Saraptama naryǵyn alańdatqan qujat

Mınıstrliktiń ustanymyna salsaq, bul qujat qurylys pen jobalaý jáne sa­rap­­tama naryǵyndaǵy sapany arttyrýǵa baǵyttalǵan. Bıyl Túrkııada zilzala saldarynan týyndaǵan tragedııa da buıryq jobasynyń daıyndalýyna yqpal etken bolýy múmkin. Alaıda «Saraptama uıymdary palatasy» músheleriniń paıymyna salsaq, kásibı mamandar bul buıryq jobasy qurylys jobalaryna saraptama jasaý naryǵynda monopolııanyń ulǵaıýyna soqtyrady. Sol úshin de birneshe aıdan beri onyń kúshin joıýǵa tyrysyp jatyr. Taıaýda akkredıttelgen «Saraptamalyq uıymdar palatasy» Indýstrııa jáne ınfraqurylymdyq damý mınıstrliginiń qurylys jobalaryn saraptaý salasyn memlekettik monopolııaǵa qaıtarý áreketine baılanysty Memleket basshysyna jáne Bas prokýratýraǵa hat joldap, máse­le­niń ońynan sheshilýine aralasýyn surady.

Atalǵan hatta kórinis tapqan dáıek­ter­ge qysqasha toqtala ketkenimiz jón bolar. Birinshiden, Indýstrııa jáne ınfra­qu­ry­lym­dyq damý mınıstrligi ázir­legen qujat otandyq bıznestiń múddesine keri áser etedi. Ol Prezıdenttiń 2022 jyly 8 aqpanda ótken Úkimettiń keńeıtilgen otyrysyndaǵy qu­ry­lys naryǵyn demonopolızasııalaýǵa jáne onyń básekelestik ortada damýyna yqpal etý sharalaryn qabyldaý jónindegi tapsyrmasyna qaıshy keledi. Sonymen qatar «100 naqty qadam» ult josparyndaǵy «Jobalaý-smetalyq jáne jobalaý qujattaryn saraptamadan ótkizýge baılanysty memlekettik monopolııadan birtindep bas tartý. Jobalardy saraptaýdy básekelesti ortaǵa tapsyrý» dep taıǵa tańba basqandaı kórsetilgen 47-qadamǵa da saı kelmeıtini aıtylǵan.

Saraptama uıymdardyń pikirine den qoı­saq, buıryq jobasy Indýstrııa mınıstr­li­giniń qoldanystaǵy zańnamasynyń normalaryn buza otyryp daıyndalǵan. Kásipkerlik kodekste jáne «Quqyqtyq aktiler týraly» zańnyń 19-babynyń 3-tarmaǵyna sáıkes, jeke kásipkerlik sýbektileriniń múddelerin qoz­ǵaıtyn normatıvtik quqyqtyq aktilerdiń joba­laryna qatysty retteýshilik áserdi taldaý mindetti túrde júrgizilýge tıis. Osy jáne bas­qa da argýmentterdi alǵa tartqan qurylys na­ry­ǵyndaǵy Saraptama uıymdar palatasy máse­lege Bas prokýratýra men Memleket bas­shy­synyń aralasýyn suraýǵa májbúr bolyp otyr.

Mınıstrlik usynysy boıynsha, 4-5 qabat­ty turǵyn úılerge, 150 adamdyq syıym­dy­ly­ǵy bar sport jáne mádenı nysandarǵa, 800 adamǵa arnalǵan saýda, oıyn-saýyq nysandaryna, 600 oqýshy baratyn mektep, gımnazııa jáne lıseılerge «Memlekettik saraptama» respýblıkalyq memlekettik kásiporny saraptama jasaýy kerek. Bul sapany arttyrý úshin qajet. Al bul jumysty atqarýǵa «Mem­lekettik saraptama» mekemesiniń qaýqa­ry jete me? Jalpy, memlekettik saraptama jyl saıyn qarastyratyn jobalardyń jal­py sany 2 500-den aspaıdy eken. Al jeke saraptama ortalyqtary jyl saıyn 13 myńnan astam saraptamany júzege asyrady. Onyń 30 paıyzynyń ózi 3 myń jobadan asyp túsedi. Iаǵnı jańa qujat boıyn­sha, memlekettik ekspertızanyń ıyǵyna túse­tin salmaq 150 paıyzǵa artady degen sóz. Buryn­ǵy­men salystyrǵanda 2 jarym ese ul­ǵaıǵan jobalarǵa saraptama jasaýǵa mem­le­kettik saraptama jasaýshylar daıyn ba? Máselege osy saýal turǵysynan úńilgen jón syńaıly.

«Atameken» ulttyq kásipkerlik palata­sy­nyń alańynda osy máseleniń talqylanyp jat­qanyna eki aıǵa jýyqtady. Oǵan qury­lys naryǵyndaǵy sarapshylardan bólek In­dýstrııa jáne ınfraqurylymdyq damý mınıstrligi, Monopolııaǵa qarsy agenttik syndy memlekettik organdardyń ókilderi júıeli túrde qatysyp júr. Kúni keshe ǵana osy taqyryp dóńgelek ústel taqyrybyna arqaý bolǵan edi. Dóńgelek ústelge qatysqan Par­lament Májilisiniń depýtaty Bolatbek Nájmetdınuly da memlekettik saraptamanyń áleýetine qatysty másele kóterdi. Ol qazirgi tańda jalpy 100 paıyz saraptamanyń 18 paıyzyn memleket baqylaıtynyn, al qalǵan 82 paıyzy jeke saraptama uıym­da­ry­nyń quzyretine jatatynyn aıta kelip: «Resýrstary men ınfraqurylymy joq mem­l­­­ekettik saraptama jumys kóleminiń 60 pa­ıyzdan astamyn alsa, ony qanshalyqty ıgere alady?» degen oryndy saýal qoıdy. Árıne, mınıstrlik ókili bul júkti arqalaýǵa áleýeti jetkilikti ekenin aıtyp otyr. Alaıda sarapshylar qaýymy bul máseleniń qurylys naryǵyna tıgizetin teris yqpaly kóp uzamaı kórine bastaıdy degen pikirde.

Dóńgelek ústelde Saraptamalyq uıymdar palatasynyń basqarma tóraǵasy Birlik Erejepov Indýstrııa jáne ınfraqurylymdyq damý mınıstrliginiń túzetýleri eń birinshi kezekte, qurylystaǵy memlekettik jobalardy saraptaý salasyndaǵy memlekettik monopolııany kúsheıtýge baǵyttalǵanyn jáne memleket bekitken baǵdarlamalyq qujattarǵa qaıshy keletinin atap ótti. «Buıryq sarapshylar qaýymdastyǵynda úlken rezonans týdyrdy. Atalǵan qujatqa qatysty 270 qarsylyq pen kelispeýshilik kelip tústi. Qaýymdastyq músheleri bul buıryqtyń túpki maqsaty memlekettik emes saraptama ınstıtýtyn birtindep joıýǵa baǵyttalǵan dep sanaıdy. Bul qaǵıdalardy ózgertýdiń qajeti joq. О́ıtkeni barlyq asa kúrdeli memlekettik mańyzdy áleýmettik jobalar, sondaı-aq azamattardyń tirshiligin qamtamasyz etýge áser etetin jobalar jáne adamdar kóp bolatyn ǵımarat jobalary qazirdiń ózinde mem­le­kettik monopolııada», dedi Birlik Erejepov.

Taǵy bir aıta keterligi, memlekettik sa­rap­tamanyń baǵasy jeke saraptama jasaý­shy uıymdar qoıyp otyrǵan baǵadan joǵary. Sáıkesinshe, qurylys naryǵyndaǵy baǵa kóterilip ketpeı me degen zańdy zaýal týyn­daıdy. Onsyz da baǵanyń tómen emesin eskersek, bul da mańyzdy suraq.

Ulttyq palata ókilderiniń pikirinshe, jańa buıryq arqyly ýákiletti organ qury­lys jobalaryn memlekettik emes saraptaý ınstıtýtynyń jumysyn álsiretip, sa­rap­tama kólemin memlekettik saraptama uıy­mynyń quzyretine berý arqyly osy sala­da­ǵy naryqty is júzinde monopolııalaıdy. О́kiletti organnyń júrgizip otyrǵan saıasaty is júzinde jobalardy memlekettik emes sa­raptaý ınstıtýtynyń tarap ketýine ákep soǵady. Olar jumys istep turǵan memlekettik emes saraptama uıymdarynyń kópshiligi óz qyz­­metkerlerin toqtatýǵa, mamandary men sarap­shylaryn qysqartýǵa májbúr bolatynyna senimdi.

Indýstrııa jáne ınfraqurylymdyq damý mınıstrliginiń sáýir aıynda shyqqan qu­jaty qurylys naryǵyna saraptama jasaý naryǵynda osyndaı alańdaýshylyq týǵyzyp otyr. Monopolııaǵa qarsy agenttik pen Ádi­let mınıstrligi Saraptama uıymdarynyń pala­tasynyń ustanymyn qoldaý bildirip otyr­ǵanyn da aıta ketken jón. Ony dóńgelek ús­telde Parlament Májilisiniń depýtaty Bolatbek Nájmetdınuly da aıtyp ótti. Qu­ry­lys naryǵyna aıtarlyqtaı áseri bolatyn qujatqa qatysty qandaı sheshim qabyl­da­naryn ýaqyt kórsetedi. Qalaı bolǵanda da, sarapshylar óz ustanymdaryn sońyna deıin qorǵaýǵa ázirmiz dep otyr.