Sý tasqyny kezeńine daıyndyq pysyqtaldy

Jedel áreket etý  tapsyryldy

Birinshi másele jóninde baıandaǵan Tótenshe jaǵdaılar mınıstri Iýrıı Ilın ońtústik aımaqtarda belsendi qar erý bastalýyna sanaýly kún qal­ǵanyn aıtty. Sol sebepti qazir ba­rlyq kúsh-jiger aldyn alý sharalary men sý tasqynyna daıyndyqqa baǵyttalǵan.

Jalpy, osy jyldyń eki aıynda 15 shaqyrym ýaqytsha bógen salyndy, 24 shaqyrymǵa jýyǵy jóndeldi, 16 shaqyrymnan astam jańa bógen, sondaı-aq eldi mekenderdiń aınalasynda 41 shaqyrym úıindi bóget­ turǵyzyldy. Odan bólek 5 myń shaqyrymǵa jýyq kanaldar men aryqtar, avtomobıl joldary jáne temirjoldardyń astyna salynǵan 8,5 myńnan astam sýóter turbalar tazartyldy.

Sý tasqyny jaǵdaıynyń qolaı­syz damýy kezinde sý basý aımaǵynda 255 eldi mekenniń qalyp qoıý qaýpi bar. Oǵan qosa sý tasqyny tóten­she jaǵdaılarynyń yqtımal jaǵym­syz saldarynyń aldyn alý jáne olar­dy azaıtý maqsatynda Azamat­tyq qorǵaýdyń memlekettik júıesi­niń oblystyq kishi júıeleriniń bólim­sheleri joǵary daıyndyq rejimine aýystyryldy.

Ekologııa jáne tabıǵı resýrstar mınıstri Zúlfııa Súleımenova kóktem­ge arnalǵan jańartylǵan derek­ter týraly, Indýstrııa jáne ınfra­qu­­rylymdyq damý mınıstri Ma­rat Qa­ra­baev joldardy, kópirlerdi jáne sý ótkizý qurylystaryn sýdyń kóteri­lýine daıyndaý týraly habardar etti.

Túrkistan oblysynyń ákimi Darhan Satybaldy, Jambyl oblysynyń ákimi Nurjan Nurjigitov, Batys Qazaqstan oblysynyń ákimi Narıman Tóreǵalıev óńirlerdegi qazirgi ahýal men sý tasqyny kezeńine daıyndyq týraly baıandady.

Máseleni qorytyndylaǵan Premer-mınıstr Álıhan Smaıylov boljamdarǵa súıene otyryp, bıyl qardyń kóp bolýyna jáne jer betiniń qatyp qalýyna baılanysty sý tasý qaýpi joǵary ekenin aıtty.

«Búgingi tańda eldi mekenderden 11 mln tekshe metrden astam qar shyǵaryldy, alaıda bul jumys barlyq óńirde tıisti deńgeıde júrgizilip otyrǵan joq. О́ńir ákimderi qar shyǵarý jumystaryn kúsheıtýleri qajet» dedi Álıhan Smaıylov.

Úkimet basshysynyń aıtýynsha, bıyl elimizdiń ońtústik óńirlerinde kúrdeli jaǵdaı qalyptasýyna sý burý arnalarynyń, aryqtardyń, qorǵanysh jer úıindileriniń bolmaýy sebep bolǵan. Saldarynan Túrki­stan, Jambyl, Almaty oblys­taryn­daǵy drenajdyq júıeler­diń jaýyn-shashynnyń kóp mólsherine qýaty jetpedi. Odan bólek Atyraýda qar kúrt erip, kóshelerdi sý basyp qaldy.

«Aryqtardy, nóser kárizderin tazartyp, ýaqytsha jer úıindileri men bógetter salý qajet. Indýstrııa jáne ınfraqurylymdyq damý mınıstrligi men óńir ákimderi joldardy, kópir­lerdi, sý ótkizý qurylystaryn bekitý jumystaryn jalǵastyrsyn» dep tapsyrdy Premer-mınıstr.

Úkimet basshysy «Qazgıdromettiń» boljamynda aıtylǵandaı, naýryz aıynda elimizdiń ońtústik jáne shyǵys óńirlerinde aýa temperatýrasy men jaýyn-shashyn mólsheri normadan joǵary bolady dep kútilýde ekenin, buǵan daıyn bolý kerektigin eskertti.

Premer-mınıstr «Kóktem-2023» respýblıkalyq oqý-jattyǵý sharalary sheńberinde tasqyn qaýpi týyndaǵan jaǵdaıda naqty is-qımyl algorıtmin pysyqtaýdy, jarylǵysh zattar men ınertti materıaldardyń qajetti qoryn daıyndap, habarlandyrý júıeleriniń daıyndyǵyn tekserýdi tapsyrdy.

«Qosymsha kúshter men quraldar ornalasatyn jerlerdi, evakýasııalanatyn halyqty qabyldaý pýnktterin jáne aýyl sharýashylyǵy janýarlaryn kóshirý úshin qaýipsiz ýchaske­lerdi anyqtaý qajet» dedi Premer-mınıstr.

Odan bólek, Premer-mınıstrdiń aıtýynsha, kommýnaldyq, jekemen­shik jáne ıesi joq gıdrotehnıkalyq qurylystardy jóndeý jónindegi sharalar ázirlep, sý qoımalaryn toltyrý kólemin qaıta qaraý kerek, qajet bolsa, olardy aldyn ala qaýipsiz bosatý jóninde sharalar qabyldaný kerek.

«Qazirgi tańda bul másele boıynsha respýblıkalyq deńgeıde Premer-mınıstrdiń birinshi orynbasary jetekshilik etetin úkimettik komıssııa jumys istep jatyr. Komıssııa jaǵ­daıdy baqylaýda ustap, sý tasý jaǵ­daılarynda jedel áreket etýge da­ıyn bolýǵa tıis» dep túıindedi Álıhan Smaıylov.

Qaterli isik aýrýymen kúres kúsheıedi

Úkimet otyrysynda halyqqa onko­logııalyq kómek kórsetý sharalaryn kúsheıtý máselesi qaralyp, onyń jospary talqylandy.

Densaýlyq saqtaý mınıstri Ajar Ǵınııat respýblıkada onkologııalyq aýrýlary bar 205 myńnan astam pa­sıent­tiń dınamıkalyq baqylaýda tur­ǵanyn, jyl saıyn 37 myńnan astam jańa jaǵdaı anyqtalatynyn, qater­li isikten 13 myńnan astam adam qaı­tys bolatynyn baıandady. 2022 jyl­ǵy jumys qorytyndysy boıynsha joǵa­ry kórsetkish Qostanaı, Aqmola, Aqtóbe jáne Mańǵystaý oblystarynda baıqalady.

Onkologııalyq medısınalyq kó­mekti odan ári jetildirý maqsatynda On­ko­lo­­gııalyq aýrýlarmen kúres jó­nin­degi 2023-2025 jyldarǵa arnal­ǵan keshendi jospar ázirlen­di. Onyń sheń­berinde onkologııa­lyq skrınıngtik baǵdarlamalardy keńeıtý, adam papıllomavırýsyna qarsy vaksınasııalaýdy engizý, qajet bolǵan barlyq óńirlerdegi onkologııalyq ortalyqtardy jóndeý, sondaı-aq olardyń dıagnostıkalyq jabdyqtaryn jańǵyrtý josparlanyp otyr

Budan basqa, Almaty qalasynda, sondaı-aq Atyraý, Almaty, Ulytaý, Jetisý, Aqtóbe oblystarynda jańa onkologııalyq ortalyqtardyń qurylysy, al Astanada Protondy terapııamen jabdyqtalǵan Ulttyq ǵylymı ortalyqtyń ashylýy kútilýde.

Sondaı-aq isikke qarsy jańa dári­lik zattarǵa qoljetimdilikti arttyrý, onkologııalyq pasıentter úshin mobıl­di brıgadalar jelisin keńeıtý, ǵy­lym­nyń tıisti baǵyttaryn jáne jal­py kadrlyq áleýetti damytý jónin­degi sharalar kózdelgen.

Otyrysta Astana qalasynyń bas onkology, Qazaqstannyń Eńbek Eri Muhtar Tóleýtaev ta óz usynystaryn bildirdi.

Onyń aıtýynsha, quramynda kóp­salaly medısınalyq ortalyq, kon­sýl­tatıvti emhanalar men onkolog maman dárigerler shoǵyrlandyrylǵan Astananyń onkologııalyq qyzmeti 44 qalalyq emhanalarǵa kómek kórsetip keledi. Ortalyqtyń táýlik boıy ju­mys isteıtin 10 emhanasynda jyl boıy 12 myń naýqas em qabyldaıdy.

«Ortalyq jumysynda hırýrgııa­lyq, hımııa-terapııalyq jáne sáýlemen emdeý tásilderi qazirgi zamandyq deń­geıde tolyqtaı ıgerilgen. Bas pen mo­ıyn isikterine mıkro hırýrgııalyq operasııalar jáne til men jaq súıekterine adamnyń óz talshyqtaryn alyp-salý operasııalary elimizde 2012 jyl­dan bas­tap birinshi ret tek bizdiń orta­lyq­ta jú­zege asyrylyp, halyqara­­lyq deńgeı­de júrgizilip keledi», dedi M.Tóleýtaev.

Onyń aıtýynsha, ortalyqtyń negizgi ǵımaraty 2009 jyly qajetti qural-jabdyqtarmen jabdyqtaldy, sonan keıin onkologııany damytý jónindegi 2012-2016 jyldarǵa ar­nal­ǵan baǵdarlamalar aıasynda emdeý, dıag­nostıkalyq quraldar jáne qon­dyr­ǵylarmen jaraqtandyryldy.

«Memleket basshysynyń tapsyrmasyna sáıkes Densaýlyq saqtaý mınıstrligi ázirlegen elimizdiń onkologııa salasyn damytýdyń 2023-2025 jyldarǵa arnalǵan keshendi jospary onkologter men onkologııalyq ortalyqtardyń qajetti máselelerin sheshýge múmkindik beredi. Jospar­dyń jobasy respýblıkanyń barlyq onkologııalyq ortalyqtary jáne Qazaq onkologııa men radıologııa ǵylymı-zertteý ınstıtýtynyń qatysýymen árbir aýmaqtyń ózindik erekshelikterin eskere otyryp ázirlendi», dedi ol.

Máseleni qorytyndylaǵan Pre­mer-mınıstr tipti eń zamanaýı medı­sı­­nalyq tehnologııalar bolǵan jaǵ­daı­da da onkologııalyq aýrýlardy emdeý áli de búkil álemdegi densaýlyq saqtaý salalary úshin úlken synaq bolyp kele jatqanyn aıtyp ótti. Máse­len, elimizde jyl saıyn onkologııanyń 37 myńnan astam jańa jaǵdaıy anyqtalady. Bul rette, 20 jyl ishinde ólim-jitim deńgeıiniń 33%-ǵa tómendeýine qaramastan, qaterli isik jyl saıyn 13 myńnan astam adamnyń ómirin jalmaıdy.

Álıhan Smaıylov onkologııalyq aýrýlarmen aýyratyn naýqastardyń jartysynan kóbi eńbekke jaramdy jastar ekenin aıtty.

«Mundaı kórsetkishterdiń bas­ty sebebi – aýrýdy kesh anyqtaý. Siz­de eń jańa jabdyqtar men dári-dár­mekter, zamanaýı aýrýhanalar bolýy múmkin, biraq aýrýdy erte satysynda anyq­taı alatyn joǵary bilikti maman­dar qajet. Sondaı-aq halyqpen únemi pro­fı­la­k­tıkalyq jumystar júrgi­zý qajet», dep atap ótti Premer-mınıstr.

Úkimet basshysy óńirlerde medısı­nalyq kómektiń sapasy men qoljetim­diligin jaqsartý boıynsha júıeli sharalar qabyldaý qajettigine nazar aýdardy. Bul qalalyq jáne aýyldyq tur­ǵyndar, óńirler men Astana ara­syn­daǵy medısınalyq qyzmet kórsetý deńgeıindegi teńgerimsizdikti azaıtýǵa múmkindik beredi.

«Azamatar dıagnozdyń kesh anyq­talýy, jergilikti jerlerde medı­sınalyq mekemelerdiń nashar qam­tamasyz etilýi, medısına qyz­met­kerleri men dári-dármekterdiń jetis­peýshiligine shaǵymdanady. Munyń bári onkologııalyq aýrýlardan ólim-jitimniń joǵary bolýyna ákep soǵady» dedi Álıhan Smaıylov.

Onyń aıtýynsha, Aqmola, Shyǵys Qazaqstan, Soltústik Qazaqstan, Pavlodar jáne Qostanaı oblystarynda erte bastan anyqtaý deńgeıiniń tómendigi men ólim-jitim deńgeıiniń óte joǵary ekeni kórinis berip otyr.

«Bul óte mańyzdy máseleler, olardy júıeli túrde sheshý qajet. Adamdardyń otandyq medısınaǵa degen senimin, olardyń turaqty tekserýden jáne sapaly emdeýden ótý qajettiligin qalpyna keltirý kerek. Ol úshin biz jańa onkologııalyq klınıkalar salamyz, jabdyqtar men dári-dármekter satyp alamyz, zamanaýı emdeý ádisterin engizemiz. Buǵan onkologııalyq aýrýlarmen kúre­sýdiń jańa keshendi jospary da baǵyt­talǵan», dedi Premer-mınıstr.

Úkimet basshysy atap ótkendeı, búgin­gi tańda azamattardyń 20%-y skrınıngtik baǵdarlamalarmen qam­tylǵan, bul óte tómen kórsetkish. Osyǵan baılanysty Densaýlyq saqtaý mınıstrligine profılaktıkalyq tekserý, ásirese onkologııalyq aýrýlar­dyń maqsatty toptary men baǵdar­la­malaryn keńeıtý tapsyryldy.

«Adamdardy óz densaýlyǵyna muqııat bolýǵa, únemi tıisti tekserýler­den ótýge sendirý kerek. Ol úshin densaý­lyq saqtaý jáne aqparat mınıstr­likteri ákimdiktermen birlesip keń aýqymdy aqparattyq jumys júrgizýi kerek», dep atap ótti Úkimet basshysy.

Sonymen qatar Álıhan Smaıylov qaterli isikterdi erte satysyn­da anyqtaý úshin anaǵurlym tıimdi dıag­nostıkalyq sharalardy ázirleý qajet­tigin jetkizdi. Onyń aıtýynsha, bul baǵyttaǵy álemdik tájirıbeni eskerip, qazaqstandyq jetekshi ǵalymdar men halyqaralyq uıymdardyń sarapshylaryn tartý qajet.

Premer-mınıstr kelesi jyly elordada Protondy terapııamen jab­dyqtalǵan Ulttyq ǵylymı onkolo­gııa­lyq ortalyqtyń ashylatynyna baılanysty ony joǵary bilikti mamandarmen qamtamasyz etý máselelerin qazirden bastap pysyqtaý qajet ekenin aıtty. Atap aıtqanda, keńes berý, tájirıbe almasý jáne otandyq dári­gerlerdiń biliktiligin arttyrý úshin iri álemdik onkologııalyq ortalyqtarmen yntymaqtastyq ornatý mańyzdy.