osy orkestrdiń úni arqyly ulttyq mádenıetimiz álemge tanylyp jatqany málim. Halqymyzdyń qundy murasy – án-kúı óneri, ulylardyń uly esimderi de osy orkestr sahnasynda jańǵyryp keledi. Ulttyń mádenıeti men óneri damyǵan eldiń jahandaǵy bolashaǵy jarqyn, keleshegi kemel bolyp qala bermek. О́nerdiń ómirsheńdigi osy emes pe?
Almat NURǴALIEV,
Qurmanǵazy atyndaǵy
Qazaq ulttyq halyq aspaptar
orkestriniń konserttik bólim qyzmetkeri
Bıbisara Asaýbaeva Úndistanda tórtinshi ret jeńiske jetti
Shahmat • Búgin, 12:14
Koronavırýsqa shaldyqqan 2 adamnyń jaǵdaıy aýyr
Koronavırýs • Búgin, 11:54
Shveısarııada eki poıyzdyń vagondary relsten shyǵyp ketken
Álem • Búgin, 11:40
Donald Trampqa qarsy qylmystyq is qozǵaldy
Álem • Búgin, 11:10
Almatyda aýa sapasy nasharlaıdy
Aýa raıy • Búgin, 10:41
1 sáýirge arnalǵan aýa raıy boljamy
Aýa raıy • Búgin, 10:05
Uqsas jańalyqtar
